Opra­co­wał: Franz Auf­mann

Trzy sta­no­wi­ska ognio­we na broń ma­szy­no­wą [01] od­cin­ka tak­tycz­ne­go Sę­pol­no Wiel­kie (niem. Ka­rzen­burg), wcho­dzą­ce w skład grupy bo­jo­wej schro­nów, zo­sta­ły wkom­po­no­wa­ne w umoc­nie­nia ziem­ne na­wią­zu­ją­ce formą do szań­ca  pie­cho­ty z XIX wieku.  Cen­tral­nie umiesz­czo­ny obiekt o sy­gna­tu­rze Karz 9 zo­stał wy­po­sa­żo­ny [02] w trój­strzel­ni­co­wą ko­pu­łę 61 P8 nowej ge­ne­ra­cji o kla­sie wy­trzy­ma­ło­ści B1 na ostrzał. Trzy ga­zosz­czel­ne strzel­ni­ce po­zwa­la­ły na obro­nę w łącz­nym sek­to­rze 190° przy czym sek­tor ostrza­łu dla po­je­dyn­czej strzel­ni­cy wy­no­sił 63° przy ką­tach pod­nie­sie­nia broni od -15° do +12°. Do­wód­ca tego obiek­tu był jed­no­cze­śnie do­wód­cą grupy bo­jo­wej schro­nów.

---

Spe­cy­fi­ka trój­strzel­ni­co­wej ko­pu­ły 61 P8

Uzbro­je­nie ko­pu­ły 61 P8 sta­no­wił dwa 7,92 mm ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we MG 34, z któ­rych jeden na­le­ża­ło­by trak­to­wać jako do­dat­ko­wą broń. Roz­miesz­cze­nie strzel­nic po­zwa­la­ło na jed­no­cze­sne uży­cie obu broni, po­dob­nie jak w sze­ścio­strzel­ni­co­wej ko­pu­le 20 P7, w ogra­ni­czo­nym za­kre­sie. Po­mię­dzy dwoma strzel­ni­ca­mi, z któ­rych pro­wa­dzo­no ogień, mu­sia­ła po­zo­sta­wać za­wsze jedna wolna. Uzy­ska­na prze­strzeń po­zwa­la­ła na doj­ście do sta­no­wi­ska i jego ob­słu­gę przez ta­śmo­we­go. W przy­pad­ku ko­pu­ły 61 P8 moż­li­wa była jed­no­cze­sna obro­na przy po­mo­cy dwóch ckm-ów tylko z bocz­nych strzel­nic. Sek­tor przy­na­leż­ny środ­ko­wej strzel­ni­cy nie mógł być bro­nio­ny. Na­to­miast pro­wa­dze­nie ognia czo­ło­we­go z ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go na pod­sta­wie for­tecz­nej 34 ze środ­ko­wej strzel­ni­cy wy­klu­cza­ło obro­nę z dwóch, po­zo­sta­łych strzel­nic bocz­nych.

 

