Archiwum 2021

 

Schron bojowy dla ckm z garażem dla armaty przeciwpancernej (MG-Schartenstand und Understand) – garaż

 

Fot. 01. Wjazd do garażu dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej (3,7 cm Tankabwehrkanon- 3,7 cm Tak) zamykany dwu-skrzydłowymi drzwiami. Po prawej stronie strzelnica obrony wejścia i zapola.

 

Garaż przeznaczony był dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej. Konstrukcję opracowała firma Rheinmetall AG (od 1936 r. Rheinmetall-Borsig AG) zgodnie z wytycznymi Inspekcji broni i sprzętu Wojskowego Urzędu Uzbrojenia (niem. Inspektion für Waffen und Gerät zum Heereswaffenamt [01]. Po próbach balistycznych na poligonie Kummersdorf prowadzonych od stycznia 1928 roku i po wykonaniu pierwszej prototypowej partii, od 1930 roku podjęto jej produkcję seryjną. Otrzymała oznaczenie: 3,7 cm Tankabwehr Kanon [02] (3,7 cm Tak), czyli była to w dosłownym tłumaczeniu 3,7 cm armata przeciwczołgowa. Należała do grona najlepiej opracowanych, najskuteczniejszych armat przeciwpancernych do końca lat trzydziestych zeszłego wieku. Zgodnie z ówczesnymi wymaganiami została zaprojektowana do trakcji konnej. Cechą charakterystyczna były wąskie drewniane koła, wzmocnione stalową obręczą. Ze względu na swoją szerokość, armata ta mogła być wtaczana do garażu omawianego schronu.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy dla ckm z garażem dla armaty przeciwpancernej (MG-Schartenstand und Understand) – garaż

Osieck, 24.12.2021

Schron bojowy dla ckm z garażem dla armaty przeciwpancernej – izba bojowa (MG-Schartenstand und Tak-Unterstand)

Fot. 04. Widok ściany bocznej izby bojowej z niszą oświetlenia awaryjnego (np. lampę karbidową), z wylotem rury napowietrzającej i z niszą na włącznik elektrycznego oświetlenia.

 

Jedną z ciekawszych konstrukcji zaprojektowanych dla umocnień Linii Niesłysz – Obra  (niem. Nischlitz-Obra-Linie) były schrony bojowe na ciężki karabin maszynowy z garażem dla armaty przeciwpancernej. Wznoszono je głównie w pobliżu cieków wodnych, przy drogach przecinających pozycje obronną. W zależności od warunków geodezyjnych mogły być to konstrukcje jedno lub dwukondygnacyjne. Do ich zadań należała obrona mostów lub przepraw, które znajdowały się w sektorze ostrzału karabinu maszynowego w izbie bojowej oraz armaty przeciwpancernej ze stanowiska polowego w pobliżu schronu.

W niniejszym wpisie zostanie przedstawiona izba bojowa dla 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 w dwukondygnacyjnym schronie popularnie nazywanym „Hindenburgiem”.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy dla ckm z garażem dla armaty przeciwpancernej – izba bojowa (MG-Schartenstand und Tak-Unterstand)

Warszawa, 16.12.2021

Izba filtrów w dwukondygnacyjnym schronie artyleryjskim do ognia bocznego. Próba rekonstrukcji.

Fot. 01. Dwukondygnacyjny schron dla dwóch 76,2 mm armat fortecznych i ciężkiego karabinu maszynowego w orylonie.

Zadaniem układu nawiewu było dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do pomieszczeń schronu. Przewidziano dwa warianty pracy układu napowietrzania:

a. w normalnych warunkach powietrze, zasysane z czerpni powietrza przez wentylator, tłoczone było poprzez układ rur do pomieszczeń schronu. Wielkość wydatku w poszczególnych izbach regulowany był przy pomocy zaworów motylkowych lub zasuw.

b. w przypadku zagrożenia atakiem gazowym powietrze kierowane było przy odpowiednio ustawionych zaworów do filtra przeciwpyłowego i filtrów przeciwchemicznych a następnie do pomieszczeń schronu.

Niezbędną ilość powietrza dostarczały dwie czerpnie (Rys. 01, 1 i 2). Czerpnie, chronione stalowymi płytami, osadzono w niszach korytarza wejściowego. Wejście do korytarz zabezpieczono drzwiami kratowymi. Powietrze zasysane było do układu napowietrzania przez  wentylator (Rys. 01, 5) z napędem elektrycznym. Zalecano stosować wentylator firmy Fakro.

Serdecznie zapraszam,
.

Warszawa, 3.12.2021

Uwarunkowania terenowe a sektor ostrzału broni maszynowej, Część III

Fot. 01. Strzelnica 37 mm fortecznej armaty przeciwpancernej w schronie o kryptonimie „Szyling”.

Schron bojowy o kryptonimie „Szyling”, wzniesiono jako jeden z pięciu [01] obiektów fortyfikacji stałej przewidzianych do obrony ważnego szlaku komunikacyjnego, prowadzącego od granicy państwowej ze Słowacją w kierunku Żywca. Schron wybudowano na wschodnim zboczu doliny potoku górskiego Krzyżówka, powyżej zabudowań południowej części miejscowości Krzyżowa.
Na uwagę zasługuje wyjątkowo silne uzbrojenie, jaki przewidziano dla omawianego obiektu. Schron miał posiadać jedno stanowisko 37 mm fortecznej armaty przeciwpancernej, trzy stanowiska broni maszynowej za strzelnicami ściennymi i prawdopodobnie jedno w kopule bojowej do ognia czołowego. Dwie strzelnice do ognia bocznego, o równoległych do siebie osiach strzelnic, ale o nietypowej konfiguracji, skierowano w kierunku doliny. Pierwszą od strony przedpola, chronioną bryłą schronu, przeznaczono dla  ciężkiego karabinu maszynowego a drugą dla 37 mm fortecznej armaty przeciwpancernej.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Warszawa, 30.11.2021

Uwarunkowania terenowe a sektor ostrzału dla broni maszynowej, Część II

Fot. 01. Płyta stalowa 454 P01 stosowana w przypadkach prowadzenia obrony z ekstremalnie ujemnymi katami podniesienia broni (Fot. Mariusz Matuszek).

Do osłony niemieckich stanowisk ogniowych broni maszynowej, zlokalizowanych w terenie wymagającym prowadzenie ognia z ekstremalnie ujemnymi katami podniesienia broni, przewidziano 10 cm płytę stalową ze strzelnicą i szczeliną obserwacyjną. Płyta otrzymała oznaczenie 454 P01. Jej strzelnica przeznaczona była do prowadzenia ognia z broni maszynowej w sektorze 650 określonym w płaszczyźnie poziomej oraz z ekstremalnymi kątami podniesienia broni od -350 do +100, mierzonymi w płaszczyźnie pionowej. Dla porównania stalowa płyta typu 7 P7, jedna z najczęściej stosowanych w niemieckiej fortyfikacji, posiadała ten sam sektor ostrzału w płaszczyźnie poziomej, ale umożliwiała prowadzenie ognia z kątami podniesienia broni tylko w zakresie od -150 do +50 w płaszczyźnie pionowej.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Warszawa, 24.11.2021

Uwarunkowania terenowe a sektor ostrzału dla broni maszynowej, Część I

 

Fot. 01. Schron nr 4 do ognia dwubocznego na górze Biesenberg. Orylon chroni stanowisko broni maszynowej do ognia bocznego przed bezpośrednim ostrzałem. Na całej długości wykonano żelbetonowe schody, wzmacniające konstrukcję orylonu.

Konstrukcja obiektów fortyfikacji stałych, wznoszonych na wschodniej granicy Francji od kanału La Manche na północy do Morza Śródziemnego na południu, musiała być dostosowana do zmieniających się warunków terenowych. Wprowadzono również modyfikacje elementów pancernych, chroniących stanowiska bojowe przed ostrzałem.

