Aktualności

Witam w świecie przenikliwego chłodu stali i betonu.

Od kilku lat prowadzę stronę internetową poświęconą fortyfikacji „hauba.pl”. Interesuję się fortyfikacją okresu międzywojennego. Krótkie opracowania, które umieszczam na stronie, prezentują moje refleksje na temat obiektów fortyfikacyjnych lub ich wyposażenia. Nie są to artykuły naukowe, czy też o charakterze popularnonaukowym. W większości przypadku są wynikiem kolejnych wyjazdów na „bunkry”. Jest to dla mnie świetna forma spędzania wolnego czasu, którą nadal chciałbym kontynuować. Prezentuję znane mi rozwiązania konstrukcyjne obiektów fortecznych z okresu międzywojennego i ich pancerzy.  Staram się dużo uwagi poświęcać wyposażeniu schronów bojowych.
Na stronie hauba.pl umieszczam „wpisy”, czyli bardzo krótkie informacje. Dotyczą one zazwyczaj jednego tematu. Ich wykaz, zatytułowany „SPOSTRZEŻENIA I WPISY”, znajduje się wyłącznie po prawej stronie w menu bocznym.
„Opracowania”, których częścią mogą być wcześniej opublikowane „wpisy”, znajdują się pod zakładkami w menu głównym w górnej części strony.

Pod zakładką „Aktualności” znajdują się tylko zwiastuny wpisów i opracowań z aktualnego roku kalendarzowego. Zwiastuny z poprzednich lat znajdują się pod zakładkami „Archiwum”.

Serdecznie zapraszam wszystkich zainteresowanych fortyfikacją.
Auf pozdrawia

Schron dla stanowiska obserwatora artylerii w kopule, z rozbudowaną strefą wejścia (1936)

Fot. 02. Uszkodzona eksplozją rozbudowana strefa wejścia schronu 3-AB12 o lokalizacji na północ od Runowa.

 

Część schronów ze stanowiskiem obserwatora artylerii w kopule 44P8 [02], wzniesionych w 1936 roku na Pozycji Lidzbarskiej, nie otrzymała pomocniczego stanowiska obserwacyjnego w niszy. Zachowano w schronie konfigurację pomieszczeń. Natomiast istotną równicą było wprowadzenie rozbudowanej strefy wejścia (Rys. 01). Schron bez pomocniczego stanowiska obserwatora uzyskał dodatkowe pomieszczenie – przedsionek. Zostało zaprojektowane na planie czworokąta o wymiarach 2,00 x 1,70 m. Wysokość pomieszczenia ze standardowej 2,10 m wzrosła do około 3,30 m. Grubość ścian jest zgodna z wymaganiami odporności na ostrzał B1. Przy wejściu, chronionym drzwiami 14P7, znajdował się prawdopodobnie mały pomost z krótką schodnią lub drabiną. Zachowały się jedynie w niektórych schronach dwa wsporniki, osadzone w ścianie. Wejście z przedsionka do śluzy przeciwgazowej chronione było wysokimi drzwiami dwudzielnymi.

 

 

Serdecznie zapraszam,

Eksperymenty z sygnalizacją świetlną  w schronie przy starej grobli w Nowogrodzie nad Narwią

