Opracował: Franz Aufmann

 

Jako jedne z pierwszych obiektów fortyfikacyjnych nowo budowanej granicznej pozycji obronnej na Pomorzu Zachodnim,  wzniesiono w 1932 roku pomiędzy Wałczem a Tucznem. Przebieg linii obrony, nazywanej Pozycją Pomorską (niem. Pommern Stellung), został zatwierdzony rozkazem dowódcy wojsk lądowych z 31.11.1930 roku. Opracowano plan budowy pozycji umocnionej na czas pokoju i wojny. Dla saperów przygotowano instrukcję „Budowa pozycji obronnej” (niem. Stellungsbau) z 4.08.1930 roku. Określono w niej wymagania jakie powinny spełniać obiekty fortyfikacyjne w poszczególnych klasach odporności na ostrzał. Wprowadzono podział na obiekty wznoszone w czasie pokoju i wojny. Te drugie, mimo że posiadały tą samą klasę odporności na ostrzał, były znacznie oszczędniejsze ze względu na obniżenie grubości ścian i stropu.  Dopuszczono, w zależności od uwarunkowań, możliwość  wznoszenia konstrukcji betonowych lub żelbetowych.

 

W pierwszej kolejności były projektowane obiekty fortyfikacji stałej dla odcinków granicznej pozycji obronnej wskazanych przez niemieckich strategów jako najbardziej zagrożone polskim atakiem. Do takich odcinków należał teren pół uprawnych o szerokości około 3 km w pobliżu miejscowości Prusinowo Wałeckie (niem. Preußendorf), pomiędzy jeziorem Nakielno a Lasem Rutwickim.
Cechą charakterystyczną projektowanych schronów bojowych było prowadzenie ognia bocznego. Na podstawie  doświadczeń z okresu I Wojny Światowej przyjęto, że ten sposób prowadzenia ognia jest najbardziej skuteczny. Początkowo opracowywano dwa projekty schronów bojowych dla odcinka obrony w pobliżu Prusinowa Wałeckiego, ale kolejny rozkaz dowództwa wojsk lądowych z 19.10.1931 zatwierdzał podjęcie prac projektowych dla dalszych 10 obiektów fortyfikacji stałej [01] oraz zapory przeciwpancernej. Projekty schronów zakładają ochronę stanowiska bojowego ciężkiego karabinu maszynowego za pomocą stalowych płyt ze strzelnicą. Obiekty otrzymują płyty o zróżnicowanej grubości grubości, 4, 8 lub 10 cm. Ich grubość uzależniona jest od klasy odporności na ostrzał obiektu, w którym mają być osadzone. Płyty o grubości 10 cm mocowane są do ścian tak, że ich zewnętrzna powierzchnia pokrywa się z elewacją schronu. Cieńsze 4 cm płyty osadzane są w ścianie na głębokości około jednej trzeciej  grubości ściany, licząc od wewnętrznej płaszczyzny przy zachowaniu ochronnej warstwy – żelbetowego płaszcza od zewnętrznej strony. Strzelnica ckm i przeziernik do obserwacji otrzymuje rozglifienie bez schodkowego profilu przeciwrykoszetowego (Fot. 01). Przewidziano również zastosowanie tzw. kazamaty pancernej. Zaletą tego rozwiązania jest obniżenie sylwetki schronu w części narażonej na bezpośredni ostrzał poprzez zastosowanie poziomo osadzonej 10 cm płyty stalowej nad stanowiskiem, zamiast żelbetowego stropu o wysokości 80 cm (odpowiadającej późniejszej odporności B1). Różnorodność proponowanych rozwiązań świadczy o poszukiwaniu przez niemieckich saperów optymalnej ochrony stanowisk bojowych ckm.  Zadbano aby nowo budowane schrony uzyskały łączność telefoniczną. Jeden z nich, przeznaczony na obiekt dowodzenia, miał mieć wydzielone pomieszczenie dla łączności.
Wzniesione w 1932 roku schrony, ze zmianami wprowadzonymi do pierwotnych projektów z 1931 roku, weszły w skład później wyznaczonych odcinków Pr. Ost, Pr.West i Gall.