Na odcinkach górskich, trudnych do forsowania przez oddziały piechoty, do prowadzenia ognia bocznego przewidziano stanowiska bojowe dla 7,5 mm ręcznego karabinu maszynowego model 1924 M29. Do ochrony stanowiska przed bezpośrednim ostrzałem zastosowano standardowy pancerz strzelnicy typu A. Optymalne wykorzystanie sektora ostrzału w płaszczyźnie pionowej dla obiektów wzniesionych na stromych stokach wzniesień uzyskano przez odpowiednie pochylenie pancerza.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Warszawa, 22.11.2021

Pancerz wewnętrzny w kopule bojowej Zakładów Ostrowieckich

Fot. 01. Kopuła bojowa na ckm Zakładów Ostrowieckich z 1938 r. osadzona w stropie schronu w Wymysłowie.
Fot. 01. Gazoszczelna kopuła na ckm z 1938 roku produkcji Spółki Akcyjnej Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich. Po lewej stronie strzelnica ckm z wkładką gazoszczelną. Po prawej stronie otwór do obserwacji lub obrony bezpośredniej stropu obiektu.
Zjawisko rażenia odłamkami pancerza lub żelbetonu (w literaturze fachowej określane jako efekt Hopkinsona), nawet w przypadku braku przebicia przez konwencjonalny przeciwpancerny pocisk, znane było już z doświadczeń I Wojny Światowej. W celu wyeliminowania skutków efektu Hopkinsona stosowano wewnętrzne pancerze. Niektóre typu kopuł, produkowane w okresie międzywojennym przez Zakłady Ostrowieckie uzyskały pancerz wewnętrzny umieszczony pod sklepieniem kopuły. Po między pancerzem podstawowym zewnętrznym a wewnętrznym pozostawała szczelina o zmiennej szerokości, dochodząca do 30-40 mm.
 Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Pancerz wewnętrzny w kopule bojowej Zakładów Ostrowieckich

Warszawa, 18.11.2021

Niemieckie obiekty obserwacyjne na Górnym Śląsku

Schron obserwacyjny widok na szczelinę obserwacyjną z stopniowaniem przeciwrykoszetowym (Popice).
Na Górnym Śląsku przed wybuchem II Wojny Światowej, jak i w jej  trakcie, powstały liczne obiekty militarne. Większość z nich jest dobrze znana a ich konstrukcja  zbadana i opisana. Wyjątek stanowią tajemnicze obiekty obserwacyjne. To proste konstrukcje o podstawie czworokąta, wykonane z żelbetu [01] o wymiarach zewnętrznych 430 x 380 cm i wysokości 300 cm. Grubość ścian wynosi 65 cm, a stropu 50 cm. Obiekty posiadają jedną izbę o wymiarach 300 x 260 cm i wysokości 230 cm.
.
.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Niemieckie obiekty obserwacyjne na Górnym Śląsku

Warszawa, 16.11.2021

Stanowisko łączności w Pz.W. 677, Część II

Widok tylnej ściany Pz.W. 677. Wyrzut zanieczyszczonego gazami prochowymi powietrza z kopuły bojowej 36 P8 znajduje się w lewej, bocznej ścianie otworu strzelnicy. Wyrzut powietrza ze śluzy znajduje się pomiędzy wejściami do schronu. Jedna z dwóch czerpni powietrza znajduje się po prawej stronie strzelnicy.
Stanowisko łączności telefonicznej w Pz.W. 677, a w zasadzie ślady po mocowanym oprzyrządowaniu, zostały zarejestrowane i poddane analizie. Pz.W. 677 jest schronem o konstrukcji przejściowej do B1-26.  W latach 1937-38 wzniesiono około 12 schronów tego typu na terenie Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty. Na wstępnym etapie badań autor niniejszego opracowania przyjął, że wyposażenie stanowiska łączności mogło być w późniejszym okresie modernizowane i doposażone. Kierunek badań obejmował przede wszystkim aspekty łączności pomiędzy dowódcą broni w sześciostrzelnicowej kopule 35 P8 a dowódcą obiektu. W rozważaniach brano pod uwagę zastosowanie telefonu liniowego (niem. Linienfernsprecher), który wprowadzano na wyposażenie od końca 1939 roku.
.
.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko łączności w Pz.W. 677, Część II

Warszawa, 13.11.2021

Stanowisko łączności w Pz.W. 677

Strzelnica obrony wejścia i zapola w Pz.W. 612 (południowy odcinek Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty). Po prawej stronie widoczna jest nisza na złącze dla polowej sieci telefonicznej.
Podczas przeprowadzonej inwentaryzacji zostało zarejestrowane położenie kotw mocujących wyposażenie do łączności telefonicznej w Pz.W. 677. Schron znajduje się na południowym odcinka Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty. Jest to obiekt z 6-strzelnicową kopułą bojową 35 P8 i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty. Jego konstrukcja określana jest jako przejściowa do schronu regulaminowego B1-26. Kotwy mocujące podzespoły zostały podzielone na trzy zestawy po cztery w każdym.
Serdecznie zapraszam,
 

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko łączności w Pz.W. 677

Warszawa, 11.11.2021

Zachowane wyposażenie kopuły bojowej 2 P7

Uszkodzona kopuła bojowa 2 P7 w Pz.W. 867 grupy warownej „Lundendorff” (Front Forteczny Łuku Odry-Warty).
W uszkodzonej kopule Pz.W 866, należącym do grupy warownej „Lundendorff” Frotu Fortecznego Łuku Odry-Warty, zachowało się częściowo wyposażenie. Konstrukcja schronu nie pozwoliła na wykorzystanie wejścia, wykonanego w tylnej ścianie pancerza. Do przestrzeni bojowej można było dostać się poprzez pionowy szyb, zamykany prawdopodobnie uchylną klapą.

Zarówno trzy otwory strzelnic, jak i cztery szczeliny obserwacyjne (przezierniki obserwacyjne), zamykano za pomocą masywnych zasuw. Zasuwy prowadzone były pomiędzy poziomymi prowadnicami. Prowadnice mocowano do korpusu kopuły za pomocą śrub. Zastosowano ołowiane podkładki w celu zniwelowania odkształceń elementów pancernych w wyniku bezpośrednich uderzeń pocisków.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Zachowane wyposażenie kopuły bojowej 2 P7

Wissenbourg, 04.11.2021

Schron bojowy B1-26 z kopułą bojową i pomieszczeniem dla drużyny piechoty

Fot. 01. Tylna ściana Pz.W. 601 wraz ze strzelnicą obrony wejścia i zapola (południowy odcinek Frontu Fortecznego Łuku Odry -Warty).
Oszczędności wprowadzone w planie rozbudowy fortyfikacji w 1937 roku spowodowały wprowadzenie nowych konstrukcji schronów bojowych o odporności B1 na terenie Bramy Lubuskiej oraz spowolnienie prac. Nastąpiła również zmiana doktryny wojennej III Rzeszy, spowodowana planowanymi działaniami wojennymi w kierunku wschodnim. w rezultacie skutkowało to wstrzymaniem prac fortyfikacyjnych na terenie Bramy Lubuskiej. Już od 1937 roku przenoszono główny wysiłek na rozbudowę pozycji obronnych na zachodniej granicy Niemiec. Miały na celu zabezpieczenie III Rzeszy przed ewentualnym kontratakiem wojsk francuskich.
W latach 1937-38 wzniesiono około 12 schronów o odporności B1 z sześciostrzelnicową kopułą i pomieszczeniem dla drużyny piechoty, jako uzupełnienie nierozbudowanych odcinków linii obrony.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy B1-26 z sześciostrzelnicową kopułą i pomieszczeniem dla drużyny piechoty

Warszawa,  01.11.2021 r.

Kopuła 2P7

Kopuła bojowa 2 P7 na ciężki karabin maszynowy osadzana była w bryle schronu tak, że nie przewyższa zarysu stropu Pz.W. 589 (południowy odcinek Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty).

W 1934 roku przyjęto na uzbrojenie niehermetyczną 3-strzelnicową kopułę pancerną 2 P7 (niem. 2 P7 Pz.-Turm mit 3 Scharten) o klasie odporności B. Kopułę odlano ze staliwa chromo-niklowego, uważanego za najbardziej odporne na przebicie rdzeniowym pociskiem przeciwpancernym. Grubość pancerza została racjonalnie zróżnicowana. Część stropowa posiadała grubość 200 mm. Natomiast w strefie narażonej na bezpośredni ostrzał ściana kopuły została wzmocniona. Waga całkowita standardowej kopuły wynosiła 37 ton. W tylnej części pancerza wykonano otwór wejściowy.
Kopuła osadzana była w bryle schronu tak, aby nie przewyższała zarysu stropu schronu (Fot. 01). Lekkie wysunięcie do przodu zapewniało pełne wykorzystanie sektora ostrzału. Świetnie sprawdzała się w schronach wybudowanych na stokach wzniesień terenu. Ze względu na wielkość była celem łatwym do maskowania i wyjątkowo trudnym do zniszczenia.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuła 2 P7

Warszawa,  24.10.2021 r.

