Witam w świecie przenikliwego chłodu stali i betonu.
Poniżej znajduje się wykaz tegorocznych wpisów i opracowań o tematyce fortecznej.
Polecam również Waszej uwadze wcześniejsze opracowania z lat 2016 -2023.
Ich zwiastuny można odszukać się w zakładce „Archiwum”. Po prawej stronie
znajduje się wykaz ostatnio publikowanych „Spostrzeżeń i wpisów”.
Zapraszam również do udziału w grupie „Hauba – chłód stali i betonu” na FB.
Franz Aufmann
Zestaw trzech płyt stalowych B1 jako zamiennik płyty pancernej 78P9
Analiza konstrukcji czechosłowackich schronów, wykonana przez Wydział rozpoznania obcych fortyfikacji (niem. Abteilung Auswertung fremder Landesbefestigungen) Sztabu Głównego na terenach anektowanych przez III Rzeszę w 1938 roku [01], spowodowała radykalną zmianę koncepcji konstrukcji niemieckich schronów bojowych fortyfikacji stałej.
Płyta stalowa lub pancerna, chroniąca stanowisko bojowe ciężkiego karabinu maszynowego (dalej ckm), dotychczasowo osadzana standardowo w konstrukcji obiektu na zewnętrznym licu ściany, idzie w zapomnienie. Prace konstrukcyjne ukierunkowane są na zminimalizowanie bocznego ostrzału płyt i strzelnic broni głównej. Dlatego też płyta chroniąca stanowisko ckm w nowych konstrukcjach schronów bojowych zostaje cofnięta w głąb ściany. Dodatkowo projektowane obiekty otrzymują orylion, przedłużający ścianę czołową schronu przy strzelnicy broni maszynowej.
Serdecznie zapraszam,
..
Więcej informacji w opracowaniu: Zestaw trzech płyt stalowych B1 jako zamiennik płyty pancernej 78P9
Warszawa 14.11.2024 r.
Dzwony i kopuły czechosłowackich fortyfikacji – część I, Początek rozwoju w latach 1934–1935
Gdy w 1934 roku Czechosłowacja podjęła decyzję o ufortyfikowaniu północnej granicy z Niemcami, czechosłowaccy oficerowie nie posiadali dostatecznej wiedzy dotyczącej nowoczesnych fortyfikacji stałych. Od 1918 r. w Czechosłowacji nie prowadzono żadnych prac w zakresie fortyfikacji stałych. Oddziały inżynieryjne zajmowały się jedynie umocnieniami polowymi. Bogata austro-węgierska wiedza o fortyfikacjach poszła w zapomnienie a wszelkie prace rozwojowe zostały zaniechane. Również doświadczenia w zakresie eksploatacji i utrzymania w gotowości bojowej oraz zdobywania fortyfikacji pozyskane w czasie Wielkiej Wojny w latach 1914-1918 wskazywały, że należy przyjąć odmienne wymagania taktyczno-techniczne niż te wypracowane na przełomie XIX i XX wieku.
Francuska misja wojskowa, istniejąca od 1919 r. w Czechosłowacji, wywarła znaczący wpływ na decyzje czechosłowackiego Ministerstwa Obrony Narodowej (MNO) i Sztabu Generalnego zwłaszcza w początkowym okresie funkcjonowania państwa. W pierwszych latach szef francuskiej misji wojskowej pełnił również funkcję szefa Sztabu Generalnego. Na prośbę czechosłowackiego rządu w sierpniu 1934 roku oficerowie Ministerstwa Obrony Narodowej mogli zapoznać się z wznoszonymi we Francji nowoczesnymi fortyfikacjami Linii Maginot a także uczestniczyć w wykładach prowadzonych przez francuskich projektantów w zakresie konstrukcji i budowy fortyfikacji. Byli to oficerowie, którzy zostali przydzieleni do Grupy fortecznej przy Ministerstwie Obrony Narodowej utworzonej w lipcu 1934 roku. Podczas krótkiego pobytu we Francji mieli okazję poznać tylko w ogólnym zarysie zasady rozbudowy fortyfikacji stałych.
Serdecznie zapraszam,
..