Plan ogni

Pro­blem opty­mal­ne­go wy­ko­rzy­sta­nia sta­no­wisk ognio­wych w za­sta­nych wa­run­kach te­re­no­wych, chro­nio­nych pan­ce­rza­mi o okre­ślo­nej spe­cy­fi­ce, uwa­run­ko­wa­niach wy­trzy­ma­ło­ścio­wych i tak­tycz­nych, leżał w ge­stii pro­jek­tan­ta wy­ko­nu­ją­ce­go plan ogni dla da­ne­go od­cin­ka na eta­pie pla­no­wa­nia po­zy­cji obron­nej. Ni­niej­sze opra­co­wa­nie bę­dzie przy­czyn­kiem do ana­li­zy tego za­gad­nie­nia. W przy­pad­ku wspo­mnia­nej grupy schro­nów opty­mal­ne wy­ko­rzy­sta­nie środ­ków ognio­wych roz­wią­za­no przez za­sto­so­wa­nie dwu­sek­to­ro­we­go sta­no­wi­ska ognio­we­go broni ma­szy­no­wej o osiach prze­ci­na­ją­cych się pod kątem 60 stop­ni. Schron, wznie­sio­ny w 1936 roku w kla­sie B1 od­por­no­ści na ostrzał, otrzy­mał sy­gna­tu­rę M10. Wkom­po­no­wa­no go w pół­noc­nej czę­ści szań­ca. Pierw­sze sta­no­wi­sko ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go MG 08, chro­nio­ne sta­lo­wą płytą 7 P7 o gru­bo­ści 10 cm, roz­sze­rza­ło za­kres obro­ny w kie­run­ku pół­noc­nym na przed­po­le obiek­tu o ro­bo­czym ozna­cze­niu ”B”. Schron ten na­le­ży już or­ga­ni­za­cyj­nie do ko­lej­nej grupy bo­jo­wej schro­nów, któ­rej za­da­niem było ry­glo­wa­nie ogniem broni ma­szy­no­wej drogi Kołt­ki – Sę­pol­no Wiel­kie, prze­ci­na­ją­cą po­zy­cję obron­ną. Dru­gie, po­łu­dnio­we sta­no­wi­sko bo­jo­we, rów­nież za płytą 7 P7, po­kry­wa­ło ogniem przed­po­le schro­nu z trój­strzel­ni­co­wą ko­pu­łą. Sek­tor ostrza­łu wy­no­sił 65 stop­ni.

Schron o kon­struk­cji przej­ścio­wej do B1-1 [03] na cięż­ki ka­ra­bin ma­szy­no­wy, zo­stał wkom­po­no­wa­ny w po­łu­dnio­wą część szań­ca. Wznie­sio­no go w 1936 roku. Otrzy­mał sy­gna­tu­rę M 8. Jego za­da­niem było roz­sze­rze­nie obro­ny w kie­run­ku po­łu­dnio­wym. W sek­to­rze ognia zna­la­zło się przed­po­le pra­wo­skrzy­dło­we­go są­sia­da o ro­bo­czym ozna­cze­niu „A”. Schro­ny „A” i „B”, z jed­nym sta­no­wi­skiem ckm każdy, pro­wa­dzi­ły ogień czo­ło­wy.

 

Przed­po­le klu­czo­we­go obiek­tu Karz.9 grupy bo­jo­wej schro­nów było bro­nio­ne przez jedno lub dwa sta­no­wi­ska ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych ogniem czo­ło­wym. Sta­no­wi­ska te znaj­do­wa­ły się od­po­wied­nio w schro­nie M10 i w ko­pu­le schro­nu Karz.9. W tej kon­fi­gu­ra­cji ogni były wy­ko­rzy­sta­ne 4 z 5  prze­wi­dzia­nych do obro­ny ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych ze sta­no­wisk schro­nów M8, Karz.9 i M10.

De­cy­zją do­wód­cy grupy schro­nów, mogło być uru­cho­mio­ne w ko­pu­le dru­gie sta­no­wi­sko ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go. Ogień dwu­bocz­ny był pro­wa­dzo­ny w kie­run­ku pół­noc­no-wschod­nim i w po­łu­dnio­wo-wschod­nim przy nadal bro­nio­nym przed­po­lu schro­nu Karz.9 przez po­łu­dnio­wą strzel­ni­cę schro­nu M10. Ogień dwu­bocz­ny ze strzel­nic ko­pu­ły wspie­rał obro­nę obu skrzy­deł. W kie­run­ku od­le­głej o 800 me­trów drogi pro­wa­dzi­ły ogień dwa cięż­kie ka­ra­bin ma­szy­no­we, pierw­szy z pół­noc­nej izby schro­nu M10 oraz ko­lej­ny z bocz­nej strzel­ni­cy kopuł 61 P8. Sek­to­ry obu sta­no­wisk bo­jo­wych czę­ścio­wo po­kry­wa­ły się. Uzy­ska­no efekt ogni na­kła­da­ją­cych się o dużej sku­tecz­no­ści obro­ny. Nawet w przy­pad­ku za­cię­cia się jed­ne­go z ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych istot­ny sek­tor po­zy­cji nadal był bro­nio­ny. W tej kon­fi­gu­ra­cji ogni były wy­ko­rzy­sta­ne 5 z 5  prze­wi­dzia­nych do obro­ny ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych ze sta­no­wisk ognio­wych schro­nów M8, Karz.9 i M10.