Kopuły pancerne w schronach B1-26 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty

Fot. 01. Widok w kierunku przedpola Pz.W. 677 (schron typu B1-26 z sześciostrzelnicową kopułą bojową i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty). Od strony przedpola kopuła została osłonięta żelbetonową ścianą, chroniącą pancerz przed bezpośrednim ostrzałem z broni płaskotorowej. Tylna część kopuły 35 P8 została wycięta palnikiem acetylenowo – tlenowym.

Stanowisko bojowe w sześciostrzelnicowej kopule 35 P8, „młodszej siostry” 20 P7, reprezentuje idealną wprost formę stanowiska dla dwóch ciężkich karabinów maszynowych na przesuwnych między strzelnicami podstawach fortecznych. Kopuła pancerna w połowie lat trzydziestych zeszłego stulecia stanowiła wyjątkowo trudny do zniszczenia cel. Przy wyjątkowo małych gabarytach mogła prowadzić skuteczną obronę w sektorze 360 stopni. Dlatego też zastosowanie sześciostrzelnicowych kopuł było zalecane tylko tam, gdzie ukształtowanie terenu umożliwiało ich optymalne wykorzystanie.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Osieck, 10.10.2021 r.

Wentylacja w schronie Regelbau B1-26 z sześciostrzelnicową kopułą bojową i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty

Fot. 01. Strzelnica obrony wejścia i zapola w schronie typu Regelbau B1-26 z sześciostrzelnicową kopułą bojową i z po-mieszczeniem dla drużyny piechoty (niem. Stand mit 6-Schatten-Panzerturm u. Gruppe). Po lewej stronie zdjęcia widoczna jest jedna z dwóch czerpni powietrza. W bocznej ścianie rozglifienia strzelnicy znajduje się wylot przewodu odprowadzającego zanieczyszczone powietrze z przestrzeni kopuły i podszybia.

Gazoszczelna konstrukcja schronu z pomieszczeniami połączonymi układem wentylacji, pozwalała na utrzymanie niewielkiego nadciśnienia wewnątrz obiektu, które zapobiegało przenikaniu gazów bojowych. Sprawny układ wentylacji, wyposażony w filtry przeciwchemiczne, umożliwiał skuteczne napowietrzanie i odprowadzenie zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz schronu.

W schronie typu Regelbau B1-26 z sześciostrzelnicową kopułą bojową i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty (niem. Stand mit 6-Schatten-Panzerturm u. Gruppe) zastosowano wyjątkowo starannie dopracowany projekt układu wentylacji. Pomieszczenia w schronie podzielono na dwie grupy. Do pierwszej należały izby bezpośrednio napowietrzane a do drugiej pośrednio napowietrzane.
.
Serdecznie zapraszam,
.

Osieck, 5.10.2021 r.

Śladami małych kopuł obserwatora piechoty 9 P7

Fot. 01. Jedna z zachowanych małych kopuł dla obserwatora piechoty Pozycji Odry. Schron został wkomponowany w wał przeciwpowodziowy.

 

Pierwsze małe kopuły 9 P7 dla obserwatora piechoty wyprodukowano w 1934 roku. Łącznie zamówiono dla nowo wznoszonych i planowanych fortyfikacji 260 [01] egzemplarzy małych kopuł. Głównym dostawcą był firma Eisen- und Stahlwerke Otto Gruson & Co [02] z Magdeburga-Buckau (dalej Gruson). Łącznie dostarczyła 209 sztuk małych kopuł obserwacyjnych pod oznaczeniem 9a P7.  Zamówienie na 51 kopuł, o oznaczeniu 9b P7, zostało zrealizowane przez firmę F. Schichau, Maschinen- und Lokomotivfabrik, Schiffswerft und Eisengießerei GmbH z Elbląga (dalej Schichau).
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:   Śladami małych kopuł obserwatora piechoty 9 P7

Osieck, 26.09.2021 r.

Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni Część III

Fot. 01. Za­ry­glo­wa­na strzel­ni­ca obro­ny wej­ścia w schro­nie bo­jo­wym R B1-1 na cięż­ki ka­ra­bin ma­szy­no­wy.
W opracowaniach zatytułowanych „Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni” przedstawiono rozwiązania konstrukcyjne strzelnic jakie zastosowano w stanowiskach obrony wejścia i zapola. Zgodnie z dokumentacją projektową schronów o konstrukcji standardowej, podstawowym pancerzem chroniącym stanowisko dla broni ręcznej, była płyta stalowa 48 P8 [01]. Wymiary strzelnicy w minimalnym przekroju poprzecznym wynosiły 12 x 8 cm Przeprowadzone w latach 2017 – 2019 przez autora niniejszego opracowania badania terenowe potwierdziły, że wyjątkowo często w obiektach wschodniej części Rejonu Umocnionego „Giżycko” (niem. Lötzener Seenstellung) osadzano płyty stalowe, pierwotnie stosowane wyłącznie do ochrony stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego.
Serdecznie zapraszam,

Osieck, 20.09.2021 r.

Pierwsze doświadczenia ze strzelnicą obrony wejścia i zapola w schronach do ognia czołowego (1936), Część II

Fot. 02. Tylna ścia­na schro­nu 702 z wi­docz­nym za­bez­pie­cze­niem przed wo­da­mi grun­to­wy­mi. Strzel­ni­ca obro­ny wej­ścia i za­po­la, po­ło­żo­na wy­jąt­ko­wo nisko nad po­zio­mem grun­tu. W ścia­nie po­zo­sta­ło­ści wspor­ni­ków dla siat­ki chro­nią­cej przed za­sy­py­wa­niem ele­wa­cji.

Rzeźba terenu umożliwiała niemieckim planistom, planującym budowę odcineka obrony  „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej [02], wyjątkowo łatwe wkomponowanie schronów w otaczający ich teren. Schrony zagłębiono w gruncie do poziomu górnej powierzchni stropu. Odsłonięto częściowo płytę ze strzelnicą, chroniącą stanowisko bojowe 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 na podstawie fortecznej. Tylna elewacja schronu z wejściem, zagłębiona w gruncie, nie była narażona na bezpośredni ostrzał. Część schronów, wznoszona w 1936 roku otrzymała dodatkową strzelnicę obrony wejścia i zapola. W sektorze ostrzału broni ręcznej znalazła się elewacja schronów oraz bezpośrednio przyległe do niej zagłębienie terenu.

Serdecznie zapraszam,

Osieck, 17.09.2021 r.

Kopuły „zastępcze”

Fot. 01. Przykład opisu rysunku schronu z 1935 roku: Tradytor na dwa działa 75 mm i r.k.m pod kloszem dla obrony własnej (źródło CAW).
W okresie międzywojennym nie stosowano jednolitego nazewnictwa dla polskich kopuł, co pokutuje do dnia dzisiejszego. W korespondencji lub dokumentacji rysunkowej, pojawiały się określenia „klosz” (Fot. 01), „dzwon pancerny”, „kopułka”, czy „wieżyczka”. Stosowanie w dokumentach oficjalnych określeń typu „kopuła obserwacyjna wg. Instrukcji Fort. 15-1936” było wyjątkowo rzadkie. Do tej grupy nielicznych dokumentów należy pismo L.1256/I.S./Srud. 38/tjn. Inspektora Saperów gen. bryg. Dąbkowskiego do gen. Kutrzeby z dnia 27.06.1938 roku [01].
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuły „zastępcze”

Osieck, 13.09.2021 r.

Pierwsze kopuły broni maszynowej dla schronów na wzg. 304,7

Fot. 01. Czterostronicowa kopuła na ckm – jedna z pierwszych dostarczonych przez Zakłady Ostrowieckie dla fortyfikacji na Górnym Śląsku. Osadzona w schronie najbardziej wysuniętym w kierunku północno-zachodnim.
Wstępną dokumentację techniczną projektów schronów dla przyszłego punktu oporu „Wzg. 304,7”, wznoszonego w latach 1933 -34, sygnował mjr Jan Wańkowicz – Szef Fortyfikacji przy 23. Dywizji Piechoty. Projekt przewidywał obronę pozycji przez dwie linie żelbetonowych schronów bojowych, oddalonych od siebie zaledwie o 200-250 metrów. Opracowany plan ogni umożliwiał prowadzenie obrony okrężnej. Skuteczną obronę pozycji miały zapewnić nowo opracowane konstrukcje żelbetonowych schronów ze stanowiskiem ciężkiego karabinu maszynowego w kopule pancernej. W projekcie punktu oporu wyróżniał się schron broni maszynowej o bryle całkowicie osadzonej w gruncie. Jedynym widocznym celem dla nieprzyjaciela mogła być tylko kopuła pancerna, wysunięta ponad poziom gruntu. Schron (oznaczony w projekcie rzymską jedynką) miał posiadać wydzielone pomieszczenie gotowości bojowej z dwoma wejściami.
Serdecznie zapraszam,

Osieck, 10.09.2021 r.

Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni – Miechy, Część II

Fot. 01. Izba bo­jo­wa schro­nu bo­jo­we­go typu B1-1 (nr. 01 na mapie). Strzel­ni­ca obro­ny wej­ścia chro­nio­na płytą sta­lo­wą z za­mknię­ciem typu 48 P8. Płyta, sko­śnie osa­dzo­na w ścia­nie schro­nu, za­pew­nia­ła mak­sy­mal­ny sek­tor ostrza­łu z broni ręcz­nej.
Fot. 01. Izba bo­jo­wa schro­nu bo­jo­we­go typu B1-1 (nr. 01 na mapie). Strzel­ni­ca obro­ny wej­ścia chro­nio­na płytą sta­lo­wą z za­mknię­ciem typu 48 P8. Płyta, sko­śnie osa­dzo­na w ścia­nie schro­nu, za­pew­nia­ła mak­sy­mal­ny sek­tor ostrza­łu z broni ręcz­nej.
Stalową płytę 48 P8, chroniącą stanowisko obrony wejścia i zapola, zastosowano w dwóch spośród trzech zidentyfikowanych schronach bojowych typu B1-1 [01] na badanym odcinku obrony. Płyta zamknięcia strzelnicy 48 P8, zgodnie z podstawowym projektem, została skośnie osadzona w ścianie tak, aby uzyskać maksymalny sektor ostrzału z broni ręcznej. Na podstawie wykonanych pomiarów sektor ten, mierzony w płaszczyźnie poziomej, został oszacowany na około 40 stopni.
Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 06.09.2021 r.

Ini­cja­ty­wa gen. Ta­de­usza Pi­sko­ra w spra­wie kopuł z Huty „Zyg­munt”

Dokument (źródło CAW).

Kie­row­nic­two Robót nr 18 pod do­wódz­twem mjr. Jana Pro­chas­skie­go pro­wa­dzi w la­tach 1937 -38 roz­bu­do­wę po­zy­cji obron­nej na linii Szczary Gór­nej w pasie dzia­ła­nia Armii Ba­ra­no­wi­cze. Wzno­szo­ne są no­wo­cze­sne schro­ny bo­jo­we typu śred­nie­go o cha­rak­te­ry­stycz­nych roz­wią­za­niach kon­struk­cyj­nych, ty­po­wych dla tego ze­spo­łu for­ty­fi­ka­to­rów. Sta­no­wi­ska bo­jo­we cięż­kich ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych umiesz­czo­no za strzel­ni­ca­mi ścien­ny­mi i w ko­pu­łach. Zgod­nie z pro­jek­tem miano osa­dzić w stro­pach obiek­tów bo­jo­wo–ob­ser­wa­cyj­ne ko­pu­ły wy­ko­na­ne ze tło­czo­nej bla­chy wę­glo­wej o gru­bo­ści 30 mm. Ge­ne­rał Ta­de­usz Pi­skor był zwo­len­ni­kiem za­sto­so­wa­nia bar­dziej od­por­nych na ostrzał kopuł, które w tym wy­pad­ku nie de­pre­cjo­no­wa­ły war­to­ści bo­jo­wej nowo wzno­szo­nych schro­nów. Za­bie­gał o zakup ob­ser­wa­cyj­no-bo­jo­wych kopuł wy­ko­na­nych ze sta­li­wa chro­mo­ni­klo­we­go o gru­bo­ści ścia­ny rów­nej 60 mm. Ich pro­du­cen­tem była Huta „Zyg­munt” w Ła­giew­ni­kach.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Ini­cja­ty­wa gen. Ta­de­usza Pi­sko­ra w spra­wie kopuł z Huty „Zyg­munt”.

Warszawa, 04.09.2021 r.

Tradytor artyleryjski typu RFM z 1937 roku dla dwóch 75 mm armat

Fot. 01. Widok strzel­nic tra­dy­to­ra ar­ty­le­ryj­skie­go Stoc­ken AC 2 dla dwóch 75 mm armat model 1897 na pod­sta­wach for­tecz­nych. W stro­pie osa­dzo­na ko­pu­ła ob­ser­wa­cyj­no-bo­jo­wa typu A model 1929
W celu zapewnienia skutecznej obrony ogniem artyleryjskim ufortyfikowanej pozycji, przewidziano wzniesienie schronów artyleryjskich do ognia bocznego. Do ciekawszych obiektów należał tradytor artyleryjski typu RFM model 1937, będący kontynuacją już wcześniej stosowanej konstrukcji o oznaczeniu STG model 1935. Na odcinku Faulquemont Sektora Fortfikowanego Metz (fr. RFM) wybudowano trzy tradytory tego samego typu [01]. Występowały w dwóch wariantach różniących się wielkością dolnej kondygnacji. Obiekty wzniesiono w skali „2” odporności na ostrzał, co oznaczało, że pomieszczenia górnej kondygnacji będą chronione żelbetonową ścianą czołową i stropem o grubości 2,25 metra. Pozostałe ściany zewnętrzne posiadały zróżnicowaną grubość w zależności od stopnia narażenia na ostrzał.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Tradytor artyleryjski typu RFM z 1937 roku dla dwóch 75 mm armat.

Warszawa, 02.09.2021 r.

Meandry łączności optycznej

Fot. 01 Rury sta­no­wi­ska łącz­no­ści optycz­nej w schro­nie wznie­sio­nym w po­bli­żu miej­sco­wo­ści Krzy­żo­wa.
Część schronów odcinka Bruchmühle Pozycji Pomorskiej otrzymała stanowiska do łączności optycznej [01]. Zgodnie z zaleceniami z 1935 roku, które zabraniały w niemieckiej fortyfikacji stałej dodatkowego osłabiania zewnętrznych ścian schronów, umieszczono stanowisko łączności na zewnątrz obiektu. Zlokalizowano je w typowym dla fortyfikacji niemieckiej tego okresu zagłębieni terenu przy elewacji wejściowej schronu. Dwie rury, niezbędne do prowadzenia łączności optycznej, osadzono w murze oporowym przedłużającym ścianę obiektu.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:Meandry łączności optycznej

Warszawa, 28.08.2021 r.

Płyta pancerna 78 P9 ze strzelnicą ckm – Panzerschartenplatte 78 P9

Część I
Fot. 01. Płyta pancerna 78 P9 (niem. Panzer-Schartenplatte 78 P9) ze strzelnicą dla karabinu maszynowego MG 34 schronu do ognia bocznego Regelbau R 514 o lokalizacji w pobliżu miejscowości Turośl (Pozycja Pisy).
Płyta pancerna 78 P9 (niem. Panzer-Schrtenplatte 78 P9) ze strzelnicą dla karabinu maszynowego MG 34, ustawionego na podstawie fortecznej, została opracowana przez firmę Friedrich Krupp AG w 1936 roku. Do produkcji płyty przewidziano stal stopową. Zwiększona zawartość głównych składników stopowych, takich jak chrom i nikiel, podwyższała właściwości mechaniczne  stali, czyniąc płytę bardziej odporną na przebicie przeciwpancernym pociskiem rdzeniowym. Płyta stalowa [01] o grubości 20 cm uzyskała klasę B odporności na ostrzał. Zgodnie z założeniami miała chronić stanowisko karabinu maszynowego MG 34 na podstawie fortecznej.

Sperrstand – stanowisko ogniowe wznoszone przy szlakach komunikacyjnych – Układ wentylacji.