Więcej informacji w opracowaniu
– wersja w języku polskim – Dzwony i kopuły czechosłowackich fortyfikacji – część I, Początek rozwoju w latach 1934–1935
– wersja w języku czeskim – Zvony a kopule čs. opevnění – část I. Počátek vývoje 1934–1935
Warszawa 20.10.2024 r.
Zadania bojowe regulaminowych schronów i zastosowane rozwiązania konstrukcyjne – wybrane zagadnienia, Część I
Charakterystyczną cechą schronu regulaminowego B1-17 dla dwóch karabinów maszynowych i drużyny piechoty (niem. Doppel- MG- Schartenstand mit Gruppe B1-17) jest konstrukcja izby bojowej do ognia bocznego. Stanowisko bojowe do ognia czołowego za płytą 7 P7 w obiekcie regulaminowym obsługiwała obsada, która zakwaterowana była wraz z drużyną piechoty w pomieszczeniu gotowości bojowej, oddzielonym od izb bojowych przez śluzę przeciwgazową. Znamienne dla schronu regulaminowego B1-17 było to, że stanowisko ciężkiego karabinu maszynowego do ognia bocznego (realizujące zadanie poboczne), obsługiwała obsada złożona z drużyny piechoty tego obiektu. Druga część drużyny wypełniała zadania obronne w najbliższej okolicy schronu ze stanowisk polowych.
Serdecznie zapraszam,
..
Więcej informacji w opracowaniu: Zadania bojowe regulaminowych schronów i zastosowane rozwiązania konstrukcyjne – wybrane zagadnienia, Część I
Warszawa 11.10.2024 r.
Płot forteczny
Opracował: Tomasz Zamysłowski
Przeszkody wodne w fortyfikacji odgrywały ważną rolę. Tworzyły trudne do sforsowania, a zarazem łatwą do obrony zaporę przeciwpiechotną oraz przeciwpancerną. Najsłabszym punktem tego typu przeszkód były obiekty hydrotechniczne typu jazy, przelewy itp. tworzące sztuczną przeszkodę wodną poprzez spiętrzenie. Drugim z słabych miejsc w przeszkodach wodnych naturalnych czy sztucznych był wszelkiego typu miejsca przepraw czyli mosty i kładki. Zdobycie któreś z tych budowli przez wroga oznaczał przeważnie stratę znaczenia przeszkody przez utratę jej ciągłości lub zyskanie miejsca do jej łatwego sforsowania.
Serdecznie zapraszam,
..
Więcej informacji w opracowaniu: Płot forteczny.
Osieck, 29.09.2024 r.
Komory minowe w schronach
Zwiedzając schrony, wzniesione na Pozycji Pomorskiej w 1935 roku, można zauważyć czworokątne nieprzelotowe otwory, wykonane w ścianach nośnych obiektów. W zależności od ich lokalizacji w obiekcie mogły być wykonane prostopadle do powierzchni ściany lub pod kątem, zazwyczaj mniejszym od 45 stopni. Czworokątny otwór o podstawie 10 cm posiadał obramowanie ze stalowej blachy oraz zamknięcie. W przypadku kątowego ustawienia otworów względem powierzchni ściany na ich przedłożeniu wykonano w ścianie nisze.
Otwory, tak zwane komory miniowe (niem. Sprengkammer lub Sprengnische), przeznaczone były na materiały wybuchowe. Zdalne zdetonowanie materiałów wybuchowych (zmagazynowanych w niszy), po wcześniejszym opuszczeniu obiektu przez załogę, miało na celu zniszczenie najbardziej istotnych fragmentów konstrukcji schronu w celu pozbawienia go podstawowych własnościowi obronnych. Celowe zniszczenie miało uniemożliwienie przeciwnikowi wykorzystanie przejętych obiektów do ewentualnej obrony.
Serdecznie zapraszam,
..
Więcej informacji w opracowaniu: Komory minowe w schronach
Osieck, 08.09.2024 r.
Praktyczne rozwiązanie
.
Więcej informacji w opracowaniu: Praktyczne rozwiązanie
Osieck, 24.08.2024 r.
Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część II
Podstawowe uzbrojenie schronu Regelbau Rote 97 stanowiły dwa lekkie karabiny maszynowe, których stanowiska bojowe mieściły się w pancernych kopułach. W schronie zastosowano czechosłowackie kopuły obserwacyjno-bojowe (czeskie określenie AJ/N) z trzema lub czterema strzelnicami [01]. Nadzór pola walki umożliwiał peryskop umieszczony w osi kopuły. Wysunięty ponad kopułę pozwalał prowadzić obserwację okrężną.
Do wybuchu wojny w 1939 roku kopuły osadzono tylko w jednym schronie typu Rote 97. Obiekt znajduje się na odcinku Zabrze -Zaborze (Hindenburg-Ost O/s). Wykorzystano kopuły obserwacyjno-bojowe 773P4. Prawa kopuła o sygnaturze 218 została wyprodukowana 30.09.1938 roku. Przeznaczona była dla czechosłowackiego schronu bojowego nr OP-S 37. Lewa kopuła Rote 97 o sygnaturze 58, wyprodukowana 15.12.1937 roku, była przewidziana do osadzenia w czechosłowackim schronie nr. OP-S 16.
.
Więcej informacji w opracowaniu: Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część II
Osieck, 5.08.2024 r.
Stanowisko obserwacyjne w kopule pancernej 441P01
Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obserwacyjne w kopule pancernej 441P01
Osieck, 12.07.2024 r.
Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część I
Ze względu na wstrzymanie realizacji kilku projektów umocnień oczekujący na rozkaz rozpoczęcia budowy: Oder-Annaberg Stellung, Hotzenplotz-Oder Stellung, Katzbachstellung bądź projektów już rozpoczętych Neissestellung (wybudowano jedynie trzy obiekty) powstała od strony południa luka w wschodnich umocnieniach Niemiec. W celu wypełnienia tej luki opracowano w listopadzie 1938 roku projekt planu budowy fortyfikacji na wschodzie w 1939 roku. Założono budowę linii przeszkód w rejonie Raciborza połączoną z Pozycją Odrzańską (Oderstellung) przebiegającą przez górnośląski obszar przemysłowy w rejonie Gliwic i Zabrza w miarę możliwości biegnącą wzdłuż drogi 117 (Reichsstrasse 117) do Namysłowa. Reichsstrasse 117 będąca drogą państwową Rzeszy zaczynająca się w Chojnowie biegnąca przez Lubin, Ścinawę, Wołów, Trzebnice, Oleśnicę, Namysłów, Kluczbork, Olesno, Dobrodzień, Zawadzkie, Pyskowice i kończąca się w Gliwicach. Budowę podzielono na kilka etapów. W pierwszym z nich przewidziano zablokowanie stałymi przeszkodami ważnych drogi (niem. Sicherheitsausbau), w drugim etapie połączono z sobą poszczególne zamknięcia i utworzono ciągłą linię (niem. Verstärkungsausbau)
Więcej informacji w opracowaniu: Śląskie Panzerwerki – Regelbau Rote 97, Część I
Osieck, 10.07.2024 r.
Płyta stalowa ze strzelnicą 403P9, rozważań ciąg dalszy
W większości przypadkach w schronach bojowych, wzniesionych w okresie międzywojennym, nie zachowały się elementy pancerne, których zadaniem była osłona stanowiska obrony wejścia i zapola. Zalecano osłonę stanowiska bojowego standardową płytą ze strzelnicą typu 48P8 (Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss) [01] ale również wykorzystywano płyty stalowe z dużą czworokątną strzelnicą i szczeliną obserwacyjną. Często pozostał po nich czytelny odcisk w ścianie oraz kotwy mocujące. Prace inwentaryzacyjne w terenie utrudniało stosowanie w tym samym okresie dwóch typów płyt o tej samej długości i szerokości. Pierwszą z nich była wycofana z produkcji płyta starszego typu o oznaczeniu OB 3294 [02], której zapasy magazynowe wykorzystywano na terenie Prus Wschodnich od 1935 roku. Druga to nowo opracowana płyta stalowa typu 403 P9 [03].