Fot. 01. Wysadzona część ściany schronu (D) przy starej grobli. Po prawej stronie widoczny odcisk dwóch rur stanowiska sygnalizacji świetlnej. Wyraźnie widoczny jest zarys wykonanego kanału technologicznego w celu precyzyjnego osadzenia rur.
Sygnalizacja świetlna, zaliczana w Wojsku Polskim do pomocniczych środków łączności, miała być zastosowana w polskich schronach, wzniesionych w 1939 roku w Nowogrodzie nad Narwią. Zaplanowano, że stanowiska sygnalistów będą mieściły się w schronach a nadawanie i odbiór sygnałów w wyznaczonym kierunku umożliwią dwie rury osadzone w zewnętrznej ścianie schronu. Od strony stanowiska sygnalisty wloty rur umieszczono w małej niszy zamykanej przy pomocy gazoszczelnych, stalowych drzwiczek.
Precyzyjne osadzenie rur w przewidzianym kierunku nie było możliwe w procesie betonowania schronu. Ubijanie kolejnych warstw betonu aż do pojawienia się na powierzchni cementowego mleczka, mogło spowodować ich przemieszczenie. Dlatego też w wyznaczonych miejscach wykonano kanały technologiczne o czworokątnym przekroju. Dopiero w procesie wyposażania schronów, po precyzyjnym ustawieniu rur, kanały zalewano betonem. W obiektach Nowogrodu zaistniały oba wspomniane przypadki. Na tytułowym zdjęciu widoczny jest czworokątny zarys kanału technologicznego i odciski dwóch rur do sygnalizacji świetlnej w uszkodzonej eksplozją ścianie schronu (D) przy starej grobli. Rury skierowane były w kierunku schronu przy moście (L). Dwa niewypełnione betonem kanały technologiczne istnieją w schronie przy moście (L), dwa w ruinie schron bojowego w lesie (E) i jeden w tradytorze artyleryjskim [01] (F). Przegląd zachowanej sowieckiej dokumentacji obiektów pod Nowogrodem wykazał wykonanie stanowiska z sygnalizacją świetlną w schronie (A) u podnóża wzniesienia „Lepak”.

 

Serdecznie zapraszam,

Schron z otwartym stanowiskiem obserwatora i chronionym kopułą 44P8 (1936)

Fot. 01. Elewacja schronu ze stanowiskami dla obserwatora artylerii, otwartym i w kopule 44P8 (H).
Projektant schronu zadbał o wyjątkowo dobre ukrycie obiektu przed rozpoznaniem z powietrza. Ponad poziom gruntu została wysunięta tylko kopuła dla obserwatora artylerii 44P8. Osadzono ją na staliwnym cokole w żelbetonowym bloku, zwiększającym wokół niej standardową grubość stropu schronu. Od strony tylnej ściany schronu wykonano obniżenie gruntu. Na odsłoniętej częściowo tylnej ścianie przewidziano wejście do schronu. Po obu stronach otworu wejściowego wykonano nisze na przyłącza telefonicznej sieci polowej oraz widoczne są, zabezpieczone elementami pancernymi, otwory rur układu wentylacji. Tam też przewidziano niszę dla pomocniczego stanowiska dla obserwatora artylerii. W zależności od konfiguracji pomieszczeń znajdowała się po lewej lub prawej stronie drzwi wejściowych. Stalowe drzwi 54P8, osadzone w płaszczyźnie elewacji, chroniły obserwatora na stanowisku przed odłamkami. Nie zachowały się w żadnym ze znanych obiektów na terenie Polski. Wysokość niszy wynosi 1,43 m a szerokość 0,70 m.
….
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron z otwartym stanowiskiem obserwatora i chronionym kopułą 44P8 (1936)

Warszawa, 08.11.2020 r.

Schron – stanowisko obserwatora artylerii pod poziomą płytą (1936)

Fot. 01. Wejście do schronu – stanowiska obserwatora artylerii pod poziomą płytą.

W kolejnych latach konstrukcja, opisana w opracowaniu „Schron – schron stanowisko obserwatora w artylerii w niemieckiej fortyfikacji”, zostaje zmodyfikowana. Przykładem takiego postępowania może być obiekt wzniesiony po zachodniej stronie jeziora Zdbiczno w 1936 roku na Pozycji Pomorskiej. Schron otrzymał śluzę przeciwgazową. Śluza, bez wymuszonej wymiany powietrza, tworzyła strefę buforową pomiędzy wejściem do schronu a pomieszczeniem dla załogi.

W śluzie umieszczono strzelnicę obrony wejścia, wyjście ewakuacyjne oraz trzy nisze. Nisza po prawej stronie wejścia  przeznaczona była na ciężki karabin maszynowy. Broń miała być wykorzystywana do działań obronnych, prowadzonych w pobliżu obiektu. Nisza po lewej stronie posiada tylną ścianę wyłożoną drewnianymi deskami. Tu też znajduje się doprowadzenie telefonicznego kabla ziemnego oraz doprowadzenie kabla telefonicznej sieci polowej. Drewniana boazeria niszy ułatwiała montaż podzespołów telefonicznych. Złącze telefonicznej sieci polowej znajdowało się niszy na elewacji schronu, po lewej stronie wejścia. Widoczna jest na tytułowym zdjęciu. Trzecia nisza, wykonana naprzeciwko wejścia do pomieszczenia załogi, jako jedyna została wyposażona w blaszane drzwi lub parę drzwiczek.
….

