Hauba

Opracował: Franz Aufmann

 

Granátový skluz – to cze­skie okre­śle­nie zrzut­ni gra­na­tów [01]. W cze­cho­sło­wac­kiej fortyfikacji stałej za­czę­to ją stan­dar­do­wo sto­so­wać w nowo bu­do­wa­nych obiek­tach od 1937 roku, zgodnie z projektem z 1936 roku. Jej za­da­niem była bez­po­śred­nia obro­na oto­cze­nia schro­nu, które znaj­do­wa­ło się w mar­twym polu ostrza­łu strzel­nic. Pro­blem nad­zo­ru mar­twych pól w obiek­tach for­ty­fi­ka­cji sta­łej roz­wią­za­no przy po­mo­cy optycz­ne­go pe­ry­sko­pu. Obiek­tyw pe­ry­sko­pu wy­su­wa­ny był na ze­wnątrz obiek­tu po­przez sko­śnie osa­dzo­ną rurę w ze­wnętrz­nej ścia­nie schro­nu.

Zrzut­nia po­sia­da ma­syw­ne uchyl­ne za­mknię­cie, które chro­ni­ło ob­słu­gu­ją­ce­go ją żoł­nie­rza przed ob­ra­że­nia­mi w wy­ni­ku przed­wcze­snej eks­plo­zji gra­na­tu. Klapę, za­bez­pie­cza­ją­cą wlot zrzut­ni, można było uchy­lić po wcze­śniej­szym jej od­ry­glo­wa­niu po­przez prze­su­nię­cie w płasz­czyź­nie czoła zrzut­ni (po skosie w dół). Klapa, po opuszczeniu, opadała pod własnym ciężarem i samoczynnie ryglowała się dzięki zastosowaniu dwóch spiralnych sprężyn. Dlatego też podczas osadzania zrzutni granatów należało zachować odchylenie oś obrotu klapy od pionu mniejsze niż 45 stopni. Zamknięcie zrzutni osadzone było na staliwnej rurze o średnicy 100 mm. Zrzutnię granatów osadzano sko­śnie w ścia­nie ze­wnętrz­nej.

Opracowano dwa warianty zastosowania zrzutni granatów. Wariant W 1 (Rys. 01) dotyczył dwukondygnacyjnych schronów z rowem diamentowym. Ówczesna standardowa głębokość rowu w czechosłowackiej fortyfikacji stałej wynosiła 3,00 metry. Zrzutnię granatów osadzano w wybranym pomieszczeniu górnej kondygnacji na wysokości około 80 cm nad poziomem posadzki. Rura zrzutni granatów umieszczona była skośnie w ścianie pod kątem 45 stopni niezależnie od grubości ściany.

Wariant W 2 (Rys. 01) dotyczył zastosowania zrzutni granatów w schronach jednokondygnacyjnych. W tym przypadku osadzano ją na wysokości od 160 do 170 cm nad poziomem posadzki. Rura zrzutni granatów umieszczana była skośnie w ścianie o grubości w zakresie od 80 do 125 cm pod kątem 40 stopni. Tylko w przypadkach grubości ścian wynoszącej 150 cm stosowano 35 stopniowy kąt pochylenia. Wylot rury znajdował się około 50 cm nad poziomem gruntu. Tam też wy­ko­ny­wa­no be­to­no­wą wy­lew­kę. Była nie­zbęd­na dla ini­cja­cji ude­rze­nio­we­go za­pal­ni­ka cze­cho­sło­wac­kie­go ręcz­ne­go gra­na­tu wz. 34 [02], jed­ne­go z dwóch typów bę­dą­cych na uzbro­je­niu sił zbroj­nych Cze­cho­sło­wa­cji. Wlot zrzut­ni znaj­do­wał się wyjątkowo wysoko, tak aby gra­nat wz.34 posiadał niezbędny czas na uzbrojenie się oraz osiągnięcia od­po­wied­niej pręd­ko­ści, nie­zbęd­nej do ini­cja­cji ude­rze­nio­we­go za­pal­ni­ka. Prze­pro­wa­dzo­ne próby ujaw­ni­ły za­wod­ność za­sto­so­wa­ne­go roz­wią­za­nia. Gra­nat, wy­jąt­ko­wo bez­piecz­ny dla ob­słu­gu­ją­ce­go, nie mógł być sto­so­wa­ny do walki na ma­łych od­le­gło­ściach. Zastosowany za­pal­nik ude­rze­nio­wy nie gwa­ran­to­wał sku­tecz­ne­go za­dzia­ła­nia w przy­pad­ku zbyt małej pręd­ko­ści lub ude­rze­nia w mięk­ki grunt.

Za­ist­nia­ły pro­blem roz­wią­za­ła opra­co­wa­na na po­cząt­ku 1938 roku nowa kon­struk­cja gra­na­tu z pi­ro­tech­nicz­nym za­pal­ni­kiem cza­so­wym.  Po­my­sło­daw­cą był cze­ski in­ży­nier Ja­ro­slav Ve­lin­sky. Gra­nat wz. 38 wpro­wa­dzo­no na uzbro­je­nie w kwiet­niu 1938 roku.

[01] –  Opracowanie aktualizowano w dniu 1.09.2020 r.
[02] – Więcej w opracowaniu o ręcznych granatach – Ruční granáty – Jan Kara

Podziękowania dla pana Vladek Vacha
za udostępnienie dokumentacji archiwalnej
czechosłowackiej zrzutni granatów.