Więcej informacji w opracowaniu: Płyta stalowa ze strzelnicą 403P9, rozważań ciąg dalszy
Osieck, 22.06.2024 r.
Płyta stalowa 403P9 ze strzelnicą – Stahl- Schartenplatte 403P9
W jednym z niemieckich obiektów z zamurowaną strzelnicą, prawie całkowicie zasypana ziemią i żelbetonowym gruzem, znajduje się stalowa płyta z dużą, czworokątną strzelnicą i wąską szczeliną obserwacyjną. Płyta posiada wymiary 1270 x 630 x 25 mm (długość x szerokość x grubość). Wszystko wskazuje na to, że jest to unikalny egzemplarz stalowej płyty o symbolu 403 P9, mimo pewnych odstępstw od wielkości określonych w katalogu konstrukcji standardowych Panzer-Atlas Nr. 1.
Stale rosnące wymagania przy projektowaniu schronów bojowych fortyfikacji stałej wymuszały opracowywanie nowych lub modyfikację istniejących rozwiązań konstrukcyjnych wyposażenia. Prace te dotyczyły nie tylko poprawienia funkcjonalności, redukcji kosztów produkcji ale również podniesienia bezpieczeństwa obsad schronów bojowych. Dobrym tego przykładem była optymalizacja konstrukcji płyty stalowej, chroniącej stanowisko karabinu maszynowego. Uznano, że dotychczasowo stosowna płyta OB 3294 (Stahl-Schartenplatte 2 cm stark – 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą) o wymiarach 1280 x 630mm (długość x szerokość), nie spełnia już stale rosnących wymagań. Powinna być zastąpiona nową płytą lub jej konstrukcję należałoby zoptymalizować, dopasować do nowych wymagań.
Więcej informacji w opracowaniu: Płyta stalowa 403P9 ze strzelnicą – Stahl- Schartenplatte 403P9
Warszawa, 19.06.2024 r.
Blenda
Warszawa, 16.05.2024 r.
Schron broni maszynowej w klasie odporności na ostrzał C ze stanowiskiem obserwacyjnym
Szkielet niemieckich pozycji obronnych z lat trzydziestych zeszłego stulecia stanowiły schrony broni maszynowej. Wznoszone je w klasach odporności na ostrzał B1 i C. Tylko na kierunkach przewidywanych uderzeń nieprzyjaciela, uznanych za szczególnie ważne, budowano obiekty w klasie odporności B, posiadające możliwość obrony okrężnej. Niniejsze opracowanie będzie poświęcone w całości schronom o klasie odporności C. Łatwo rozróżnialnymi obiektami podczas przeprowadzanych badań terenowych były jednoizbowe schrony bojowe. Do pomieszczenia prowadziło wejście o wymiarach 80 x 110 cm (szer. x wys.) w świetle zabezpieczone stalowymi drzwiami z lukiem. Położenie wejścia uzależnione było od typu prowadzonego ognia, czołowego lub bocznego. Pomieszczenie o podstawie czworokąta w schronach wznoszonych 1934 roku, początkowo o wymiarach 2,5 x 3,0 (dł. x szer.) metra, spełniało jednocześnie zadania izby bojowej i wypoczynku dla obsady broni maszynowej. Należy przyznać, że funkcja socjalna była realizowana w bardzo ograniczonym zakresie.
Więcej informacji w opracowaniu: Schron broni maszynowej w klasie odporności na ostrzał C ze stanowiskiem obserwacyjnym
Warszawa, 09.05.2024 r.
Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Zapory przeciwpancerne, Część 4
Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Zapory przeciwpancerne, Część 4
Warszawa, 25.04.2024 r.