 

 

Schron

Jednym z najciekawszych obiektów odcinka Pr.Ost jest świetnie zachowane jednoizbowe stanowisko bojowe z 1932 roku na ciężki karabin maszynowy za 4 cm stalową płytą. Zostało wzniesione tuż przy skarpie jeziora Nakielno. Ryglowało ogniem bocznym wschodnią część odcinka obrony. Posiada zachowaną sygnaturę 1932 E/a/38. Schron wybudowano w klasie odpowiadającej późniejszej odporności C, czyli jednej z najniższych klas odporności na ostrzał [03]. Płyta stalowa 195 x 145 x 4 cm ze strzelnicą została osadzona w połowie grubości ściany [04]. Nie obejmowała całości ściany. Dlatego pozostawiono dolną część ściany, w którą wkomponowano betonowy cokół (Fot. 05). Na nim ustawiony był blaszany stolik z saniami i podstawą forteczną (lawetę) na ciężki karabin maszynowy MG 08. Sanie umożliwiały wycofanie ckm ze strzelnicy i jej zamknięcie za pomocą zasuwy.

 

Schron posiada nietypową konstrukcję dla obiektów wznoszonych na Pozycji Pomorskiej [05]. Do budowy schronu zastosowano segmenty blachy falistej. Podczas wznoszenia obiektu wykorzystano je jako wewnętrzny szalunek, wyjątkowo prosty i łatwy w montażu. Po uzyskaniu pełnej wytrzymałości przez beton segmenty blachy falistej nie były demontowane. Pełniły rolę sztywnego zabezpieczenia przeciw-odłamkowego. Chroniły załogę przed odpryskami betonu, które powstawały w wyniku uderzeń odłamków lub pocisków. Schrony o takiej konstrukcji należały do standardowych, budowanych od 1932 do 1934 roku na Pozycji Lidzbarskiej w Prusach Wschodnich. Tam też w wyniku doświadczeń wprowadzono zmiany konstrukcyjne, ułatwiające budowę. Do najważniejszych należało wykonanie niszy w ścianie bocznej schronu z osadzoną płytą stalową, chroniącą stanowisko ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej. Zastosowano płaskie arkusze blachy falistej (Fot. 04), eliminując wykonanie wyjątkowo pracochłonnego szalunku z półkolistym zwieńczeniem górnej części niszy (Fot. 03). Nie stosowano natomiast płaskich arkuszy blachy falistej do szalowania bocznej ściany (Fot. 07) – przeciwległej do ściany z osadzoną 4 cm płytą.

 

W ścianie bocznej wykonano dwa otwory wentylacyjne, każdy o średnicy 10 cm (Fot. 07).  Wyloty rur zabezpieczono standardowymi gazoszczelnymi zasuwami. Po prawej stronie znajduje się przewód kominowy dla pieca okopowego a po lewej przewód doprowadzający powietrze do schronu. W początkowym okresie schron przewietrzany był grawitacyjnie. W późniejszym okresie doposażono go w filtrowentylator typu HES. Poniżej otworu doprowadzającego powietrze widoczne są ślady po mocowaniu wspornika wentylatora (Fot. 07). W ścianie czołowej oraz tylnej osadzono haki do powieszenia hamaków. Schron posiadał łączność telefoniczną. Do pomalowania wewnętrznych ścian schronu zastosowano białą farbę z wyjątkiem strefy wejścia, gdzie użyto jasno niebieskiej farby (Fot. 06.). Otynkowane powierzchnie zewnętrzne schronu, zostały pokryte farbą o ciemnozielonym odcieniu. Strop schronu oraz łagodnie opadająca ścian czołowa w kierunku przedpola była maskowana przy pomocy cienkiego narzutu ziemnego oraz darni. Schron nie otrzymał od strony przedpola nasypu ziemnego, typowego dla schronów Pozycji Lidzbarskiej wznoszonych w tym samym okresie (więcej>).