Tylna elewacja schronu bojowego Sp. 97. Czerpnie powietrza umieszczono po prawej stronie strzelnicy obrony wejścia i zapola oraz po prawej stronie drzwi wejściowych (bez okapu). Po lewej stronie tych samych drzwi znajduje się wylot przewodu odprowadzającego zanieczyszczone powietrze ze schronu. Wylot tego przewodu również chroniony jest pancerzem czerpni powietrza.
Schron otrzymał nowoczesne rozwiązanie układu wentylacyjnego.  Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi zastosowano bezpośrednie  i pośrednie napowietrzanie izb. Wykorzystano standardowe elementy wyposażenia, typowe dla niemieckich konstrukcji projektowanych w 1938 roku. Filtro-wentylatory HES utrzymywały w pomieszczaniach obiektu stałe nadciśnienie, które nawet przy nieszczelnościach zapobiegało przenikaniu do wnętrza gazów bojowych. Do pomiaru ciśnienia w obiekcie służył manometr wodny w kształcie litery „U”. Nadciśnienie określano w milimetrach słupka wody. Powietrze, w zależności od potrzeb, mogło być oczyszczane chemicznie przez filtry urządzenia napowietrzającego HES.
Serdecznie zapraszam,

Kopuła obserwacyjna (Cloche VDP)

Fot. 07. Strop małej grupy warownej A5 Bois du Four. Pierwsza po prawej kopuła obserwacyjna (fr. Cloche VDP), w głębi dwie kopuły obserwacyjno-bojowe model 1929 typ A.
W kopule zastosowano ruchomą platformę o stalowej konstrukcji nośnej. Połączenie podzespołów platformy przeprowadzono przy pomocy nitowania. Podłogę wykonano z impregnowanych drewnianych desek. Właz w podeście zamykany był uchylną klapą w kierunku wewnętrznej przestrzeni kopuły. Klapa nie był ryglowana w pozycji „zamknięte”. Do kopuły prowadziła stalowa drabina, poprowadzonej równoległej do ścian szybu dzieła. W przestrzeni pomiędzy ścianą szybu a drabiną zamocowano przewód napowietrzający przestrzeń kopuły. W osi włazu umieszczono bloczek wciągarki linowej, zamocowany do czaszy kopuły. Wciągarka umożliwiała bezkolizyjny transport cięższego wyposażenia z poziomu szybu. Waga podstawowego peryskopu optycznego typu M paryskiej firmy Hulet w wodoszczelnym pojemniku wynosiła 60 kg.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuła obserwacyjna (Cloche VDP),
Warszawa, 07.08.2021 r.

 

Czechosłowackie drzwi karatowe wz. 37

Fot. 01. Wejście do schronu (wzniesionego w 1939 roku). Wejście chronione czechosłowackimi drzwiami kratowymi wz. 37. Po prawej stronie strzelnica dla ciężkiego karabinu maszynowego. Drzwi zostały osadzone nie zgodnie z czechosłowackimi założeniami konstrukcyjnymi.
Drzwi kratowe wz. 37 (cz. Mřížové dveře vz.37), stosowane były w czechosłowackich schronach broni maszynowej do ognia bocznego, nazywanymi popularnie rzopikami (cz. ŘOPík). Jednoskrzydłowe drzwi kratowe o wymiarach 60 x 120 cm to klasyczna konstrukcja spawana, spełniająca wymagania konstrukcyjne rysunku R – 238. Zgodnie z wstępnymi założeniami drzwi miały otwierać się w kierunku wnętrza korytarza schronu. Dlatego też zaprojektowano je w dwóch wariantach, jako otwierane w „lewo” i „prawo” w zależności od kierunku załamania korytarza wejściowego do schronu. Takie rozwiązanie utrudniło gospodarkę materiałową zarówno na etapie produkcyjnym jak i budowy obiektów.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Czechosłowackie drzwi karatowe wz. 37

Warszawa, 03.08.2021 r.

Schron na armatę polową (1939) – Nowogród

Część I i II

Fot. 06. Schron artyleryjski do ognia dwubocznego Nr 5 „Matt” z rejonu „Mokwin”, odcinka „Sarny”, w którym przeprowadzono ostre strzelanie w dniu 28.06.1939 roku (Fot. Tomasz Zamysłowski).

Uzbrojenie schronu mogła stanowić zarówna 75 mm armata polowa wz 1879 jak i 76,2 mm armata polowa wz. 1902 (trzycalowa) lub jej przekalibrowana wersja, 75 mm armata polowa wz. 1902/26. We wszystkich trzech wskazanych przypadkach, armaty polowe posiadały linię ognia położoną na wysokości w zakresie 927 – 930 mm, odpowiednią do wysokości położenia strzelnicy schronu „T” odcinka obrony „Nowogród”. W dostępnych materiałach źródłowych nie określono wzoru armaty polowej, która wzięłaby udział w obronie pozycji.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:  Schron na armatę polową (1939) – Nowogród

 

Warszawa, 01.08.2021 r.

Fajerki

Fot. 02. Miejsce składowania zdjętych z płyty grzewczej fajerek w schronie M6 z 1936 roku. (Odcinek „Sępólno Wielkie” Pozycji Pomorskiej).

Fajerki stanowiły integralną część niegazoszczelnych pieców grzewczych, stosowanych do ogrzewania pomieszczeń fortecznych i posiłków dla załogi obiektów fortyfikacji stałej, wzniesionych przed 1937 rokiem. Standardowe fajerki wykonywano jako odlewy żeliwne w kształcie obręczy. Umieszczono je w płycie grzewczej w górnej części pieca. Środkowa fajerka posiadała otwór, aby można było uchwycić ją za pomocą pogrzebacza. Fajerki umożliwiały dopasowanie otworu w płycie grzewczej do wymiarów garnka, w celu ogrzewani go bezpośrednio przez palenisko pieca. Metoda ta pozwalała na bardziej efektywne podgrzanie lub przygotowanie gorącego wyżywienia załogi schronu.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Fajerki

Osieck, 14.07.2021 r.

Strzelnica obrony wejścia i zapola, Część III

Rys. 01. Schemat schronu zaporowego Sp. 63 na armatę przeciwpancerną i ckm (konstrukcja wg rys. 842 B2) w Czarnym Piecu (Pozycja Olsztynecka). Sektor ostrzału dla karabinu maszynowego MG 08 i MG 34 mocowanego w zastępczym zestawie do mocowania broni 642 S2 (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) płytą stalową 422 P01.

 

Broń maszynową do obrony wejścia i zapola przewidywano osadzać w zastępczym zestawie mocującym według rysunku 642 S2 (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) (Rys. 02) lub na lekkiej podstawie fortecznej [01]. W pierwszym przypadku karabin maszynowy na wysięgniku, ustawionym w pionowej osi strzelnicy (niem. Lafettenaufsatzstück), zamocowany był przy pomocy dwóch wsporników zastępczego zestawu 642 S2. W drugim przypadku karabin maszynowy na lekkiej podstawie fortecznej spoczywał na saniach mocowanych do standardowego blaszanego stolika. Ten sam stolik był stosowany w fortyfikacji stałej dla podstawy fortecznej 08.

Do obrony wejścia i zapola schronu brano pod uwagę 7,92 mm karabin maszynowy starszego wzoru MG 08 lub jego lżejszą wersję MG 08/15 oraz nowoczesny MG 13 i MG 34. Zastosowanie karabinu maszynowego MG 08 pozwalało na zachowanie jednolitości uzbrojenia, ale przy konieczności uwzględnienia ograniczeń wynikających z rozwiązania sposobu chłodzenia lufy.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Strzelnica obrony wejścia i zapola, Część III

Osieck, 2.07.2021 r.

Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni – Miechy

Fot. 01. Widok schronu obserwacyjno-bojowego Regelbau B1-3 (nr 04 na mapie) od strony zapola. Schron znajduje się u szczytu wzniesienia o stromych stokach.

Badania terenowe przeprowadzono na krótkim, dwukilometrowym odcinku [01] umocnień, ciągnącym się z północy na południe od drogi łączącej miejscowość Miechy (niem. Münchenfelde) i Czyprki (niem. Freiort). Celem przedsięwzięcia było rozpoznanie zastosowanych elementów pancernych i rozwiązań konstrukcyjnych do ochrony stanowiska obrony wejścia i zapola.

Badania objęły 12 obiektów fortyfikacji stałej w klasie odporności na ostrzał B1, które wzniesiono w 1937 roku w pierwszej linii. Ważnym elementem wyboru odcinka była stosunkowo duża ilość wybudowanych schronów tego samego typu w tym samym przedziale czasowym. Na wspomnianym odcinku wzniesiono 5 obiektów obserwacyjno-bojowych Regelbau B1-3 oraz 3 dwusektorowe obiekty na broń maszynową (2 Regelbau B1-5 oraz 1 Regelbau 13a). Powtarzającym się typem schronu był również schron na ciężki karabin maszynowy bez pomieszczenia gotowości bojowej Regelbau B1-1.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni – Miechy

Osieck, 21.06.2021 r.

