Śladami małych kopuł obserwatora piechoty 9 P7

Posted on Posted in Fortyfikacje niemieckie

 

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Jedna z zachowanych małych kopuł dla obserwatora piechoty Pozycji Odry. Schron został wkomponowany w wał przeciwpowodziowy.
Fot. 02. Cecha fabryczna, zwana powszechnie sygnaturą, małej kopuły dla obserwatora piechoty 9a P7 stanowiska obserwacyjnego z 1934 w Starym Osiecznie (wówczas Hochzeit) – Pozycja Pomorska. Zdjęcie zostało tak wykonane aby sygnaturka była łatwa do zlokalizowania. W dolnej części zdjęcia widoczna jest żelbetonowa ściana schronu.

Pierwsze małe kopuły 9 P7 dla obserwatora piechoty wyprodukowano w 1934 roku. Łącznie zamówiono dla nowo wznoszonych i planowanych fortyfikacji 260 [01] egzemplarzy małych kopuł. Głównym dostawcą był firma Eisen- und Stahlwerke Otto Gruson & Co [02] z Magdeburga-Buckau (dalej Gruson). Łącznie dostarczyła 209 sztuk małych kopuł obserwacyjnych pod oznaczeniem 9a P7.  Zamówienie na 51 kopuł, o oznaczeniu 9b P7, zostało zrealizowane przez firmę F. Schichau, Maschinen- und Lokomotivfabrik, Schiffswerft und Eisengießerei GmbH z Elbląga (dalej Schichau).
Projekt małej kopuły dla obserwatora artylerii został opracowany przez konstruktorów  Wojskowego Urzędu Uzbrojenia (niem. Heeresaffenamt) w Berlinie. Otrzymał oznaczenie 9 P7. Stanowił podstawę do opracowania dokumentacji technicznej dla producentów.   Mała kopuła obserwacyjna o oznaczeniu 9 P7 oraz oba warianty kopuły, produkowane na podstawie dokumentacji technicznej firmy Gruson i Schichau, zostały umieszczone w katalogu konstrukcji standardowych „Panzer-Atlas” z 1942 roku. Kopuły różniły się konstrukcyjnie, ale zdaniem projektantów [03] posiadały taką samą odporność na ostrzał. Były przeznaczone dla obiektów wznoszonych zarówno w klacie odporności C jak i w  B1 [04].

W celu identyfikacji pancerza wystarczy odszukać cechę fabryczną, zwaną powszechnie sygnaturką, Taką cechę fabryczną posiadał każdy egzemplarz małej kopuły obserwacyjnej. Tuż powyżej podstawy kopuły wybijany był znacznikiem numer pancerza, rok produkcji, oznaczenie producenta oraz stempel odbioru technicznego przez Urząd Uzbrojenia. Oznaczenie producenta w przypadku kopuł 9a P7 firmy Gruson nie było jednolite. W latach 1934-35 stosowano oznaczenie „O.G. & CO.” lub z uzupełnieniem o lokalizację zakładu „O.G. & CO. MAGDEBURG”. Część kopuł otrzymała rozszerzone opis, zawierający nazwę firmy i lokalizację producenta „OTTO GRUSON CO. MAGDEBURG”.

Dla pozycji obronnych, wzniesionych na wschodnich terenach III Rzeszy w okresie międzywojennym, przeznaczono łącznie 172  sztuk kopuł obserwacyjnych 9 P7. W zestawieniu z 1944 roku posłużono się określeniem 9 P7, stosowanym przez Urząd Uzbrojenia.

Autorowi niniejszego opracowania nie udało się dotrzeć do zachowanego egzemplarza kopuły 9b P7. Jedną z pierwszych wyprodukowanych małych kopuł przeznaczono dla stanowiska obserwatora artylerii w Starym Osiecznie na Pozycji Pomorskiej [05]. Należy do trzech zachowanych małych kopuł 9 P7 na Pozycji Pomorskiej. Z przeprowadzanych badań terenowych można wywnioskować, że część pancerzy musiała kilka lat przeleżeć w składach saperskich. Przykładem może być kopuła o numerze 25, wyprodukowana w 1934 roku przez firmę Gruson. Została osadzona prawdopodobnie w 1938 roku w stropie schronu bojowego B1-3 [06], wzniesionego w pobliżu miejscowości Kruklanki we wschodniej części Rejonu Umocnionego Giżycko (niem. Lötzener Seenstellung). Jest jedną z czterech zachowanych kopuł z 36 sztuk osadzonych w obiektach Rejonu Umocnionego Giżycko. W planach pozostaje dotarcie do jedynej zachowanej z kopuły 9 P7 na Trójkącie Lidzbarskim. Zgodnie z danymi z 1941 roku na Pozycji Lidzbarskiej i Pozycji Dejmy (niem. Deime Stellung) osadzono łącznie 33 kopuły typu 9 P7.

Fot. 02. Cecha fabryczna, zwana powszechnie sygnaturą, małej kopuły dla obserwatora piechoty 9a P7 stanowiska obserwacyjnego z 1934 w Starym Osiecznie (wówczas Hochzeit) – Pozycja Pomorska. Zdjęcie zostało tak wykonane aby sygnaturka była łatwa do zlokalizowania. W dolnej części zdjęcia widoczna jest żelbetonowa ściana schronu.

[01] – Zgodnie z zestawieniem niemieckich pancerzy na dzień 15.01.1941 r.

[02] – Firma Eisen- und Stahlwerke Otto Gruson & Co z siedzibą w Magdeburg-Buckau została założona w roku 1871 przez Otto Grusona a po jego śmierci przejęta w 1930 roku przez Maschinenfabrik Buckau R. Wolf AG również z siedzibą w Mgdeburgu.

[03] – Zgodnie z odpisem:  Der Chef der Heeresleitung Az B 39 e T A In Fest III 470/34 g.Kdos. z 10.01.1935 r. Der Unterschied der beiden Bauteile liegt in der Konstruktion, nicht in der Sandstärke. Die Bauteile sind sowohl für C als auch für B1 Bauten zu verwenden. Die Festungsbaugruppen haben ihre Bauentwürfe mit Kleinstglockenentsprechend den im Januar 1935 zur Verteilung kommenden Bauteilen 9a beziehungsweise 9b P7 aufzustellen.

[04] – Obiekt o klasie odporności C posiadała grubość ścian – 50 cm, stropu – 60 cm i elementów pancernych  – 6 cm a w przypadku klasy odporności B1 odpowiednio: grubość ścian – 80 cm, stropu – 100 cm i elementów pancernych – 10 cm.

[05] –  Stanowisko obserwacyjne w Starym Osiecznie (Pozycja Pomorska)

[06] – Więcej o schronie w opracowaniu: Schron bojowo-obserwacyjny B1-3 z kopułą 9P7- Regelbau B1-3