Ciężkie drzwi stalowe śluzy przeciwgazowej w szczecineckim B-Werku
Ciężkie drzwi stalowe (niem. Schwere Flußstalhtür) o wymiarach 855 x 1760 x 30 (szer. x wys. x grubość) mm zostały zaprojektowane w pierwszej połowie 1930 roku dla obiektów fortyfikacji stałej. Składały się z dwóch części, dolnej i górnej, przy czym skrzydło górne zachodziło na dolne.Projektant drzwi bazował na wcześniej sprawdzonych rozwiązaniach konstrukcyjnych, które zastosowano w obiektach budowanych przed rokiem 1930. Wcześniejszy typ drzwi osadzano na Pozycji Szczycieńskiej (Ortelsburger Waldstellung) w część obiektów biernych z 1928 roku oraz na Pozycji Odry (Oderstellung) w obiektach bojowych z 1929 roku. Waga drzwi z ościeżnicą wynosi około 650 kg. Drzwi wykonywane były z stali zlewnej o parametrach stali St.37 o zawartości węgla C = 0,25÷0,33%. W Niemczech stosowana była od 1911 roku i wówczas określano ją jako wysokowęglową – o wysokiej zawartości węgla. Wytrzymałości na rozciąganie wynosiła rzędu 500÷550 MPa. Obecnie odpowiada stali konstrukcyjnej ogólnego przeznaczenia. Stosowana jest do wyrobu mniej odpowiedzialnych elementów nie wymagających obróbki cieplnej.
Więcej informacji w opracowaniu:
Ciężkie drzwi stalowe śluzy przeciwgazowej w szczecineckim B-Werku
Warszawa, 19.04.2924 r.
Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Łączność, Część 3
Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry – Łączność, Część 3
Warszawa, 16.04.2924 r.
Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry, Część 2
Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry, Część 2
Warszawa, 01.04.2924 r.
Zestaw płyt 7P7 i 726P3 dla stanowiska obrony wejścia i zapola schronu
Na terenie Polski zachowały się w wyjątkowo dobrym stanie obiekty niemieckiej fortyfikacji stałej, które wznoszono w 1940 roku w pasie przygranicznym linii demarkacyjnej pomiędzy III Rzeszą a ZSRR. Budowano je w nowo obowiązującej klasie odporności B neu. Grubość żelbetonowych ścian zewnętrznych oraz stropu określono na 2 metry a ścian wewnętrznych na 0,8 metra. Płyty stalowe, które osłaniały stanowiska bojowe karabinów maszynowych, zgodnie z zalecaniami, powinny posiadać grubość 20 cm.
Więcej informacji w opracowaniu: Zestaw płyt 7P7 i 726P3 dla stanowiska obrony wejścia i zapola schronu
Warszawa, 22.03.2024 r.
Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry, Część 1
Więcej informacji w opracowaniu: Prace hydrotechniczne i fortyfikacyjne w rejonie Wisielczej Góry, Część 1
Warszawa, 14.03.2024 r.
Przyczynek do dyskusji o telefonicznej łączności pozycji umocnionej w pasie działania Armii „Polesie”
Państwa europejskie, doświadczone zmaganiami Wielkiej Wojny, podejmowały działania w celu zabezpieczenia swoich granic. W latach trzydziestych dwudziestego wieku dominowało przeświadczenie, że najlepszym zapewnieniem niezmienności granic państw europejskich, była ich ochrona przy pomocy pozycji ufortyfikowanych. Ich rozbudowę zaczynano od zabezpieczenia strategicznych szlaków komunikacyjnych lub ważnych pod względem gospodarczym regionów kraju. Fortyfikacje wznoszono we Francji, w Niemczech po złagodzeniu restrykcji wynikających z traktatu wersalskiego oraz w Czechosłowacji w wzdłuż granic państwowych przy wykorzystaniu niewspółmiernie większych nakładów finansowych niż w Polsce. Oczekiwano, że skuteczną obronę pozycji, poprzez szybką wymianę informacji, sprawne dowodzenie oddziałami w czasie i kierowanie ogniem, umożliwi właściwie działająca forteczna sieć telefoniczna. Budowane fortyfikacje miały spowodować opóźnienie lub zatrzymanie marszu wojsk nieprzyjaciela w głąb terytorium. Sprawna obrona pozycji pozwalała na wykonania koncentracji własnych wojsk i wykonania przeciwuderzenia, zgodnie z opracowanym planem operacyjnym obrony.
Więcej informacji w opracowaniu: Przyczynek do dyskusji o telefonicznej łączności pozycji umocnionej w pasie działania Armii „Polesie”
Warszawa, 09.02.2024 r.