 

---

Su­ge­stie wy­ni­ka­ją­ce z in­wen­ta­ry­za­cji schro­nu Karz.9 z ko­pu­łą

Stan za­cho­wa­nia schro­nu jest bar­dzo dobry. Po­waż­ne­mu uszko­dze­niu ule­gła wła­ści­wie część bo­jo­wa obiek­tu w miej­scu osa­cze­nia ko­pu­ły. Żel­be­to­no­wa kon­struk­cja zo­sta­ła skru­szo­na pod­czas po­zy­ski­wa­nia pan­ce­rza przez sa­pe­rów. W ra­mach in­wen­ta­ry­za­cji zo­sta­ły wy­ko­na­ne po­mia­ry za­cho­wa­nej czę­ści schro­nu. Jego bryłę od stro­ny przed­po­la ukształ­to­wa­no w cha­rak­te­ry­stycz­ny spo­sób. Lewa ścia­na czo­ło­wa zo­sta­ła od­chy­lo­na o kąt 25° a prawa sy­me­trycz­nie z uko­so­wa­na. Takie roz­wią­za­nie może su­ge­ro­wać, że w pier­wot­nym pro­jek­cie schro­nu prze­wi­dzia­na była ko­pu­ła 3 P7 o kla­sie od­por­no­ści B1. Pan­cerz ten zo­stał przy­ję­ty na uzbro­je­nie 25.11.1935 roku. Uzbro­je­nie ko­pu­ły sta­no­wił 7,92 mm cięż­ki ka­ra­bin ma­szy­no­wy MG 08 z lufą chło­dzo­ną wodą. Nie­sy­me­trycz­ny sek­tor ostrza­łu dla po­je­dyn­czej strzel­ni­cy wy­no­sił 68° (w lewo 23° i w prawo 45° od osi strzel­ni­cy). Łącz­ny sek­tor ostrza­łu wy­no­sił 200°. W pier­wot­nych za­ło­że­niach do planu ogni przy­ję­to, że po­łu­dnio­we sta­no­wi­sko bo­jo­we schro­nu M10, le­żą­ce na lewym skrzy­dle obro­ny, w spo­sób za­do­wa­la­ją­cy za­bez­pie­czy ogniem przed­po­le klu­czo­we­go schro­nu Karz.9.

Schron bo­jo­wy Karz.9 zo­stał wy­po­sa­żo­ny w pan­cerz nowej ge­ne­ra­cji. Ko­pu­ła 61 P8 dla dwóch ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych MG 34 zo­sta­ła za­twier­dzo­na do sto­so­wa­nia 22.08.1936 roku. Strzel­ni­ce otrzy­ma­ły cha­rak­te­ry­stycz­ne ku­li­ste, ga­zosz­czel­ne za­mknię­cie. Pod­czas pro­wa­dze­nia ognia, strzel­ni­cę za­sła­nia ku­li­sta osło­na pod­sta­wy for­tecz­nej z otwo­ra­mi na lufę broni i ce­low­nik optycz­ny. Po­mię­dzy pan­ce­rzem a osło­ną po­zo­sta­wio­no jed­nak wąską szcze­li­nę. Po­wie­trze, wy­pły­wa­ją­ce na ze­wnątrz ze wzglę­du na nad­ci­śnie­nia pa­nu­ją­ce w ko­pu­le, sku­tecz­nie roz­wie­wa­ło wy­do­by­wa­ją­ce się z gazy pro­cho­we z lufy ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go i uła­twia­ło ce­low­ni­cze­mu pro­wa­dze­nie ognia. Pan­cerz otrzy­mał no­wo­cze­sny sprzęt optycz­ny do ob­ser­wa­cji pola walki. Pe­ry­skop, umiesz­czo­ny w osi pio­no­wej ko­pu­ły słu­żył do ob­ser­wa­cji da­le­kiej a w czte­ry pe­ry­sko­py firmy Zeiss w otwo­rach w bocz­nej ścia­nie za­pew­nia­ły dobre wa­run­ki nad­zo­ru oto­cze­nia obiek­tu.