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron – stanowisko obserwatora artylerii pod poziomą płytą (1936)

Warszawa, 01.11.2020 r.

Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932

Cykl zagadek

Fot. 01. Blok bojowych nr 14 francuskiej grupy warownej Hochwald.
Na zdjęciu jeden z bloków bojowych francuskiej grupy warownej Hochwald. W głębi dwie kopuły. Po lewej obserwacyjna VDP a po prawej obserwacyjno- bojowa GFM. Oba pancerze wystawiono wysoko ponad powierzchnię stropu bloku bojowego. Na pierwszym planie, w specjalnie ukształtowanym zagłębieniu, widoczna jest czasza pancerza wieży.
Jakiego typu uzbrojenie może posiadać tak posadowiona wieża?
….
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932

Warszawa, 28.10.2020 r.

Kopuła dla obserwatora artylerii 44P8

Fot. 01. Jeden z dwóch zachowanych egzemplarzy kopuł dla obserwatora artylerii 44P8 na terenie Pozycji Lidzbarskiej.

Schron – stanowisko dla obserwatora artylerii został wzniesiony w odległości około 400 m na wschód od drogi wojewódzkiej 507 z Ornety do Pieniężna a ówczesnej Reichstraße 126 z Wormitt do Mehlsack. Schron dla stanowiska obserwatora artylerii znajduje się po północnej stronie strumienia „Młyńska Struga”.  Wybudowany został w 1936 roku. Posiada odporność na ostrzał B1.

W stropie schronu została osadzona kopuła 44P8 (Rys. 01. 1) dla obserwatora artylerii. Wykonano ją w klasie odporności B1. Grubość pancerza w strefie narażonej na ostrzał wynosi 16 cm. W procesie betonowania ustawiono ją na staliwnym cokole (Rys. 01. 2) o wysokości 100 cm i zamocowano za pomocą 6 kotw z ciągliwej stali do bryły stropu.

Średnica wewnętrzna pancerza wynosząca 130 cm umożliwiała, jednemu z dwóch dyżurnych obserwatorów [01], prowadzenie obserwacji w komfortowych warunkach. Obserwator zajmuje stanowisko na składanym siedzisku (Rys. 01. 11) przy kolumnie peryskopu (Rys. 01. 5), ustawionej w pionowej osi pancerza. Po lewej stronie kolumny, w zasięgu ręki obserwatora, znajduje się pokrętło do wysuwania peryskopu do pozycji roboczej ( widoczne w przekroju poprzecznym) lub do puszczania do pozycji spoczynkowej. Otwór w sklepieniu zabezpieczany jest specjalnym zamknięciem (Rys. 01. 19 lub 10).

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuła dla obserwatora artylerii 44P8
Warszawa, 18.10.2020 r.

 

Pozorna wieża dla dwóch armat fortu Eben-Emael

Fot. 01. Blaszana wieża pozoracyjna dla dwóch armat kalibru 120 mm, wykonana dla fortu Eben-Emael (Fot. Kamil Tee).

 

Belgijski fort Eben Emael został wybudowany w pierwszej połowie lat trzydziestych dwudziestego wieku dla zabezpieczenia granicy belgijskiej. Zadaniem fortu była obrona strategicznie ważnych mostów nad Kanałem Alberta. Obronę pozycji miało zapewnić wyjątkowo silne uzbrojenie w broń artyleryjską. Skuteczne zwalczanie pojazdów miało zapewnić 12 armat przeciwpancernych kalibru 60 mm. Uzbrojenie artyleryjskie umieszczono w czterech blokach artyleryjskich po trzy armaty 75 mm i trzech wieżach obrotowych po dwie armaty. Wybudowano jedną wieżę dla dwóch armat kalibru 120 mm oraz dwie wieże dla  dwóch armat kalibru 75 mm każda. Wieża artyleryjska prowadziła ogień w sektorze 350 stopni. W pozycji spoczynkowej widoczna jest tylko czasza pancerza kopuły. Średnica czaszy dla wieży dla armat 120 mm wynosi 575 cm a całkowita waga 450 ton. Do prowadzenia ognia wieże z działami 75 mm musiały unieść się na wysokość około 60 cm pond poziom stropu schronu.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Pozorna wieża dla dwóch armat fortu Eben-Emael
Warszawa, 12.10.2020 r.

