Aktualności

Witam w świecie przenikliwego chłodu stali i betonu.

Poniżej znajduje się wykaz tegorocznych wpisów i opracowań o tematyce fortecznej.
Polecam również Waszej uwadze wcześniejsze opracowania z lat 2016 -2023.
Ich zwiastuny można odszukać  się w zakładce „Archiwum”. Po prawej stronie
znajduje się wykaz ostatnio publikowanych „Spostrzeżeń i wpisów”.
Zapraszam również do udziału w grupie  „Hauba – chłód stali i betonu” na FB.

Franz Aufmann

Pancerne stanowisko obserwacyjne pułkownika A. Ariensa w Forcie IX Twierdzy Kowno

Fot. 03. Lewe stanowisko obserwacyjne Fortu IX Twierdzy Kowno w 2024 roku.

 

Pod koniec XIX i na początku XX wieku większość Litwy była częścią Carskiego Imperium Rosyjskiego. Kowno było strategicznie ważnym miastem na zachodniej granicy Imperium. Car Aleksander II (1818-1881), wyczuwając zbliżające się zagrożenie militarne ze strony cesarskich Niemiec, postanowił wzmocnić zachodnią granicę swojego imperium i przekształcić Kowno w pierwszorzędną lądową twierdzę wojskową. W 1879 r. podpisano dekret o budowie twierdzy. Autorami planu kompleksu twierdzy kowieńskiej byli szef sztabu generalnego gen. N. Obruczew ze Sztabu Generalnego, gen. K. Zverev i I. Valberg. Kierownikiem prac budowlanych był płk. P. Bertholdt.

Początkowo planowano budowę 7 murowanych fortów. Były oddalone od siebie o 4-5 km a teren miedzy nimi wzmocniono bateriami artyleryjskimi. Jednak 7 fortów nie tworzyło zamkniętego pierścienia obronnego, dlatego też zdecydowano się na dalszą rozbudowę twierdzy. W pierwszej kolejności wzniesiono Fort VIII. W celu wyeliminowania możliwości ataku z pobliskiego wzgórza w pobliżu Kumpė Polywark przewidziano dodatkowy fort, który oznaczono jako Fort IX. Jego budowa rozpoczęła się w 1903 roku i trwała do 1913 roku. Był to pierwszy betonowy fort w Twierdzy Kowieńskiej, zbudowany według projektu prof. K. Veličko w 1897 roku.

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu:
– wersja w języku polskim    – Pancerne stanowisko obserwacyjne pułkownika A. Ariensa w Forcie IX Twierdzy Kowno
– wersja w języku litewskim – Pulkininko A. Arenso sistemos šarvuotas stebėjimo bokštelis Kauno tvirtovės IX forte

Warszawa 09.12.2024 r.

 

Zestaw trzech płyt stalowych B1 jako zamiennik płyty pancernej 78P9

 

Zdjęcie zostało zrobione w nadbrzeżnej baterii marynarki wojennej 11/504 "Fjell" w pobliżu Bergen. Jest to jedna z konstrukcji wejściowych do systemu tuneli
Fot. 01. Zestaw trzech płyt o odporności B1 osadzony w zamian płyty pancernej 78P9 w schronie obrony wejścia do jednego z tuneli w nadbrzeżnej baterii marynarki wojennej 11/504 „Fjell” w pobliżu Bergen w Norwegii (Fot. Florian Wein).

Analiza konstrukcji czechosłowackich schronów, wykonana przez Wydział rozpoznania obcych fortyfikacji (niem. Abteilung Auswertung fremder Landesbefestigungen) Sztabu Głównego na terenach anektowanych przez III Rzeszę w 1938 roku [01], spowodowała radykalną zmianę koncepcji konstrukcji niemieckich schronów bojowych fortyfikacji stałej.

Płyta stalowa lub pancerna, chroniąca stanowisko bojowe ciężkiego karabinu maszynowego (dalej ckm), dotychczasowo osadzana standardowo w konstrukcji obiektu na zewnętrznym licu ściany, idzie w zapomnienie. Prace konstrukcyjne ukierunkowane są na zminimalizowanie bocznego ostrzału płyt i strzelnic broni głównej. Dlatego też płyta chroniąca stanowisko ckm  w nowych konstrukcjach schronów bojowych zostaje cofnięta w głąb ściany. Dodatkowo projektowane obiekty otrzymują orylion, przedłużający ścianę czołową schronu przy strzelnicy broni maszynowej.

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu: Zestaw trzech płyt stalowych B1 jako zamiennik płyty pancernej 78P9

Warszawa 14.11.2024 r.

Dzwony i kopuły czechosłowackich fortyfikacji – część I, Początek rozwoju w latach 1934–1935

Fot. 01. Po lewej stronie dzwon obserwacyjny AJ/P, pośrodku dzwon dla lekkiego karabinu maszynowego AJ/N, po prawej kopuła dla zdwojonego ciężkiego karabinu maszynowego JA/M. Po prawej stronie znajduje się dzwon wentylacyjny zasysający świeże powietrze do budynku. Fot. Michal Prášil.