 

---

Przy­pi­sy:

[01] – Po­łą­cze­nia for­tecz­nej sieci te­le­fo­nicz­nej, któ­rych roz­po­zna­nie prze­pro­wa­dził Ma­riusz Ki­siel, mogą wska­zy­wać, że w skład grupy bo­jo­wej schro­nów wcho­dzi­ło łącz­nie 7 obiek­tów. Grupa bo­jo­wa schro­nów obej­mo­wa­ła­by trzy obiek­ty osa­dzo­ne w umoc­nie­niach ziem­nych szań­ca, dwa schro­ny po­ło­żo­ne na po­łu­dnie o ozna­cze­niach ro­bo­czych A i D oraz dwa schro­ny po­ło­żo­ne na pół­noc o ozna­cze­niach ro­bo­czych B i C na mapie 01.

[02] – W pu­bli­ka­cji „Wał Po­mor­ski” Ja­nu­sza Mi­nie­wi­cza i Bo­gu­sła­wa Perzy­ka za­ist­niał sche­mat tego schro­nu. W ar­ty­ku­le Pan­ce­rze Po­zy­cji Po­mor­skiej z rocz­ni­ka Stu­dia i ma­te­ria­ły do dzie­jów Ziemi Wa­łec­kiej Tom nr 5 Ja­ro­sław Le­mań­ski w opar­ciu za­cho­wa­ny do­ku­ment „Zu­sam­men­stel­lung der im Osten ein­ge­bau­ten Fest. Pan­zer”, za­wie­ra­ją­cy ze­sta­wie­nie licz­by kopuł pan­cer­nych osa­dzo­nych w nie­miec­kich for­ty­fi­ka­cjach na wscho­dzie, po­twier­dza za­sto­so­wa­nie trój­strzel­ni­co­wej ko­pu­ły 61 P8.

[03] – Kwe­stia tak zwa­nych kon­struk­cji przej­ścio­wych zo­sta­ła omó­wio­na w opra­co­wa­niu Jed­no­izbo­wy schron o od­por­no­ści B1 dla ckm (1935-1936).

[04] – W ka­ta­lo­gu kon­struk­cji ty­po­wych Pan­zer-Atlas nr 1 nie po­praw­nie okre­ślo­no łącz­ny sek­tor ostrza­łu.  Wy­ni­ki wy­ko­na­nych po­mia­rów ze­sta­wio­no w opra­co­wa­niu Sek­tor ostrza­łu trój­strzel­ni­co­wej ko­pu­ły 3 P7 (Pan­zer­turm 3 P7) – po­miar. Łącz­ny sek­tor ostrza­łu okre­ślo­no na 200 stop­ni oraz nie­sy­me­trycz­ny sek­tor strzel­ni­cy na 68 stop­ni z po­dzia­łem 23 na lewo i 45 stop­ni na prawo. Roz­staw strzel­nic wy­no­si 68 stop­ni.

 

Opra­co­wa­nia po­wią­za­ne:

– Grupa bo­jo­wa schro­nów – Kro­sno nad Odrą,
– Grupa bo­jo­wa schro­nów – Będów nad Odrą,
– Grupa bo­jo­wa schro­nów – Otmu­chów nad Nysą,
– Grupa bo­jo­wa schro­nów – „Szosa” (Po­zy­cja Po­mor­ska),
– Grupa schro­nów w for­ty­fi­ka­cji nie­miec­kiej,