Jednoizbowy schron o odporności B1 dla ckm (1935-1936)

Fot. Jeden ze schronów odcinka „Młyn Piławka” Pozycji Pomorskiej. Został wzniesiony w 1936 roku. W skośnym okapie widoczne są dwa wloty przewodów wentylacyjnych. Rozwiązanie charakterystyczne dla opisywanych obiektów z 1936 roku.

Jednoizbowy schron bojowy (niem. MG-Schartenstand ohne Bereitschaftsraum) nr 8 odcinka obrony „Las Szczecinecki” (Forst Neustettin) Pozycji Pomorskiej wyróżnia się odmienną konstrukcją. Został wzniesiony w 1935 roku w klasie B1 odporności na ostrzał. Na uwagę zasługuje wyjątkowa staranność rozwiązania ochrony strefy wejściowej do schronu. Istotną cechą konstrukcji tego schronu jest zmiana położenia śluzy przeciwgazowej względem izby bojowej. W przeciwieństwie do wzorcowego opracowania wg rys. 105B8, bierna śluza przeciwgazowa na planie czworokąta została umieszczona w osi wzdłużnej obiektu (Rys. 01). Dzięki takiej konfiguracji pomieszczeń, projektant schronu uzyskał ochronę wejścia do obiektu przed bezpośrednim ostrzałem z dwóch kierunków bez konieczności wykonania dodatkowego muru oporowego. Natomiast wprowadzenie skośnego okapu skutecznie zabezpieczało strefę wejścia wraz z drzwiami 14 P8 przed ostrzałem z broni stromotorowej. Konfigurację pomieszczeń schronu prezentuje rysunek 01. W większości przypadków dotychczasowo stosowane rozwiązania zapewniały ochronę wejścia przed bezpośrednim ostrzałem tylko z jednego kierunku [01].

Serdecznie zapraszam,

Osieck, 10.06.2021 r.

Stanowisko bojowe 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK za płytą stalową 473 P2

Fot. 01. Zdekompletowana płyta stalowa 473 P2, o grubości 10 cm, chroniąca zamienne stanowisko bojowe 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK z ciężkim karabinem maszynowym MG 08 lub MG 34 na podstawie fortecznej. Od lewej: otwór zapewniający kierunek ostrzału przy pomocy przyrządów celowniczych armaty ppanc., strzelnica dla armaty ppanc lub ckm, przeziernik obserwacyjny dla dowódcy stanowiska (niem. Waffenführer).
Dla budowanych od 1938 roku pozycji obronnych na terenie Prus Wschodnich opracowano konstrukcję schronu (niem. PaK und MG-Schartenstand [03]), która umożliwiała prowadzenie efektywnej obrony przy pomocy broni przeciwpancernej i maszynowej. Konfiguracja schronu dostosowana była do budowy w jednym lub dwóch etapach. Pierwszy przewidywał wzniesienie części bojowej dla broni maszynowej z zapleczem socjalnym a drugi dobudowanie izby bojowej dla broni przeciwpancernej. Szerokość izby, wynosząca 2,60 m, zapewniała dogodną obsługę stanowiska bojowego. Przestrzeń bojowa chroniona była przed ostrzałem przez 10 cm płytę stalową 473 P2. Przewidziano zastosowanie polowej 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK, jako mobilnego uzbrojenia. Prowadzenie obrony w wyznaczonym sektorze ognia nie większym niż 30 stopni umożliwiała obrotowa platforma, na której ustawiana była armata. Sektor ognia nie był rozłożony symetrycznie. Obejmował 19,5 stopnia na prawo i 10,5 stopnia na lewo od osi strzelnicy.
Serdecznie zapraszam,

Osieck, 27.05.2021 r.

Niemieckie schrony graniczne na Opolszczyźnie

Fot. 01. Schron graniczny w Staniszczach Wielkich. Ściana schronu z widocznymi miejscami po mocowaniu drewnianych kantówek do których przytwierdzone były drewnianej szopy. Pozostała część budynku wsparta była na betonowym fundamencie widocznym po prawej stronie.
W 1939 roku Niemcy przed planowaną wojną z Polską wybudowali szereg umocnień granicznych mających zabezpieczyć przed niespodziewanym wtargnięciem kawalerii polskiej, której rajdów w głąb własnego terytorium się obawiano. Umocnienia te miały czasowo powstrzymać lub spowolnić postępy wojsk dając tym samy czas na mobilizacje garnizonów oraz obsadzenie głównych linii obrony. Koncepcje tę zrealizowano poprzez budowę niewielkich schronów bojowych zlokalizowanych głównie przy ważnych węzłach komunikacyjnych. W założeniu załogi takich obiektów miały zaalarmować dowództwo o niespodziewanym ataku, stawić jak zadłużysz opór, dokonać zniszczeń w infrastrukturze drogowej i się wycofać. Same obiekty to najczęściej schrony do ognia czołowego o konstrukcji żelbetonowej, betonowej lub ceglanej. Strzelnice zabezpieczono  głownie płytami stalowymi typu 422 P01 lub zbliżonymi konstrukcyjnie pyłami nieskatalogowanymi.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Niemieckie schrony graniczne na Opolszczyźnie

Osieck, 24.05.2021 r.

PaK Unterstellraum – bierny schron dla armaty przeciwpancernej i jej obsady

Fot. 01. Widok schronu biernego dla polowej armaty przeciwpancernej i jej obsady (niem. PaK-Unterstellraum) od strony zapola. Został wzniesiony przed miejscowością Jeże przy drodze nr 65 z Kolna do Pisza.
Granicę Trzeciej Rzeszy i ZSRR po zakończeniu działań wojennych w Polsce ustanawiał Pakt Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia oraz traktat o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 roku. Wzdłuż nowo wytyczonej linii demarkacyjnej wybudowano w latach 1939-1940 szereg punktów oporu [01]. Niniejsze opracowanie poświęcone jest jednemu typowi schronu biernego dla armaty przeciwpancernej i jej obsadzie (niem. PaK Unterstellraum), jaki wchodził w skład południowego i centralnego odcinka niemieckiej pozycji obronnej  Masurische Grenz- und Suwalki-Sehnen-Stellung.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: PaK Unterstellraum – bierny schron dla armaty przeciwpancernej i jej obsady

Osieck, 14.05.2021 r.

Schron bojowy na ckm B1-9 – Regelbau B1-9

Fot. 01. Widok wejścia do schronu B1-9 na ciężki karabin maszynowy (Lipińskie – Giżycki Rejon Umocniony – niem. Lötzener Seenstellung).
Podczas badań terenowych, prowadzonych na byłej niemieckiej pozycji obrony Giżyckiego Rejonu Umocnionego (niem. Lözener Seenstellung), wyjątkowo trudno było zlokalizować dobrze zachowany schron B1-9 na ciężki karabin maszynowy sMG 08. Ten typ schronu, ze względu na relatywnie wysokie koszty elementów pancernych, był stosowany tylko w uzasadnionych przypadkach [01]. Większość z nich wybudowana na terenach rolniczych, pozbawiona w okresie powojennym opancerzenia, jest obecnie kruszona lub zasypywana. Jedynym śladem ich istnienia stają się niskie pagórki.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy na ckm B1-9 – Regelbau B1-9

Osieck, 24.04.2021 r.

Regelbau R501 – bierny schron dla drużyny piechoty

Fot. 01. Wejście do schronu biernego typu R 501 o numerze ewidencyjnym Bw204 (Turośl, Pozycja Pisy).
W 1939 roku rozpoczęto prace na nową serią projektową [01]obiektów fortecznych, określaną symbolem „500”.  Obiekty otrzymywały trzycyfrowe numery zaczynające się od „5”. Numer obiektu serii poprzedzany był symbolem „Rote” (niem. czerwony). Niniejsze opracowanie dotyczy schronu biernego Regelbau R 501 dla drużyny piechoty (niem. Gruppenuterstand), zaprojektowanego w klasie odporności na ostrzał B neu. Grubość żelbetonowych ścian zewnętrznych i stropu wynosił 2,00 metry. Główne pomieszczenie dla drużyny piechoty zaplanowano na planie czworokąta o wymiarach 5,00 x 4,00 m. Schron wyposażono w standardowe wyjście ewakuacyjne. Skuteczną wymianę powietrza zapewniał bezpośredni układ napowietrzania schronu.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Regelbau R501 – bierny schron dla drużyny piechoty

Osieck, 18.04.2021

Drzwi wejściowe – Linia Mołotowa

Fot. 01. Wewnętrzna zasuwa z blokadą stosowana w ciężkich, gazoszczelnych drzwiach TD-2 (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).

