Opracował: Franz Aufmann
![Fot. 1. Ciężki schron bojowy z Nowogrodu nad Narwią z wyrzutnią ładunków oświetlających (znajduje się pomiędzy strzelnicami obrony zapola).](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/03/DSC03104.jpg)
![Fot. 4. Strzelnica ckm z 1939 roku z wyrzutnią ładunków oświetlających po lewej stronie.](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/03/DSC06318.jpg)
![Fot. 03. Nisza wyrzutni ładunków oświetlających. Fot. 04. Gazoszczelne drzwiczki zamykające niszę wyrzutni ładunków oświetlających.](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/04/DSC04313-1.jpg)
Standardowym urządzeniem do oświetlania sektorów ognia ciężkich karabinów maszynowych w polskich schronach była wyrzutnia rac (ładunków oświetlających). Powszechnie zaczęto ją stosować w ciężkich schronach budowanych w 1939 roku. Znajdowała się po lewej lub prawej strony ściennej strzelnicy ckm. Wyrzutnia ładunków oświetlających zamykana była od strony izby bojowej za pomocą jednoczęściowych gazoszczelnych drzwiczek stalowych z pionową osią obrotu. Zamknięcie posiadało filcową uszczelkę mocowaną za pomocą blaszanego docisku (ramki). Jej mocowanie widoczne jest na zdjęciu Fot. 04. Rura wyrzucająca ładunki umieszczona była skośnie w ścianie schronu. Łuski po wystrzelonych ładunkach wyrzucano na zewnątrz schronu za pomocą zrzutni. Panujące w schronie nadciśnienie powodowało usuwanie gazów prochowych po ładunkach na zewnątrz schronu.
![Fot. 05. Widok (zamurowanej) strzelnicy ckm schronu W Nowogrodzie nad Narwią. Na zdjęciu po prawej stronie w okapie rura wyrzutni ładunków oświetlających . Poniżej zagnieciona rura zrzutni łusek.](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/04/DSC02483.jpg)
![Fot. 5. Schron broni maszynowej do ognia dwubocznego z kopułą obserwacyjno-bojową z Nowogrodu nad Narwią.](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/03/DSC07034.jpg)
Prawdopodobnie na przełomie roku 1937/38 podjęto decyzję o zastosowaniu reflektorów do oświetlenia pola ostrzału. Dla nowo opracowywanych konstrukcji schronów, dla których przewidziano zastosowanie reflektorów, zaprojektowano wnęki, przykryte od góry stropem.
Brakuje jednak potwierdzonych informacji o konstrukcji reflektorów. Zgodnie z relacją gen. bryg. Mieczysława Dąbkowskiego z 1940 roku, prace na oświetleniem pola walki zamknięto na etapie opracowań studyjnych. Poniżej zdjęcia schronu „Sabała” wchodzącego w skład „Ośrodka oporu Jastarnia”.
![Fot. 6. Schron "Sabała" wchodzący w skład "Ośrodka oporu Jastarnia".](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/03/DSC01569.jpg)
![Fot. 7. Schron "Sabała". Widok niszy dla reflektora.](https://hauba.pl/wp-content/uploads/2016/03/DSC01572.jpg)
C.D.N