Gdy w 1934 roku Czechosłowacja podjęła decyzję o ufortyfikowaniu północnej granicy z Niemcami, czechosłowaccy oficerowie nie posiadali dostatecznej wiedzy dotyczącej nowoczesnych fortyfikacji stałych. Od 1918 r. w Czechosłowacji nie prowadzono żadnych prac w zakresie fortyfikacji stałych. Oddziały inżynieryjne zajmowały się jedynie umocnieniami polowymi. Bogata austro-węgierska wiedza o fortyfikacjach poszła w zapomnienie a wszelkie prace rozwojowe zostały zaniechane. Również doświadczenia w zakresie eksploatacji i utrzymania w gotowości bojowej oraz zdobywania fortyfikacji pozyskane w czasie Wielkiej Wojny w latach 1914-1918 wskazywały, że należy przyjąć odmienne wymagania taktyczno-techniczne niż te wypracowane na przełomie XIX i XX wieku.

Francuska misja wojskowa, istniejąca od 1919 r. w Czechosłowacji, wywarła znaczący wpływ na decyzje czechosłowackiego Ministerstwa Obrony Narodowej (MNO) i Sztabu Generalnego zwłaszcza w początkowym okresie funkcjonowania państwa. W pierwszych latach szef francuskiej misji wojskowej pełnił również funkcję szefa Sztabu Generalnego. Na prośbę czechosłowackiego rządu w sierpniu 1934 roku oficerowie Ministerstwa Obrony Narodowej mogli zapoznać się z wznoszonymi we Francji nowoczesnymi fortyfikacjami Linii Maginot a także uczestniczyć w wykładach prowadzonych przez francuskich projektantów w zakresie konstrukcji i budowy fortyfikacji. Byli to oficerowie, którzy zostali przydzieleni do Grupy fortecznej przy Ministerstwie Obrony Narodowej utworzonej w lipcu 1934 roku. Podczas krótkiego pobytu we Francji mieli okazję poznać tylko w ogólnym zarysie zasady rozbudowy fortyfikacji stałych.

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu:
– wersja w języku polskim – Dzwony i kopuły czechosłowackich fortyfikacji – część I, Początek rozwoju w latach 1934–1935
– wersja w języku czeskim – Zvony a kopule čs. opevnění – část I. Počátek vývoje 1934–1935

Warszawa 20.10.2024 r.

Zadania bojowe regulaminowych schronów i zastosowane rozwiązania konstrukcyjne – wybrane zagadnienia, Część I

Fot. 01. Ruina schronu regulaminowego B1-5 (niem. Doppel- MG- Schartenstand) nad Notecią.

 

Charakterystyczną cechą schronu regulaminowego B1-17 dla dwóch karabinów maszynowych i drużyny piechoty (niem. Doppel- MG- Schartenstand mit Gruppe B1-17) jest konstrukcja izby bojowej do ognia bocznego.  Stanowisko bojowe do ognia czołowego za płytą 7 P7 w obiekcie regulaminowym obsługiwała obsada, która zakwaterowana była wraz z drużyną piechoty w pomieszczeniu gotowości bojowej, oddzielonym od izb bojowych przez śluzę przeciwgazową. Znamienne dla schronu regulaminowego B1-17 było to, że stanowisko ciężkiego karabinu maszynowego do ognia bocznego (realizujące zadanie poboczne), obsługiwała obsada złożona z drużyny piechoty tego obiektu. Druga część drużyny wypełniała zadania obronne w najbliższej okolicy schronu ze stanowisk polowych.

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu: Zadania bojowe regulaminowych schronów i zastosowane rozwiązania konstrukcyjne – wybrane zagadnienia, Część I

Warszawa 11.10.2024 r.

Płot forteczny

Opracował: Tomasz Zamysłowski

Fot. 01. Płot żelazny (niem. Eiserner Zaun) oraz płot promieniowy (z niem. Eiserne Sonne) na moście nad Odrą w Ścinawie.

Przeszkody wodne w fortyfikacji odgrywały ważną rolę. Tworzyły trudne do sforsowania, a zarazem łatwą do obrony zaporę przeciwpiechotną oraz przeciwpancerną. Najsłabszym punktem tego typu przeszkód były obiekty hydrotechniczne typu jazy, przelewy itp. tworzące sztuczną przeszkodę wodną poprzez spiętrzenie. Drugim z słabych miejsc w przeszkodach wodnych naturalnych czy sztucznych był wszelkiego typu miejsca przepraw czyli mosty i kładki. Zdobycie któreś z tych budowli przez wroga oznaczał przeważnie stratę znaczenia przeszkody przez utratę jej ciągłości lub zyskanie miejsca do jej łatwego sforsowania.

 

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu: Płot forteczny.

Osieck, 29.09.2024 r.

Komory minowe w schronach

Fot. 01. Komora minowa umieszczona skośnie do powierzchni ściny nośnej schronu (niem. Takunterstellraum mit Bereitschaftsraum).

