Niemieckie obiekty obserwacyjne na Górnym Śląsku
Opracował: Tomasz Zamysłowski
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/Popice-Schron-Obserwacyjny-widok-na-szczeline-obserwacyjna-z-stopniowaniem-przeciwrykoszetowym.jpg)
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/D_A-Fortyfikacje-2020_Tematy-do-opracowania-2020.03.05_X-Archiv-Rys-dwg_Schrony-2020.05.06-Deutsch—-kopia-Model-1.jpg)
Na Górnym Śląsku przed wybuchem II Wojny Światowej, jak i w jej trakcie, powstały liczne obiekty militarne. Większość z nich jest dobrze znana a ich konstrukcja zbadana i opisana. Wyjątek stanowią tajemnicze obiekty obserwacyjne. To proste konstrukcje o podstawie czworokąta, wykonane z żelbetu [01] o wymiarach zewnętrznych 430 x 380 cm i wysokości 300 cm. Grubość ścian wynosi 65 cm, a stropu 50 cm. Obiekty posiadają jedną izbę o wymiarach 300 x 260 cm i wysokości 230 cm.
Na ścianie o długości 380 cm zlokalizowano otwór wejściowy, na ścianach bocznych o długości 430 cm zlokalizowano dwie szczeliny obserwacyjne. Pierwsza w formie prostokąta o wymiarach 100 x 10 cm została umieszczona na wysokości 160 cm od posadzki. Druga zlokalizowana na przeciwległej ścianie posiada otwór obserwacyjny o wymiarach 60 x 10 cm zlokalizowany na wysokości 120 cm od posadzki [02]. Szczelina ta otrzymała rozbudowane stopniowanie przeciw rykoszetowe o kącie 120°. Kilka obiektów posiada zlokalizowany na ścianie wejściowej otwór prawdopodobnie przeznaczony na przewód kominowy prostego piecyka ogrzewającego pomieszczenie.
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/Obiekty-obserwacyjno-meldunkowe-stan-na-2020-rok-.Na-poludnie-od-Gornoslaksiego-okregu-przemyslowego-obiekty-wyraznie-ukladaja-sie-w-dwie-linie-900x606.jpg)
Na tej samej ścianie zlokalizowano również otwory technologiczne (przyjmujące różną formę) przewidziane do montażu bliżej nie określonej konstrukcji, prawdopodobnie drewnianej ( nie wszystkie obiekty jej posiadają). W niektórych obiektach widnieją ślady po mocowaniu instalacji elektrycznej/telefonicznej.
Do chwili obecnej tajemnicą pozostaje przeznaczenie owych obiektów, jak i lata w których powstały. Funkcję bojową można wykluczyć z powodu małej odporności obiektów, jak i budowy samych szczelin obserwacyjnych wykluczających użycie cięższego uzbrojenia niż broń ręczna załogi. Prawdopodobnie obiekty te stanowiły części systemu obrony przeciwlotniczej Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i wchodziły w skład bądź Służby Obserwacyjno – Meldunkowej lub Służby Ostrzegawczej, biernej obrony przeciwlotniczej. Istnieje jeszcze wersja o powiązaniu obiektów z Służbą Obserwacyjno-Meldunkową artylerii przeciwlotniczej [03].
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/Popice-Schron-Obserwacyjny-widok-na-waska-szczeline-obserwacyjna-900x600.jpg)
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/Wieszowa-Schron-Obserwacyjny-900x600.jpg)
Do chwili obecnej udało się zlokalizować 16 obiektów [04] na terenie szeroko pojętego Górnego Śląska. Ostatnie dwa obiekty zostały odnalezione w terenie w 2017 roku i różnią się zastosowanymi do budowy materiałami od swoich poprzedników. Pierwszy z nich zlokalizowano w Orzeszu. Do budowy jego ścian wykorzystano cegły. Drugi z obiektów znajduje się w Przeciszowie. Użyte materiały do budowy rzucają nieco światła na datę powstania budowli. Ściany zostały wybudowane betonowych bloczków. Sam pomysł produkcji i wykorzystania przy budowie wszelkiego typu schronów prefabrykowanych, betonowych bloczków powstał na Górnym Śląsku w 1943 roku. Spowodowany był wprowadzoną reglamentacją cementu oraz prętów zbrojeniowych. Obszarem w którym najbardziej rozpowszechniło się wznoszenie obiektów z tych prefabrykatów, był teren wokół Oświęcimia [05], gdzie m.in. z betonowych bloczków wybudowano wszystkie schrony dowodzenia baterii przeciwlotniczych, broniących zakładów benzyny syntetycznej Buna-Werke koncernu IG Farbenindustrie. Sam fakt zastosowania do budowy schronów z w/w prefabrykatów sugeruje, że zostały one wybudowane po 1943 roku. Należy również przyjąć, że pozostałe powstały w tym samym okresie. Do tej pory nie udało się odnaleźć jakichkolwiek dokumentów w archiwach na temat tych obiektów.
![](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2021/11/Bycina-Schron-Obserwacyjny-900x600.jpg)
[01] – Dwa obiekty nie zostały wykonane z żelbetu o czym dalej.
[02] – Wszystkie wymiary wewnętrzne oraz zewnętrzne nieznacznie różnią się od siebie w poszczególnych obiektach.
[03] – Dwa obiekty znajdują się w sąsiedztwie baterii przeciwlotniczych Popice (Flak-Großbatterie „Poppitz/Mittelhof”) oraz Byczyna/Niewiesze (Flak- Großbatterie „Grünwiese”).
[04] – Kolejny obiekt wg. przekazów ustnych miał znajdować się na terenie baterii przeciwlotniczej w Bytomiu –Rozbarku (s.Heimat –Flak-Bttr.236/VIII Roßberg) , zdjęcia lotnicze z II WŚ oraz z okresu powojennego jak i inwentaryzacja obiektów fortyfikacyjnych wykonana przez LWP zaprzecza istnienia tego typu obiektu w tym rejonie. Kolejny obiekt ma (miał) się znajdować w rejonie miejscowości Borek k. Oświęcimia.
[05] – W samym Oświęcimiu znajdowała się ich wytwórnia.
Literatura :
– Śląski Rocznik Forteczny Tom I „Niemieckie obiekty obserwacyjne z okresu II Wojny Światowej na Górnym Śląsku” Waldemar Sykosz
– Śląski Rocznik Forteczny Tom III „Niemieckie obiekty obserwacyjne z okresu II Wojny Światowej na Górnym Śląsku – uzupełnienie ” Waldemar Sykosz
– Śląski Rocznik Forteczny Tom VI „Niemieckie obiekty obserwacyjno-alarmowe na Górnym Śląsku c.d. ” Waldemar Sykosz
– Śląski Rocznik Forteczny Tom XI „Niemieckie obiekty obserwacyjno-alarmowe.Odnaleziono kolejne dwa obiekty” Waldemar Sykosz , Tomasz Zamysłowski
Strony internetowe :
https://eksploratorzy.com.pl/index.php