Badania terenowe – Pozycja Lidzbarska cd

Fot. 01. Odkryte stanowisko obserwatora artylerii, wykonane na tylnej ścianie schronu z 1936 roku.

 

Podczas kolejnego wyjazdu na Pozycję Lidzbarską dotarłem do schronu dla obserwatora artylerii. Obiekt został wzniesiony około 400 metrów na wschód od drogi wojewódzkiej 507 z Ornety do Pieniężna a ówczesnej Reichstraße 126 z Wormitt do Mehlsack. Schron dla stanowiska obserwatora artylerii znajduje się po północnej stronie strumienia „Młyńska Struga”.  Wybudowany został w 1936 roku w klasie odporności na ostrzał B1. Na tylnej ścianie obiektu wykonano otwarte stanowisko dla obserwatora artylerii. Zachowało się w świetnym stanie. Co ciekawsze w stropie schronu osadzono również kopułę pancerną na obserwatora artylerii 44P8. Początkowo zakładano, że otwarte stanowisko obserwatora artylerii będzie rozwiązaniem tymczasowym. Już w 1934 roku opracowano i przyjęto na uzbrojenie małą kopułą  9P7, pierwszą z serii pancerzy do ochrony stanowiska obserwatora piechoty. Do końca 1935 roku następuje zakończenie kilku projektów kopuł obserwacyjnych. Dla obiektów o odporności B1 przewidziano kopułę obserwacyjną dla obserwatora artylerii 44P8.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Badania terenowe – Pozycja Lidzbarska cd
Warszawa, 10.10.2020 r.

 

Konstrukcyjna numeracja strzelnic polskich kopuł pancernych

Fot. 01. Widok otworu na wkładkę, wypełniającą dolną część strzelnicy dla kopuły bojowej Zakładów Ostrowieckich. Kopuła z 1938 roku. Zdjęcie wykonano w Nowogrodzie nad Narwią. Kopuła osadzona w stropie schronu u podnóża wzgórza 133.
Część polskich kopuł, wykonanych przez Zakłady Ostrowieckie, posiada zachowaną konstrukcyjną numerację strzelnic. Numeracja ta, w odróżnieniu od taktycznej, miała usprawnić proces produkcyjny pancerza oraz ułatwić wzajemne spasowanie i skompletowanie podzespołów jego wyposażenia. Konieczność spasowania i sparowania elementów wynikała z jednostkowego charakteru produkcji staliwnych korpusów kopuł. Ze względu na problemy występujące przy odlewaniu korpusów kopuł, niemożliwe było wprowadzenie zamienności części, zasady typowej dla produkcji seryjnej. Zakłady Ostrowieckie, jako jedyna z polskich firm do 1938 roku, posiadała możliwości techniczne do produkcji odlewów ze stali chromowo-niklowej o wadze do 15 ton i ich dalszej obróbki mechanicznej. Udało się do 1936 roku opanować proces technologiczny korpusów kopuł w takim stopniu, że osiągano grubość pancerza z dokładnością do 10 mm a wymiary gabarytowe mieściły się w 1% błędzie. Dokładność części obrobionych mechanicznie wynosiła +/- 1 mm [01].

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Konstrukcyjna numeracja strzelnic polskich kopułach pancernych
Warszawa, 6.10.2020 r.

Schron bojowy ze stanowiskiem obserwacyjnym i pomieszczeniem dla drużyny piechoty (1934)

Fot. 01. Widok schronu bojowego na ckm, z punktem obserwacyjnym w małej kopule 9P7 oraz pomieszczeniem dla drużyny piechoty. Lokalizacja schronu – Biały Bór.