Zwiedzając schrony, wzniesione na Pozycji Pomorskiej w 1935 roku, można zauważyć czworokątne nieprzelotowe otwory, wykonane w ścianach nośnych obiektów. W zależności od ich lokalizacji w obiekcie mogły być wykonane prostopadle do powierzchni ściany lub pod kątem, zazwyczaj mniejszym od 45 stopni. Czworokątny otwór o podstawie 10 cm posiadał obramowanie ze stalowej blachy oraz zamknięcie. W przypadku kątowego ustawienia otworów względem powierzchni ściany na ich przedłożeniu wykonano w ścianie nisze.
Otwory, tak zwane komory miniowe (niem. Sprengkammer lub Sprengnische), przeznaczone były na materiały wybuchowe. Zdalne zdetonowanie materiałów wybuchowych (zmagazynowanych w niszy), po wcześniejszym opuszczeniu obiektu przez załogę, miało na celu zniszczenie najbardziej istotnych fragmentów konstrukcji schronu w celu pozbawienia go podstawowych własnościowi obronnych. Celowe zniszczenie miało uniemożliwienie przeciwnikowi wykorzystanie przejętych obiektów do ewentualnej obrony.

 

Serdecznie zapraszam,

..

Więcej informacji w opracowaniu: Komory minowe w schronach

Osieck, 08.09.2024 r.

Praktyczne rozwiązanie

Fot. 01. Schron bojowy bez pomieszczenia gotowości z 1934 roku na odcinku „Dolgen”. Po lewej stronie otworu wyjścia ewakuacyjnego znajduje się nisza z zaworem przewodu dymnego.
Podczas zwiedzania niemieckich schronów bojowych, wznoszonych na pozycjach umocnionych do 1939 roku, zwracają uwagę ciemne zacieki na ścianie poniżej zamknięcia [01] przewodu dymnego. Ich przyczyną jest skraplająca się para wodna w przewodzie kominowym i resztki sadzy. Wyjątkowo proste rozwiązanie, eliminując wspomniany efekt, zaistniało w niektórych schronach Pozycji Pomorskiej. Obiekty te zostały wybudowane w 1936 roku.

 

Serdecznie zapraszam,

.

Więcej informacji w opracowaniu: Praktyczne rozwiązanie

Osieck, 24.08.2024 r.

Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część II

Elewacja wejściowa schronu Regelbau Rote 97 w Nieborowicach (Fot. Tomasz Zamysłowski).

Podstawowe uzbrojenie schronu Regelbau Rote 97 stanowiły dwa lekkie karabiny maszynowe, których stanowiska bojowe mieściły się w pancernych kopułach. W schronie zastosowano czechosłowackie kopuły obserwacyjno-bojowe (czeskie określenie AJ/N) z trzema lub czterema strzelnicami [01]. Nadzór pola walki umożliwiał peryskop umieszczony w osi kopuły. Wysunięty ponad kopułę pozwalał prowadzić obserwację okrężną.
Do wybuchu wojny w 1939 roku kopuły osadzono tylko w jednym schronie typu Rote 97. Obiekt znajduje się na odcinku Zabrze -Zaborze (Hindenburg-Ost O/s). Wykorzystano kopuły obserwacyjno-bojowe 773P4. Prawa kopuła o sygnaturze 218 została wyprodukowana 30.09.1938 roku. Przeznaczona była dla czechosłowackiego schronu bojowego nr OP-S 37. Lewa kopuła Rote 97 o sygnaturze 58, wyprodukowana 15.12.1937 roku, była przewidziana do osadzenia w czechosłowackim schronie nr. OP-S 16.

 

Serdecznie zapraszam,

.

Więcej informacji w opracowaniu: Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część II

Osieck, 5.08.2024 r.

Stanowisko obserwacyjne w kopule pancernej 441P01

Fot. 01. Kopuła 441P01 ze stanowiskiem obserwatora artylerii w schronie Regelbau 120a na Dabrowieckiej Górze (okolice Karczewa). Peryskop uniesiony do pozycji prowadzenia obserwacji.
W schronie Regelbau R120 na Dąbrowieckiej Górze zostało odtworzono przez grupę pasjonatów fortyfikacji stanowisko obserwacyjne w kopule pancernej 441 P01. Prace przeprowadzono w kilku etapach. W pierwszej kolejności poddano kompletnej naprawie łożysko kulkowe platformy obserwacyjnej. Łożysko posiada Łożysko posiada o średnicy 1,5 m i składa się z 64 stalowych kulek o średnicy 38 mm każda. Łożysko umożliwiało obrót platformy ze stanowiskiem obserwatora. W następnej kolejności wykonano prace w celu odtworzenia kolumny peryskopu z mechanizmem podnoszenia i przeciwwagą. Urządzenie to umożliwiało sprawne wysuwanie peryskopu obserwacyjnego poprzez cylindryczny otwór w czaszy kopuły na zewnątrz w celu prowadzenia obserwacji.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obserwacyjne w kopule pancernej 441P01

Osieck, 12.07.2024 r.

Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część I

Fot. 01. Czechosłowacka kopuła 773P4 – Pz-Turm (t) mit 4 Scharten (AJ/N) osadzona na schronie Regelbau „Rote” 97 Zabrze -Zaborze (Fot. Tomasz Zamysłowski).