Polskie kopuły pancerne na sowieckich schronach Linii Mołotowa odcinka Rawsko Ruskiego Rejonu Umocnionego w aktualnych granicach Polski
Bardzo często osoby odwiedzające turystycznie Roztocze, a przy okazji schrony bojowe tak zwanej Linii Mołotowa, (prawidłowa nazwa tych fortyfikacji to Umocnienia Nowej Granicy Państwowej), zwracają uwagę na duże, głębokie, najczęściej okrągłe, bądź ośmiokątne otwory na stropach schronów z wąskim kanałem prowadzącym do ich wnętrza. Część osób prawidłowo zakłada, że mogą to być otwory technologiczne pod kopuły pancerne, a takowe na Roztoczu możemy również odnaleźć. Nie ma ich dużo, zaledwie 5 sztuk, ale skąd się tu wzięły i jak miały funkcjonować, nierzadko jest zaskoczeniem dla eksploratora. Jedyną z nielicznych informacji, jaką o nich odnajdziemy to taka, że są to polskie kopuły pancerne i tak naprawdę niewiele więcej; czasami pojawia się również skrócona nazwa producenta. Może więc warto choć odrobinę temat rozwinąć.
Wspomniane pancerze zostały wykonane w przedwojennej Polsce dla potrzeb nowo budowanych, polskich fortyfikacji granicznych. Zachowane do dziś kopuły, jakie możemy odnaleźć na roztoczańskim odcinku sowieckich umocnień, wchodzących w skład Rawsko-Ruskiego Rejonu Umocnionego, w większości przypadków zostały przejęte przez Armię Czerwoną w 1939 roku na składach i placach budów polskich schronów bojowych na wschodzie, głównie w rejonie Sarn na Polesiu.
Więcej informacji w opracowaniu: Polskie kopuły pancerne na sowieckich schronach Linii Mołotowa odcinka Rawsko Ruskiego Rejonu Umocnionego w aktualnych granicach Polski
Warszawa, 07.02.2024 r.
Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej. Część 2
Więcej informacji w opracowaniu: Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej. Część 2
Warszawa, 28.01.2024 r.
Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej, Część I
Już w XVII w. zwrócono uwagę na możliwość przesyłania głosu za pośrednictwem metalowego przewodu. Używano do tego dwóch metalowych naczyń połączonych drutem. Pierwsze znane próby rozmowy na odległość podejmowano już w dawnych Chinach stosując metalowe kubki połączone naprężonym sznurkiem. Nazywano to telefonem nitkowym. Z takim urządzeniem w XVII wieku eksperymentował angielski uczony Robert Hooke, któremu udało się w ten sposób skomunikować na odległość 800 m.
Za wynalazcę telefonu uważa się jednak Aleksandra Grahama Bella, który pierwszy opatentował ten wynalazek w 1876 roku zgłaszając go do urzędu patentowego kilka godzin przed Elishem Grayem. Nad telefonem pracował też Włoch Antonio Meucci. W pracy nad wynalazkiem przełomowy był rok 1857. Włoch posiadał działający prototyp urządzenia zapewniający połączenie między dwoma pomieszczeniami znajdującymi się na różnych kondygnacjach. W kolejnych latach włoski pionier telekomunikacji udoskonalił swoje urządzenie, które nazwał „teletrofono”. Ze względów finansowych nie zgłosił jednak swojego patentu co wyeliminowało go prawnie z grona wynalazców. Podobnych prac nad tym wynalazkiem podejmował się też Niemiec Philipp Reis. Sukces telefonu Bella wyniknął bezpośrednio z prac nad udoskonaleniem telegrafu.
Więcej informacji w opracowaniu: Sieć telefoniczna dla obsługi niemieckiej fortyfikacji stałej
Warszawa, 12.01.2024 r.
Wszystkie wcześniejsze zwiastuny wpisów i opracowań zostały zarchiwizowane odpowiednio w zakładkach :
– Archiwum 2023
– Archiwum 2022
– Archiwum 2021
– Archiwum 2020
– Archiwum 2019
– Archiwum 2018
– Archiwum 2017
– Archiwum 2016.