Wejście do schronu chroniły ciężkie drzwi gazoszczelne TD-2 (ros. двери тяжелые). Takie drzwi stosowane były w obiektach fortyfikacji stałej, wchodzących w skład rejonów umocnionych na nowej granicy Związku Republik Radzieckich i Trzeciej Rzeszy. Granicę wytyczono zgodnie z paktem Ribbentrop – Mołotow a nieznacznie skorygowano po podpisaniu traktatu o granicach i przyjaźni we wrześniu 1939 roku. Linia umocnień przeszła do historii pod nieformalną nazwą – „Linia Mołotowa”.

Ze względu na duże podobieństwo mogły być wzorowane na drzwiach stosowanych od 1932 roku w obiektach wznoszonych na „Linii Stalina”. Skrzydło nowych drzwi, również o konstrukcji spawanej, zostało wykonane z walcowanej blachy stalowej o wymiarach 166 x 96 x 1,6 cm. Ze względu na ich symetryczność mogły być montowane jako „lewe” i „prawe”. Nie przewidziano wykonania w stalowej płycie strzelnicy lub przeziernika do nadzorowania przestrzeni przelotni.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Drzwi wejściowe – Linia Mołotowa

Warszawa, 29.03.2021

Nisza przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej II

Fot. 01. Wejście do schronu Regelbau R105c. Schron wzniesiony w 1940 roku w pobliżu miejscowości Kozioł (Pozycja Pisy – Galindestellung).

W 1938 roku rozpoczęto prace nad nowymi konstrukcjami schronów bojowych. Prace te były związane z planowanym wprowadzeniem nowej odporności dzieł fortecznych na ostrzał, określanej jako B neu. Powstałe konstrukcje obiektów fortecznych nazwano serią projektową „100”. Obiekty tej serii oznaczano trzycyfrowymi numerami  a każdy zaczynał się do „1”.

W serii projektowej „100” wprowadzono zmiany w zakresie przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej. Niszę ulokowano w korytarzu wejściowym, chronionym drzwiami kratowymi i wewnętrzną strzelnicą obrony wejścia.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Nisza przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej II

Warszawa, 14.03.2021

Schron pozorny-uzbrojony do ognia czołowego – Linia Mołotowa

Widok schronu pozornego- uzbrojonego do ognia czołowego. Schron wzniesiono w pobliżu miejscowości Anusin – 62 Brzeski Rejon Umocniony (Fot. Justyna Chojnacka).

Została opracowana konstrukcja obiektu pozornego-uzbrojonego, który miał sugerować niemieckim obserwatorom istnienie schronu do ognia czołowego z trzema stanowiskami broni maszynowej. Z dwóch wybudowanych schronów pozornych-uzbrojonych na terenie 62 Brzeskiego Rejonu Umocnionego zachował się tylko jeden w pobliżu miejscowości Anusin. Kilka lat temu został wyburzony schron, wybudowany w eksponowanym miejscu, na wzniesieniu po lewej stronie drogi z Wólki Zamkowej do Drohiczyna.

Schron pozorny-uzbrojony otrzymał żelbetonową ścianę z bocznymi załamaniami. W ścianie umieszczono trzy strzelnice, z których tylko środkowa mogła być wykorzystana. Dwie skrajne strzelnice zostały zaślepione. Konstrukcję ściany wzmocniono żelbetonowymi belkami. Za środkową strzelnicą wykonano małe pomieszczenie. Cała przestrzeń za żelbetonową ścianą miała być wypełniona ziemią. Pomieszczenie za środkową strzelnicą pozwalało na prowadzenie obserwacji pola walki lub do pozorowania krótkotrwałej ale intensywnej obrony przy pomocy ognia z karabinu maszynowego.

Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 12.03.2021 r.

Sperrstand – stanowisko ogniowe wznoszone przy drogach Pozycji Olsztyneckiej

Fot. 01. Widok izby bojowej od strony przedpola dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK lub zamiennie dla ciężkiego karabinu maszynowego schronu bojowego Sp. 97 .
W ramach rozbudowy Pozycji Olsztyneckiej wykonano 11 „stanowisk zaporowych” (niem. Sperrstand), wzniesionych przy ważnych szlakach komunikacyjnych. Stanowiska ogniowe uzbrojono w broń przeciwpancerną oraz maszynową. Kurt Burk, niemiecki historyk fortyfikacji, w publikacji pt. „Die deutschen Landesbefestigungen im Osten 1919-1945” przedstawił hipotezę, że wspominane obiekty zostały wybudowane w dwóch etapach. W 1938 roku, w ramach pierwszego etapu wzniesiono schrony dla broni maszynowej z odpowiednim zapleczem socjalnym, pozwalającym na prowadzenie skutecznej obrony. Natomiast w 1939 roku do istniejących już obiektów dobudowano izby bojowe dla 3,7 cm polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36.
Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 11.03.2021 r.

Stanowisko obrony wejścia i zapola, Część II

Fot. 01. Stan zachowania stanowiska ręcznego karabinu maszynowego MG 08/15 lub MG 34 do obrony wejścia i zapola, za stalową płytą 422 P01 w schronie bojowym z 1938 roku. Karabin maszynowy na wysięgniku mocowanym do dwóch wsporników poniżej stalowej płyty.
W drugiej połowie 1936 roku opracowano zastępczy zestaw mocujący dla karabinów maszynowych (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) w możliwością zastosowania w obiektach fortyfikacyjnych. Zestaw mocujący otrzymał oznaczenie 642 S2. Pozwalał na mocowanie wysięgników z karabinami maszynowymi MG 08, MG 08/15, MG 13 i MG 34, wykorzystywanymi jako lekkie karabiny maszynowe (niem. l.M.G.).
Zastępczy zestaw mocujący dla lekkiego karabinu maszynowego na wysięgniku składał się z dwóch wsporników. Dolny wspornik zapewniał odpowiednie położenie karabinu maszynowego w strzelnicy, a górny wspornik pionową pozycję wysięgnika.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obrony wejścia i zapola, Część II

Warszawa, 27.02.2021 r.

Stanowisko obrony wejścia i zapola (1937), Część I

Fot. 01. Strzelnica obrony wejścia i zapola schronu odcinka obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej.
Opracowanie projektu wytycznych, dotyczących konstrukcji nowo budowanych schronów, zakończono w lutym 1937 roku. Dla stanowisk ogniowych, wznoszonych na pierwszej linii obrony oraz w sprzyjającym terenie dla użycia piechoty na pozycjach polowych, przewidziano dodatkowe pomieszczenie dla drużyny oraz izbę ze stanowiskiem do obrony wejścia i zapola. Zdecydowano się jednak na radykalne zmiany w koncepcji zapewnienia bezpieczeństwa. Postanowiono docelowo zastosować do obrony wejścia i zapola schronu ręczny karabin maszynowy.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obrony wejścia i zapola (1937), Część I

Warszawa, 14.02.2021 r.

Elektryczna lampa w sowieckim schronie „Linii Mołotowa”

Obudowa lampy oświetleniowej w sowieckim schronie tak zwanej „Linii Mołotowa”.
Do oświetlenia pomieszczeń w schronach tak zwanej Linii Mołotowa, wyposażonych w agregaty prądotwórcze, stosowano  lampy elektryczne. Jeden z typów lamp prezentują zdjęcia załączone do opracowania. Obudowa lampy zapewniała wodoszczelność. Pokrywa ze szkłem mocowana była do korpusu za pomocą czterech połączeń śrubowych
Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 11.02.2021 r.

Nowe normy i wytyczne w zakresie obrony wejścia i zapola dla obiektów fortyfikacji stałych wznoszonych w 1937 roku

Tylna ściana schronu do ognia czołowego B1-2a z typowymi elementami wprowadzonymi w 1937 roku.

Część III

W listopadzie 1936 zakończono prace nad projektem nowych wytycznych i norm dla obiektów fortyfikacji stałej. Opracowano również dokumentację techniczną standardowych konstrukcji schronów dla umocnień wznoszonych w 1937 roku. Jednocześnie w corocznym opracowaniu „Doświadczenia z roku budowlanego 1936. Uwagi pokontrolne” (niem. Erfahrungen des Baujahres 1936. Besichtigungsbemerkungen) z dnia 2.12.1936 r. zwrócono uwagę na poprawność zastosowanych rozwiązań oraz ich wykonanie, mając na uwadze zmiany obowiązujących norm i wytycznych. W niniejszym rozdziale poruszone zostaną tylko rozwiązania dotyczące podniesienia bezpieczeństwa oraz obrony wejścia i zapola.