Ze względu na wstrzymanie realizacji kilku projektów umocnień oczekujący na rozkaz rozpoczęcia budowy: Oder-Annaberg Stellung, Hotzenplotz-Oder Stellung, Katzbachstellung bądź projektów już rozpoczętych Neissestellung  (wybudowano jedynie trzy obiekty) powstała od strony południa luka w wschodnich umocnieniach Niemiec. W celu wypełnienia tej luki opracowano w listopadzie 1938 roku projekt planu budowy fortyfikacji na wschodzie w 1939 roku. Założono budowę linii przeszkód w rejonie Raciborza połączoną z Pozycją Odrzańską (Oderstellung) przebiegającą przez górnośląski obszar przemysłowy w rejonie Gliwic i Zabrza w miarę możliwości biegnącą wzdłuż drogi 117 (Reichsstrasse 117) do Namysłowa. Reichsstrasse 117 będąca drogą państwową Rzeszy zaczynająca się w Chojnowie biegnąca przez Lubin, Ścinawę, Wołów, Trzebnice, Oleśnicę, Namysłów, Kluczbork, Olesno, Dobrodzień, Zawadzkie, Pyskowice i kończąca się w Gliwicach. Budowę podzielono na kilka etapów. W pierwszym z nich przewidziano zablokowanie stałymi przeszkodami ważnych drogi (niem. Sicherheitsausbau), w drugim etapie połączono z sobą poszczególne zamknięcia i utworzono ciągłą linię (niem. Verstärkungsausbau)

 

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część I
Osieck, 10.07.2024 r.

Płyta stalowa ze strzelnicą 403P9, rozważań ciąg dalszy

 

Fot. 01. Płyta typu 403 P9 wmurowana w ścinę obiektu WH 337 (B-Kleinstwerk), wzniesionego w miejscowości Rentrisch (w pobliżu Stankt Ingbert – Kraj Saary – Niemcy) (Fot Martin Eric).

W większości przypadkach w schronach bojowych, wzniesionych w okresie międzywojennym, nie zachowały się elementy pancerne, których zadaniem była osłona stanowiska obrony wejścia i zapola. Zalecano osłonę stanowiska bojowego standardową płytą ze strzelnicą typu 48P8 (Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss) [01] ale również wykorzystywano płyty stalowe z dużą czworokątną strzelnicą i szczeliną obserwacyjną. Często pozostał po nich czytelny odcisk w ścianie oraz kotwy mocujące. Prace inwentaryzacyjne w terenie utrudniało stosowanie w tym samym okresie dwóch typów płyt o tej samej długości i szerokości. Pierwszą z nich była wycofana z produkcji płyta starszego typu o oznaczeniu OB 3294 [02], której zapasy magazynowe wykorzystywano na terenie Prus Wschodnich od 1935 roku. Druga to nowo opracowana płyta stalowa typu 403 P9 [03].

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Płyta stalowa ze strzelnicą 403P9, rozważań ciąg dalszy

Osieck, 22.06.2024 r.

Płyta stalowa 403P9 ze strzelnicą  – Stahl- Schartenplatte 403P9

Fot. 01. Stalowa płyta ze strzelnicą i szczeliną obserwacyjną. Posiada wymiary gabarytowe 1270 x 630 x 25 mm (długość x szerokość x grubość) odpowiadające płycie o o oznaczeniu 403P9 (fot. Tomasz Zamysłowski).

W jednym z niemieckich obiektów z zamurowaną strzelnicą, prawie całkowicie zasypana ziemią i żelbetonowym gruzem, znajduje się stalowa płyta z dużą, czworokątną strzelnicą i wąską szczeliną obserwacyjną. Płyta posiada wymiary 1270 x 630 x 25 mm (długość x szerokość x grubość). Wszystko wskazuje na to, że jest to unikalny egzemplarz stalowej płyty o symbolu 403 P9, mimo pewnych odstępstw od wielkości określonych w katalogu konstrukcji standardowych Panzer-Atlas Nr. 1.

Stale rosnące wymagania przy projektowaniu schronów bojowych fortyfikacji stałej wymuszały opracowywanie nowych lub modyfikację istniejących rozwiązań konstrukcyjnych wyposażenia. Prace te dotyczyły nie tylko poprawienia funkcjonalności, redukcji kosztów produkcji ale również podniesienia bezpieczeństwa obsad schronów bojowych. Dobrym tego przykładem była optymalizacja konstrukcji płyty stalowej, chroniącej stanowisko karabinu maszynowego. Uznano, że dotychczasowo stosowna płyta OB 3294 (Stahl-Schartenplatte 2 cm stark – 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą) o wymiarach 1280 x 630mm (długość x szerokość), nie spełnia już stale rosnących wymagań. Powinna być zastąpiona nową płytą lub jej konstrukcję należałoby zoptymalizować, dopasować do nowych wymagań.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Płyta stalowa 403P9 ze strzelnicą  – Stahl- Schartenplatte 403P9

Warszawa, 19.06.2024 r.

Blenda

Fot. 01. Płyta stalowa 7P7 ze strzelnica zabezpieczoną blendą w schronie 765 Pozycji Odry (Skansen Fortyfikacyjny Czerwińsk) (Fot. Paweł Pochocki).
Otwory strzelnic obiektów fortyfikacji w okresie pokoju w latach trzydziestych zeszłego wieku zabezpieczano specjalnie zaprojektowanymi blendami. Blenda powinna być tak zaprojektowana aby uniemożliwić rozpoznania przez wywiadowców obcych państw odporności obiektu na ostrzał, kierunków ogni, konstrukcji strzelnicy oraz grubości pancerza lub żelbetonowej ściany.
Niemieccy fortyfikatorzy byli zdania, że konstrukcja blendy powinna umożliwić wszelkie czynności związane z utrzymaniem obiektów fortecznych w stanie gotowości bojowej w okresie pokoju. Do zadań regularnie powtarzanych należało przewietrzanie schronów w celu pozbycia się wszechobecnej wilgoci.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Blenda

Warszawa, 16.05.2024 r.

