Opracował: Franz Aufmann
Linia Mołotowa to nieformalna współczesna nazwa umocnień budowanych w latach 1940-41 wzdłuż nowej zachodniej granicy państwowej między ZSRR a III Rzeszą, wytyczonej zgodnie z zawartym paktem Ribbentrop – Mołotow a nieznacznie skorygowanej po podpisaniu traktatu o granicach i przyjaźni we wrześniu 1939 roku. Nowa granica państwowa wymagała odpowiedniej obrony. Pierwsze fortyfikacje polowe w przygranicznych okręgach wojskowych zaczęto wznosić już od października 1939 roku. W styczniu 1940 roku nakazano czynić przygotowania do budowy fortyfikacji stałych. Równolegle w Sztabie Generalnym, jak i w Głównym Zarządzie Wojskowo- Inżynieryjnym Armii Czerwonej prowadzono prace nad projektami budowy umocnień, które zakończono latem 1940 roku. Wszelkie prace nabrały tępa po przejęciu przez marszałka S. K. Timoszenko funkcji Ludowego Komisarza Obrony.
„Linia Mołotowa” – Terminologia dotycząca schronów bojowych
Podstawowym a zarazem najbardziej ogólnym określeniem schronów bojowych fortyfikacji stałej w terminologii radzieckiej był stały punkt ogniowy (ros. dołgowriemiennaja ogniewaja toczka – dalej DOT). Ważnym kryterium podziału schronów bojowych był sposób prowadzenia ognia oraz rodzaj podstawowego uzbrojenia. Wyróżniono grupę schronów prowadzących ogień boczny. Dokonano ich podziału na obiekty do ognia dwubocznego (ros. kaponir) i jednobocznego (ros. połukaponir).
Ze względu na rodzaj podstawowego uzbrojenia obiekty sklasyfikowano i nadano określenia:
- schron artylerii do ognia dwubocznego (ros. artillerijskij kaponir) (dalej AK),
- schron artylerii do ognia jednobocznego (ros. artillerijskij połukaponir) (dalej APK),
- schron na broń przeciwpancerną i maszynową do ognia dwubocznego (ros. orudijno- pulemiotnyj kaponir) (dalej OPK),
- schron na broń przeciwpancerną i maszynową do ognia jednobocznego (ros. orudijno- pulemiotnyj połukaponir) (dalej OPPK),
- schron na broń maszynową do ognia dwubocznego (pulemiotnyj kaponir) (dalej PK),
- schron na broń maszynową do ognia jednobocznego (pulemiotnyj połukaponir) (dalej PPK).
Zgodnie z przyjętym podziałem w polskiej fortyfikacji stałej, po wyodrębnieniu grupy schronów do ognia bocznego, pozostałe obiekty bojowe powinny być przeznaczone do ognia czołowego lub okrężnego. W fortyfikacji radzieckiej pozostałe schrony bojowe sklasyfikowano tylko pod względem rodzaju posiadanego podstawowego uzbrojenia i nadano określenia:
- schron artylerii (ros. artillerijskaja dołgowriemiennaja ogniewaja toczka) (dalej ADOT),
- schron na broń przeciwpancerną (ros. orudijnaja dołgowriemiennaja ogniewaja toczka) (dalej ODOT),
- schron na broń przeciwpancerną i maszynową (ros. orudijno- pulemiotnaja dołgowriemiennaja ogniewaja toczka) (dalej OPDOT),
- schron na broń maszynową (ros. pulemiotnaja dołgowriemiennaja ogniewaja toczka) (dalej PDOT).
Zaprezentowany podział schronów bojowych jest bardzo ogólny, nie mniej wystarczający do określenia sposobu powadzenia ognia i rodzaju podstawowego uzbrojenia. Położenie schronów było uwarunkowane założeniami taktyczno-obronnymi. Uzbrojenie schronów musiało spełniać założenia planu ogni. W zależności od warunków terenowych i geologicznych stawiano schrony jedno lub dwukondygnacyjne. W szczególnych przypadkach, na podmokłym terenie lub z wysokim stanem wód gruntowych, schron umieszczano w tzw. „wannie”.
OPDOT – Dwukondygnacyjny schron na dwie 45 mm armaty ppanc i ckm w prawej izbie (Linia Mołotowa).
Linia Mołotowa – Katalog konstrukcji typowych.
Radzieckie schrony bojowe posiadały swój odrębny numer katalogowy, do którego przywiązana była nazwa schronu. Określenia typów schronu są w tym wypadku bardzo precyzyjne. Obejmują podstawowe uzbrojenie schronów. Uwzględniają stanowisko ręcznego karabinu maszynowego do obrony wejścia i zapola a umieszczonego w zewnętrznej strzelnicy. W wielu przypadkach sektor ognia z tej strzelnicy ograniczał się do kilku metrów.
Katalogi konstrukcji typowych [02] wydawane były przez Biuro Projektowo-Konstrukcyjne Głównego Zarządu Wojenno-Technicznego Armii Czerwonej. Każdy rysunek posiada oznaczenie “Особо секретно”, czyli ściśle tajne. Rysunki zawierają widok schronu w rzucie poziomym z podanymi wymiarami gabarytowymi. Podano podstawowe uzbrojenie, położenie stanowisk ogniowych i ich sektory ognia. Określono pole martwe pomiędzy kolejnymi strzelnicami. Zaznaczono położenie wejścia do schronu. Podano kubaturę schronu w uzależnieniu od grubości ścian oraz odporności na ostrzał. Na żadnym z rysunków nie podano konfiguracji izb.
Po prawej stronie jedna z kart katalogu konstrukcji typowych. Karta dotyczy obiektu nr 262. Określenie obiektu: двухэтажная ОПДОТ на две 45 мм пушки и одну пулемётную установку в правом каземате – czyli schron na dwie 45 mm armaty przeciwpancerne i ckm w prawej izbie bojowej. W kolejnych opracowaniach będę starał się zaprezentować konstrukcję, uzbrojenie i wyposażenie radzieckich schronów bojowych “Linii Mołotowa”. Przy opisie schronów będę posługiwać się określeniami stosowanymi dla typowych konstrukcji. Numery katalogowe, przynależne do określonego schronu, będę podawać tylko w szczególnych przypadkach.
Uwaga.
Schematy schronów tak zwanej Linii Mołotowa znajdują się w opracowaniu pt. Linia Mołotowa – umocnienia na nowej granicy państwowej ZSRR.