Warszawa, 28.01.2021 r.

Schron do ognia czołowego ze stanowiskiem obserwatora (1936)

Fot. 01. Schron broni maszynowej ze stanowiskiem obserwatora artylerii bez pomieszczenia gotowości bojowej. Widok od strony zapola. Po lewej stronie nisza dla stanowiska obserwacyjnego.
Na szczególną uwagę zasługuje jeden z trzech schronów broniących przeprawy mostowej do Starowic na rzece Piławie. Został wybudowany w 1936 roku (na mapie oznaczony jako Br 07). W nomenklaturze niemieckiej określano go jako schron broni maszynowej bez pomieszczenia gotowości bojowej (niem. MG-Schartenstand ohne Breistschaftsraum). Został wybudowany w 1936 roku. Jego lokalizacja została bardzo starannie wybrana. W sektorze ognia stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego znajdował się odległy zaledwie o 180 metrów most na Piławie, a obserwator artylerii posiadał łączność optyczną [01] z pozostałymi dwoma schronami Br 06 i Br 08. W tych obiektach stanowiska do łączności optycznej umieszczono w murze oporowym tylnej elewacji.
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron do ognia czołowego ze stanowiskiem obserwatora artylerii (1936)

Warszawa, 27.01.2021 r.

Pierwsze doświadczenia ze strzelnicą obrony wejścia i zapola w schronach do ognia czołowego (1936), Część I

Fot. 03. Widok zapola schronu o sygnaturze Karz.30 z wykonanym wykopem (na fot. 10 oznaczono jako -1) w celu zwiększenia skuteczności obrony wejścia i zapola schronu.

 

Schron do ognia czołowego z pomieszczeniem dla drużyny piechoty i strzelnicą obrony wejścia i zapola należy do obiektów o nowej generacji. Wznoszone je od 1936 roku. Niemieccy planiści, bazujący na zdobytych doświadczeniach w poprzednich latach, umiejętnie wykorzystywali ukształtowanie terenu przy opracowywaniu planów ogni broni głównej dla poszczególnych stanowisk ogniowych i ich lokalizacji. W okresie wdrażania schronu nowej generacji, ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, nie umieli jednak optymalnie wykorzystać zalet nowego rozwiązania. Część schronów, jak obiekt wzniesiony po północnej stronie drogi Sępolno Wielkie – Kołki, otrzymała charakterystyczne zagłębienie terenu przy elewacji wejściowej (Fot. 01), typowe dla schronów budowanych we wcześniejszych latach.
Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 20.01.2021 r.

Obrona przeprawy mostowej na rzece Piławie (1936)

Fot. 01. Br06 – schron dla ckm z pomieszczeniem dla drużyny piechoty ze stanowiskiem łączności optycznej (niem. MG-Schartenstand mit Einheitsgruppe).

 

Linię obrony odcinka Bruchmühle Pozycji Pomorskiej oparto o lewy brzeg Piławy. Budowę żelbetonowych schronów w 1936 roku, tworzących szkielet obrony, poprzedziły prace hydrotechniczne. W 1933 roku ukończono budowę jazu (J1 na mapie), położonego 500 metrów na południowy zachód od przeprawy mostowej (M1). Spiętrzenie wód rzeki powodowało utworzenie rozlewisk i zabagnień, przeszkód trudnych do pokonania przez ludzi i pojazdy. Most drogowy umożliwiał komunikację drogową (droga D1) pomiędzy położonymi na zachód od Piławy Starowicami a pobliskimi Nadarzycami (droga D2), czy też z Bornem-Sulinowo (droga D3).
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Obrona przeprawy mostowej na rzece Piławie (1936)

Warszawa, 15.01.2021 r.

Łączność optyczna w schronach odcinka „Bruchmühle” Pozycji Pomorskiej

Fot. 02. Elewacja wejściowa schronu bojowego Br 06 odcinka Bruchmühle Pozycji Pomorskiej. Widoczna jest nisza z osadzonymi w murze oporowym dwiema rurami do łączności optycznej. Schron o odporności na ostrzał B1.

Kluczowe schrony bojowe na ciężki 7,92 mm karabin maszynowy MG 08 odcinaka „Bruchmühle” Pozycji Pomorskiej, prowadzące obronę mostu drogowego, zostały oprócz standardowej łączności telefonicznej wyposażone również w łączność optyczną [01]. Schrony wzniesiono w 1936 roku. Most nad rzeką Piławą umożliwiał komunikację drogową pomiędzy położonymi na zachód Starowicami a pobliskimi Nadarzycami, czy też z Bornem-Sulinowo.

Zgodnie z zaleceniami z 1935 roku, które zabraniały dodatkowego osłabiania zewnętrznych ścian schronów, umieszczono stanowisko dla łączności na zewnątrz obiektu.

Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 12.01.2021 r.

Obrona mostu kolejowego w Brzegu Dolnym w oparciu o schrony broni maszynowej (1930-1932)

Bryła schronów 94/ 95 schowana za filarem mostu kolejowego. Foto: Cezary (Alkali) Piotrowski.
W planach niemieckich strategów, główną linię obrony III Rzeszy przed atakiem ze wschodu, stanowił  Front Forteczny Łuku Odry-Warty (niem. Festungsfront im Oder-Warthe Bogen) zamykający najkrótszą drogę do Berlina. Front Forteczny Łuku Odry-Warty zabezpieczały przed atakiem i obejściem ze skrzydeł dwie pozycje, od północy Pozycja  Pomorska  (niem. Pommernstellung) oraz od południa Pozycja  Odry (niem. Oderstellung). Pozycje te miały również za zadanie osłonić koncentrację oddziałów niemieckich na czas mobilizacji oraz umożliwić kontratak ze skrzydeł w celu okrążenia wojsk agresora, próbującego przełamać Front Forteczny Łuku Odry-Warty. Na Pozycji Odry wybudowano ok. 650 (z planowanych ok. 780) żelbetowych schronów bojowych, obserwacyjnych lub biernych. Jednym z ciekawszych obiektów wchodzący w skład Pozycji Odry jest obiekt przeznaczony dla dwóch ciężkich karabinów maszynowych o numerze 94/95, wzniesiony pod mostem  kolejowym w Brzegu Dolnym (do 1945 r. – Dyhernfurth). Pod numerem 94/95 [01] kryją się dwa osobne schrony bojowe, specyficznie ze sobą połączenie.
Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 08.01.2021 r.

Schron do ognia czołowego dla ckm i drużyny piechoty (1936)

Fot. 01. Ściana tylna schronu dla ciężkiego karabinu maszynowego i drużyny piechoty odcinka obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej. Schron wzniesiono w 1936 roku po północnej stronie drogi Sępolno Wielkie - Kołki.
Fot. 01. Ściana tylna schronu dla ciężkiego karabinu maszynowego i drużyny piechoty odcinka obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej. Schron wzniesiono w 1936 roku po północnej stronie drogi Sępolno Wielkie – Kołki.
Prace studyjne nad konstrukcją schronu bojowego o klasie odporności na ostrzał B1, z wydzielonym pomieszczeniem dla drużyny piechoty, były nadal prowadzone w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa obiektów. Przyjęto, że układ szeregowy pomieszczeń, bojowego oraz izby dla drużyny piechoty), w schronach (niem. MG-Schartenstand mit Einheitsgruppe wznoszonych w 1935 roku [01] a bazujących na rysunku 106B8, należy do rozwiązań optymalnych. Zachowano dwie strzelnice obrony wewnętrznej. Każda z nich nadzorowała jedno z dwóch wejść do schronu. Zwiększenie bezpieczeństwa obiektów upatrywano w nowym stanowisku do obrony podejścia do obiektu i jego bliskiego zapola.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron do ognia czołowego dla ckm i drużyny piechoty (1936)

Warszawa, 02.01.2021 r.

Wszystkie wcześniejsze zwiastuny  wpisów i opracowań zostały zarchiwizowane odpowiednio w zakładkach :

– Archiwum 2020
– Archiwum 2019
– Archiwum 2018
– Archiwum 2017
– Archiwum 2016.