Schron broni maszynowej w klasie odporności na ostrzał C ze stanowiskiem obserwacyjnym

Fot. 01. Ruina jednoizbowego schronu broni maszynowej w klasie odporności C na ostrzał na odcinku Dyminek – De (Abschnitt Demmin). Obiekty te, ze względu na małe gabaryty, były łatwe do ukrycia przy umiejętnym wykorzystaniu warunków terenowych. Standardowo stosowany obsyp ziemny oraz odpowiednie ukształtowanie równi ogniowych osłaniały strzelnicę i wejście do schronu przed bezpośrednim ostrzałem.

Szkielet niemieckich pozycji obronnych z lat trzydziestych zeszłego stulecia stanowiły schrony broni maszynowej. Wznoszone je w klasach odporności na ostrzał B1 i C. Tylko na kierunkach przewidywanych uderzeń nieprzyjaciela, uznanych za szczególnie ważne, budowano obiekty w klasie odporności B, posiadające możliwość obrony okrężnej. Niniejsze opracowanie będzie poświęcone w całości schronom o klasie odporności C. Łatwo rozróżnialnymi obiektami podczas przeprowadzanych badań terenowych były jednoizbowe schrony bojowe. Do pomieszczenia prowadziło wejście o wymiarach 80 x 110 cm (szer. x wys.) w świetle zabezpieczone stalowymi drzwiami z lukiem. Położenie wejścia uzależnione było od typu prowadzonego ognia, czołowego lub bocznego. Pomieszczenie o podstawie czworokąta w schronach wznoszonych 1934 roku, początkowo o wymiarach 2,5 x 3,0 (dł. x szer.) metra, spełniało jednocześnie zadania izby bojowej i wypoczynku dla obsady broni maszynowej. Należy przyznać, że funkcja socjalna była realizowana w bardzo ograniczonym zakresie.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Schron broni maszynowej w klasie odporności na ostrzał C ze stanowiskiem obserwacyjnym

Warszawa, 09.05.2024 r.

Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Zapory przeciwpancerne, Część 4

Fot. 01. Uszkodzona zapora przeciwpancerna A.1 z głazów w północnej części korony zapory wodnej Z.2.

 

W wyniku przeprowadzonych hydrotechnicznych i fortyfikacyjnych prac u podnóża Góry Wisielczej uzyskano zaporę przeciwpancerną ciągnącą się od jeziora Klein Kleppen-See do Jeziora Liptowskiego. W pierwszym etapie prac w latach 1930-31 wykonano przygotowania do wykonania zalewów przy pomocy dwóch budowanych zapór wodnych Z.1 i pomocniczej Z.2. Jednocześnie wzniesiono rów przeciwczołgowy B.1. Rów przeciwczołgowy B.1 mógł być wypełniony wodą. Tworzył przeszkodę trudniejszą do pokonania dla oddziałów nieprzyjaciela. Przejazd przez koronę tamy Z.2 został zabezpieczony przy pomocy głazów polnych. W początkowej fazie projektu rozpatrywano na wniosek dowództwa 2 Dywizji możliwość wyeliminowania zapory Z.2.
.

Warszawa, 25.04.2024 r.

 

Ciężkie drzwi stalowe śluzy przeciwgazowej w szczecineckim B-Werku

Fot. 01. Właz o wymiarach 50 x 40 cm (szer. x wys.) w górnym skrzydle drzwi. Prostokątny otwór w wyłazie o standardowych wymiarach 8 cm x 12 cm (szer. x wys.) umożliwiał również prowadzenie obserwacji oraz obrony zapola obiektu przy pomocy broni ręcznej.

 

Ciężkie drzwi stalowe (niem. Schwere Flußstalhtür) o wymiarach 855 x 1760 x 30 (szer. x wys. x grubość) mm zostały zaprojektowane w pierwszej połowie 1930 roku dla obiektów fortyfikacji stałej. Składały się z dwóch części, dolnej i górnej, przy czym skrzydło górne zachodziło na dolne.Projektant drzwi bazował na wcześniej sprawdzonych rozwiązaniach konstrukcyjnych, które zastosowano w obiektach budowanych przed rokiem 1930. Wcześniejszy typ drzwi osadzano na Pozycji Szczycieńskiej (Ortelsburger Waldstellung) w część obiektów biernych z 1928 roku oraz na Pozycji Odry (Oderstellung) w obiektach bojowych z 1929 roku. Waga drzwi z ościeżnicą wynosi około 650 kg. Drzwi wykonywane były z stali zlewnej o parametrach stali St.37 o zawartości węgla C = 0,25÷0,33%. W Niemczech stosowana była od 1911 roku i wówczas określano ją jako wysokowęglową – o wysokiej zawartości węgla. Wytrzymałości na rozciąganie wynosiła rzędu 500÷550 MPa. Obecnie odpowiada stali konstrukcyjnej ogólnego przeznaczenia. Stosowana jest do wyrobu mniej odpowiedzialnych elementów nie wymagających obróbki cieplnej.

