Odcinek Augustów

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Jeden ze schronów bojowych południowej części odcinka „Augustów”.

 

Fot. 02. Schron południowego odcinka „Augustów”.

 

Fot. 03. Unikalny egzemplarz staliwnej kopuły obserwacyjno-bojowej, opracowany przez III Oddział Sztabu Głównego a wytwarzany przez Hutę „Zygmunt” od 1938 roku.

Priorytet  budowy w pasie działania Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” uzyskały fortyfikacje  rejonu Nowogrodu, Osowca i Wizny, leżące na przewidywanych głównych kierunkach ataku nieprzyjaciela. Odcinek „Augustów”, znajdujący się na prawym skrzydle obrony grupy, miał zapewnić osłonę na kierunku Grodna i dozorować skrzydła odcinka na wschód oraz na południe do rzeki Biebrzy. Linię obrony miała obsadzić Suwalska Brygada Kawalerii, wspierana oddziałami KOP. Utrzymanie tak długiego odcinka obrony mogło być przeprowadzone jedynie w oparciu o fortyfikacje stałe i naturalne przeszkody wodne. Przebieg umocnień oraz zakres rozbudowy fortyfikacji przedstawia oleata, otworzona przez płk. dypl. Józefa Szylinga. Rozbudowa umocnień odcinka „Augustów” formalnie nastąpiła dopiero w lipcu 1939 roku po przyznaniu przez gen. bryg. Wacława Stachiewicza (szefa Sztabu Głównego) niezbędnych kredytów. Wcześniej wykonane prace fortyfikacyjne miały ograniczony charakter, ze względu na przyznane za zgodą gen. bryg. Mieczysława Dąbkowskiego niskie fundusze, pochodzące z kredytów konserwatorskich Oddziału III Sztabu Głównego.
Północna część odcinka obrony została oparta o linię jezior Necko, Białe, Studzieniczne, stanowiących świetną przeszkodę przeciwpancerną. Przesmyk Klonownica, położony między jeziorami Necko a Białym, miał być broniony ze stanowisk broni maszynowych w schronach drewniano- ziemnych. Przewidziano budowę 6 schronów.  Obrona przesmyku w Przewięzi, pomiędzy jeziorami Białym a Studzienicznym, miała być oparta  na trzech schronach drewniano-ziemnych i jednym żelbetowym. Zdecydowanie większych nakładów wymagało przedłużenie obrony w kierunku wschodnim wzdłuż wąskiego koryta Kanału Augustowskiego. W tym przypadku przewidziano budowę linii schronów do ognia czołowego oraz oczyszczenie przedpola. Teren trudny do obrony ze względu na gęstą sieć dróg.

Rys. 01. Oleata przedstawiająca przebieg umocnień oraz zakres rozbudowy fortyfikacji, utworzona przez płk. dypl. Józefa Szylinga. Zostały naniesione nazwy jezior [01].

Centralna część odcinka obejmowała rejon Augustowa wraz z terenem położonym miedzy jeziorami Necko i Sajno. Miasto było ważnym węzłem drogowym. Należało jak najdłużej utrzymać pozycję obronną, w tym ważny szlak komunikacyjny na wschód w kierunku Grodna. Linię obrony zamierzano oprzeć o żelbetonowe schrony. Pomiędzy jeziorem Necko a szosą prowadzącą do koszar planowano wybudować 3 schrony na 1 lub 2 ciężkie karabiny maszynowe oraz schron na działko przeciwpancerne, osadzony w grobli nowo wybudowanego mostu. Pomiędzy drogą do koszar a szosą grodzieńską, przy młynie nad Kanałem Bystrem, miał być wzniesiony duży obiekt o kubaturze 800 m3. Miał to być schron na trzy ckm i działko przeciwpancerne. Drugi lżejszy żelbetonowy schron na broń maszynową oraz dwa  obiektu drewniano-ziemne wzmacniały obronę szosy grodzieńskiej. Linię obrony do jeziora Sajno miały uzupełniać schrony drewniano-ziemne na 1 lub 2 ckm.

Linia obrony południowej części odcinka „Augustów” została wytyczona przy wykorzystaniu naturalnego  ukształtowania terenu wzdłuż biegu rzeki Netty. Zadaniem obrony było niedopuszczenie do wejścia nieprzyjaciela na tyły Samodzielnej grupy Bojowej „Narew” w kierunku południowo-wschodnim (na Szablin). Kanał Augustowski i rzeka Netta, znajdująca się na przedpolu umocnień, stanowiła dobrą przeszkodę przeciwpancerną. Wzdłuż rzeki Netty zamierzano  wznieść schrony drewniano-ziemne na ciężką i ręczną broń maszynową. Podjęto decyzję o budowie 5 schronów w pierwszej linii i dwa w drugiej.
W pobliżu miejscowości Gliniski i Promiski, zgodnie z planem taktyczno-fortyfikacyjnym,  planowano wznieść 5 schronów żelbetowych. Dwa z nich, jako obiekty fortyfikacji stałej na broń maszynową, miały otrzymać kopuły obserwacyjno-bojowe do obrony przedpola.

Pierwszy z nich opisano w opracowaniuSchron bojowy – Gliniski Ia drugi w opracowaniuSchron bojowy – Gliniski II„.


[01] – ze zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.