.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu:

Ciężkie drzwi stalowe śluzy przeciwgazowej w szczecineckim B-Werku

Warszawa, 19.04.2924 r.

Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Łączność, Część 3

Rys. 01. Widok ruiny schronu S.5 od strony przedpola. Zachowały się boczne ściany schronu, w których osadzono płytę czołową ze strzelnicą ckm i płytę stropową.
Zagadnienia związane z łącznością telefoniczną wyjątkowo rzadko poruszane były w polskich publikacjach dotyczących pozycji umocnionych, wznoszonych w okresie międzywojennym. Przepływ informacji przy pomocy łączności telefonicznej wraz z możliwością ich doprecyzowania pozwalały dowódcy grupy schronów na prawidłową ocenę sytuacji na polu walki. Szybkie przesyłanie meldunków i rozkazów umożliwiało wykonanie właściwego manewru ogniem, zapewniającym skuteczną obronę pozycji. W przypadku schronów wznoszonych w początkowym okresie rozbudowy Pozycji Pomorskiej zaistniały tylko informacje, że schrony posiadały łączność telefoniczną [15].
.

Warszawa, 16.04.2924 r.

Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry,  Część 2

Fot. 01. Widok schronu bojowego S.3 od strony przedpola. Stromy zarys równi ogniowej został zabezpieczony kamiennym murem. Wykonano również w tym samym stylu kamuflaż bryły schronu.
Obronę pozycji u podnóża Góry Wisielczej oparto na stanowiskach broni maszynowej w żelbetonowych schronach fortyfikacji stałej. Schrony bojowe wzniesiono w latach 1931-32. Tworzyły one podstawę pozycji. Zgodnie z doświadczeniami Wielkiej Wojny planowano obronę oprzeć na systemie ogni bocznych (niem. Breitenfeuer) z płaskimi zaporami ogniowymi, który był uważany na początku lat trzydziestych za najskuteczniejszy w obronie. W wytycznych zaznaczono, że schrony bojowe do ognia bocznego mają być tak posadawiane, aby ich strzelnice nie były widoczne przez nieprzyjaciela. Pomocnym rozwiązaniem były głębokie równie ogniowe oraz obsyp ziemny obiektów. W przeciwnym wypadku wszystkie te strzelnice uznawano za bezużyteczne.
.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry,  Część 2

Warszawa, 01.04.2924 r.

Zestaw płyt 7P7 i 726P3 dla stanowiska obrony wejścia i zapola schronu

Fot. 01. Pokryty tynkiem zestaw płyt 7p7 i 726P3 stanowiska obrony wejścia i zapola schronu R 105a, wybudowanego w pobliżu miejscowości Kozioł.

Na terenie Polski zachowały się w wyjątkowo dobrym stanie obiekty niemieckiej fortyfikacji stałej, które wznoszono w 1940 roku w pasie przygranicznym linii demarkacyjnej pomiędzy III Rzeszą a ZSRR. Budowano je w nowo obowiązującej klasie odporności B neu. Grubość żelbetonowych ścian zewnętrznych oraz stropu określono na 2 metry a ścian wewnętrznych na 0,8 metra. Płyty stalowe, które osłaniały stanowiska bojowe karabinów maszynowych, zgodnie z zalecaniami, powinny posiadać grubość 20 cm.

Dla głównych stanowisk broni maszynowej przewidziano gazoszczelne płyty pancerne 78 P9 [01] z zamknięciem kulowym. Od 1938 roku powszechnie stosowana płyta stalowa 7P7 [02] o grubości 100 mm w niemieckiej fortyfikacji nie spełniała wymogów odporności na przebicie i nie mogła być osadzana w schronach nowych serii, określanych mianem „Rote” ze względu na czerwony kolor numeracji. W celu wykorzystania płyt 7P7 zalegających magazyny, opracowano kilka rozwiązań nowego pancerza pionowego składającego się z dwóch lub trzech płyt w pakiecie, z których jedną zawsze była 7P7. W przypadku schronów Pozycji Pisy nowo opracowany zestaw płyt wykorzystano do osłony przed bezpośrednim ostrzałem stanowiska karabinu maszynowego do obrony zapola i podejścia do schronu.
.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Zestaw płyt 7P7 i 726P3 dla stanowiska obrony wejścia i zapola schronu

Warszawa, 22.03.2024 r.

 

Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry,  Część 1

Fot. 01. Wyrwa w zaporze ziemnej wykonana przez spiętrzone wody cieku wodnego Rudnica u podnóża Wisielczej Góry w latach dziewięćdziesiątych zeszłego stulecia. Różnica wysokości pomiędzy koroną zapory, po której przebiegała droga, a dnem wyrwy wynosi w mierzonym miejscu około 10 metrów. Po lewej i prawej stronie wyrwy widoczny jest nasyp zapory . Na dnie wyrwy pozostałości betonowych elementów zapory Na rysunku 03 została oznaczona numerem 2.
Zapora wodna przetrwała do lat dziewięćdziesiątych zeszłego stulecia.  Wysoki stan wód spowodował jej częściowe rozmycie i powstanie wyrwy. Spiętrzona woda spłynęła korytem cieku wodnego, przelewając się przez drogę przy mostku w Strzalinach. W nienaruszonym stanie zachowała się wschodnia część zapory ziemnej wraz z przepustem (Fot. 04). Przepust, oznaczony na rysunku 02 cyfrą „4”, umożliwiał przepływ wody poprzez rurę o średnicy 30 cm. Wlot rury znajduje się powyżej poziomu gruntu na wysokości około 110,0 metrów [07]. Poziom wpływu wody do przepustu regulowała zastawka przy pomocy rzędu poziomych belek wsuwanych w dwa pionowe kanały (Fot. 06). Po zachodniej stronie wyrwy znajduje się niezniszczony, żelbetonowy przelew. Przelew (Fot. 02), wykonany w górnej części zapory ziemnej umożliwiał utrzymywanie poziomu spiętrzenia wody w zbiorniku wodnym poprzez przepływ strugi wody o szerokości 2,0 metrów. Wysokość przepływu strugi wody w przelewie nie została zmierzona ze względu częściowe zasypanie jego otworu. Prześwit pomiędzy górną poziomą częścią przelewu o grubości 45 cm, po której prowadziła droga, do najniższego poziomu nieprzysypanej części przelewu wynosi 145 cm. Górna powierzania żelbetonowej części nad otworem przelewowym znajduje się na wysokości około 116,2 metra [07]. Wszelkie prace ziemne są ograniczone, gdyż zapora znajduje się na terenie rezerwatu przyrody. Poziom wody w przelewie mógł być regulowany przy pomocy szandor, poziomo wsuwanych belek w dwa, pionowe kanały wykonane w przeciwległych ścianach otworu przelewowego (Fot. 03).
Pozyskane archiwalne informacje oraz dostęp do odpowiedniego oprogramowania pozwoliły na przeprowadzenie symulacji określenia oczekiwanej w 1931 roku wielkości terenów zalewowych na przedpolu pozycji umocnionej w zależności od poziomu spiętrzenia wody przez projektowane urządzenia hydrotechniczne. Podstawą do opracowania były pomiary GPS położenia urządzeń hydrotechnicznych wykonane przy pomocy lokalizatora firmy Garmin. Określono położenie zapór i ich elementów w trójwymiarowym układzie, które naniesiono na wycinek mapy rzeźby terenu pozyskany z serwisu Geoportal. Wyniki symulacji wykonanej przez hege22 prezentuje rysunek 04.
.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry,  Część 1

Warszawa, 14.03.2024 r.

Przyczynek do dyskusji o telefonicznej łączności pozycji umocnionej w pasie działania Armii „Polesie”

Fot. 01. Schron o kryptonimie „Obuch”. Schron nr 5 dowódcy rejonu „Kamienne” ( pododcinek „Czudel”, sektor „Tynne”). W schronie umieszczono następujące urządzenia do łączności : – radiostację w oddzielnym pomieszczeniu, – centralę telefoniczną piechoty i centralę telefoniczną artylerii w oddzielnych pomieszczeniach (ubikacjach). Przewidziano aparat telefoniczny przy centrali telefonicznej, aparat telefoniczny w izbie dowódcy, 1 aparat telefoniczny w głównym stanowisku obserwacyjnym – w kopule obserwacyjnej oraz drugi w niszy lub na półce, dwa kolejne aparaty telefoniczne przy zapasowym punkcie obserwacyjnym w kopule ckm (Fot. Tomasz Zamysłowski).

Państwa europejskie, doświadczone zmaganiami Wielkiej Wojny, podejmowały działania w celu zabezpieczenia swoich granic. W latach trzydziestych dwudziestego wieku dominowało przeświadczenie, że najlepszym zapewnieniem niezmienności granic państw europejskich, była ich ochrona przy pomocy pozycji ufortyfikowanych. Ich rozbudowę zaczynano od zabezpieczenia strategicznych szlaków komunikacyjnych lub ważnych pod względem gospodarczym regionów kraju. Fortyfikacje wznoszono we Francji, w Niemczech po złagodzeniu restrykcji wynikających z traktatu wersalskiego oraz w Czechosłowacji w wzdłuż granic państwowych przy wykorzystaniu niewspółmiernie większych nakładów finansowych niż w Polsce. Oczekiwano, że skuteczną obronę pozycji, poprzez szybką wymianę informacji, sprawne dowodzenie oddziałami w czasie i kierowanie ogniem, umożliwi właściwie działająca forteczna sieć telefoniczna. Budowane fortyfikacje miały spowodować opóźnienie lub zatrzymanie marszu wojsk nieprzyjaciela w głąb terytorium. Sprawna obrona pozycji pozwalała na wykonania koncentracji własnych wojsk i wykonania przeciwuderzenia, zgodnie z opracowanym planem operacyjnym obrony.

.

Warszawa, 09.02.2024 r.

Polskie kopuły pancerne na sowieckich schronach Linii Mołotowa odcinka Rawsko Ruskiego Rejonu Umocnionego w aktualnych granicach Polski

 

Fot. 01. Sześciostrzelnicowa kopuła obserwacyjna wykonana w Zakładach Ostrowieckich, p.o. Mosty „Małe” (Fot. P. Sokalski).

Bardzo często osoby odwiedzające turystycznie Roztocze, a przy okazji schrony bojowe tak zwanej Linii Mołotowa, (prawidłowa nazwa tych fortyfikacji to Umocnienia Nowej Granicy Państwowej), zwracają uwagę na duże, głębokie, najczęściej okrągłe, bądź ośmiokątne otwory na stropach schronów z wąskim kanałem prowadzącym do ich wnętrza. Część osób prawidłowo zakłada, że mogą to być otwory technologiczne pod kopuły pancerne, a takowe na Roztoczu możemy również odnaleźć. Nie ma ich dużo, zaledwie 5 sztuk, ale skąd się tu wzięły i jak miały funkcjonować, nierzadko jest zaskoczeniem dla eksploratora. Jedyną z nielicznych informacji, jaką o nich odnajdziemy to taka, że są to polskie kopuły pancerne i tak naprawdę niewiele więcej; czasami pojawia się również skrócona nazwa producenta. Może więc warto choć odrobinę temat rozwinąć.

Wspomniane pancerze zostały wykonane w przedwojennej Polsce dla potrzeb nowo budowanych, polskich fortyfikacji granicznych. Zachowane do dziś kopuły, jakie możemy odnaleźć na roztoczańskim odcinku sowieckich umocnień, wchodzących w skład Rawsko-Ruskiego Rejonu Umocnionego, w większości przypadków zostały przejęte przez Armię Czerwoną w 1939 roku na składach i placach budów polskich schronów bojowych na wschodzie, głównie w rejonie  Sarn na Polesiu.

.

Warszawa, 07.02.2024 r.

Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej. Część 2

 

Wnioski z przeprowadzonych przez niemieckich planistów prac koncepcyjnych oraz ograniczenia wynikających z traktatu wersalskiego ugruntowały pogląd, że obrona wschodnich granic Niemiec oparta na przeszkodach naturalnych może być skuteczna i ekonomicznie uzasadniona. Dlatego też od końca 1926 roku zaczęto prowadzić na rozkaz Dowództwa III Okręgu Wojskowego systematyczne badania terenowe wzdłuż biegu Odry i jej dopływów. Należało zebrać informacje niezbędne w celu określenia strategicznie ważnych punktów planowanej pozycji obronnej. Zalecano wykorzystanie istniejącej infrastruktury obronnej, jaką stanowiły twierdze w Głogowie i Kostrzynie, wzmacniając je nowymi obiektami. W połowie 1928 [11]  roku Ministerstwo Wojny (niem. Reichswehrministerium) zaakceptowało forsowaną przez Dowództwo III Okręgu Wojskowego koncepcję pozycji obronnej opartej o Nysę Kłodzką i Odrę. W kolejnym roku kalendarzowym na terenie Komendantury Głogów wzniesiono 28 żelbetonowych schronów na dla broni maszynowej i 2 schrony bierne dla drużyny piechoty za łączną kwotę 600 000 RM [12]. W roku 1930 kontynuowano rozbudowę fortyfikacji ze szczególnym naciskiem na optymalizację kosztów, począwszy od nakładów na zakup gruntów, budowę obiektów jak i wykonania kamuflażu [13].
.
Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej. Część 2

Warszawa, 28.01.2024 r.

Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej, Część I

Oznacznik kablowy umieszczony nad głowica kablową słupkowej komorze kablowej nr 4 zlokalizowanej w miejscowości Piękna Góra. Fot. Karol Dadas.

Już w XVII w. zwrócono uwagę na możliwość przesyłania głosu za pośrednictwem metalowego przewodu. Używano do tego dwóch metalowych naczyń połączonych drutem. Pierwsze znane próby rozmowy na odległość podejmowano już w dawnych Chinach stosując metalowe kubki połączone naprężonym sznurkiem. Nazywano to telefonem nitkowym. Z takim urządzeniem w XVII wieku eksperymentował angielski uczony Robert Hooke, któremu udało się w ten sposób skomunikować na odległość 800 m.

Za wynalazcę telefonu uważa się jednak Aleksandra Grahama Bella, który pierwszy opatentował ten wynalazek w 1876 roku zgłaszając go do urzędu patentowego kilka godzin przed Elishem Grayem. Nad telefonem pracował też Włoch Antonio Meucci. W pracy nad wynalazkiem przełomowy był rok 1857. Włoch posiadał działający prototyp urządzenia zapewniający połączenie między dwoma pomieszczeniami znajdującymi się na różnych kondygnacjach. W kolejnych latach włoski pionier telekomunikacji udoskonalił swoje urządzenie, które nazwał „teletrofono”. Ze względów finansowych nie zgłosił jednak swojego patentu co wyeliminowało go prawnie z grona wynalazców. Podobnych prac nad tym wynalazkiem podejmował się też Niemiec Philipp Reis. Sukces telefonu Bella wyniknął bezpośrednio z prac nad udoskonaleniem telegrafu.

Serdecznie zapraszam,
.

Więcej informacji w opracowaniu: Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej

Warszawa, 12.01.2024 r.

 

Wszystkie wcześniejsze zwiastuny  wpisów i opracowań zostały zarchiwizowane odpowiednio w zakładkach :

– Archiwum 2023
– Archiwum 2022
– Archiwum 2021
– Archiwum 2020
– Archiwum 2019
– Archiwum 2018
– Archiwum 2017
– Archiwum 2016.