 

W 1934 roku prowadzono prace związane z budową obiektów na nowych odcinkach linii obrony na Pomorzu. Doszło do znacznych opóźnień rozpoczęcia budowy niektórych obiektów, ponieważ wykonane szkice taktyczno-techniczne wielokrotnie powracały do projektantów do poprawy bez akceptacji. Nie spełniały wymagań określonych w instrukcji dotyczącej budowy i konstrukcji obiektów fortyfikacji stałej (niem. Vorschrift für den Bau ständiger Befestigungsanlagen) z sierpnia 1933 roku.

Zgodnie z przyjętą strategią wznoszono przede wszystkim małe obiekty bojowe o odporności na ostrzał B1 i C. Zalecano budowę kilku stanowisk, wzajemnie uzupełniających się ogniem ckm,  nawet w przypadkach konieczności obrony okrężnej, wymuszonej przez konfigurację terenu. Jednocześnie w wytycznych dla projektantów fortyfikacji określono maksymalną ilość głównych i pobocznych zadań bojowych, jakie mogły realizować zaprojektowane obiekty. Schron bojowy na ckm, o klasie odporności na ostrzał B1, mógł wypełniać nie więcej jak dwa zadania główne i jedno poboczne.  Dla obiektów o klasie odporności C na ostrzał (niższej niż B1) przewidziano już tylko po jednym zadaniu głównym i pobocznym.

Obiektem zaprojektowanym dla nowo wznoszonych odcinków pozycji obronnej w 1934 roku, który spełniał wytyczne, był schron bojowy ze stanowiskiem obserwacyjnym i izbą dla drużyny piechoty (niem. MG-Schartenstand mit Kleinstglocke und Einheitsgruppe). Został wybudowany w klasie odporności B1. Do zadań schronu (niem. MG-Schartenstand) należała obrona wyznaczonego sektora ze stanowiska 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego wz. 08 za stalową płytą 7P7 oraz nadzór pola walki ze stanowiska obserwacyjnego. Stanowisko obserwatora umieszczono w małej kopule obserwacyjnej 9P7 (niem. Kleisnstglocke für Infanterie Beobachtung).

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy ze stanowiskiem obserwacyjnym i pomieszczeniem dla drużyny piechoty (1934)
Warszawa, 24.09.2020 r.

 

Schron bojowy dla ckm i drużyny piechoty (1934)

Fot. 01. Czołowa ściana schronu D 9 dla ckm i drużyny piechoty. Płyta stalowa 7P7 o grubości 10 cm, chroniąca stanowisko bojowe ckm Maxim wz. 08 została zdemontowana.

 

W roku budowlanym 1934 wypracowana we wcześniejszych latach koncepcja linii obrony opartej na schronach broni maszynowej fortyfikacji stałych ulega modyfikacjom. Uznano, że schrony broni maszynowej do ognia bocznego tworzące system ogni bocznych (niem. Breitenfeuer) mogą zapewnić skuteczniejszą obronę pozycji posiadając wsparcie ogniem czołowym. Zdaniem niemieckich fortyfikatorów rozwiązanie problemu mogło nastąpić poprzez:

– wybudowanie schronów broni maszynowej o klasie odporności na ostrzał C i B1 do ognia czołowego
lub
– wprowadzenie do walki oddziałów piechoty prowadzących frontalny ostrzał ze stanowisk polowych.

Dlatego też dla wybranych lokalizacji obiektów fortyfikacji stałej na nowo wznoszonych odcinkach linii obrony, należało przewidzieć istnienie dodatkowych pomieszczeń dla drużyn piechoty w osłanianych przez nią schronach. Pomysł ten rozszerzono również na obiekty fortyfikacji stałej do ognia czołowego. Drużyna piechoty, najmniejsza stała jednostka w formacjach piechoty, liczyła 13 osób. Składała się z dowódcy w stopniu podoficera lub starszego szeregowego i 12 żołnierzy.
Zwiększenie kubatury schronu o dodatkową izbę musiało być uzasadnione uwarunkowaniami taktyczno-technicznymi. Wybudowanie schronu bojowego dla ckm z dodatkową izbą było ekonomicznie uzasadnione. Koszt budowy takiego schronu był niższy niż dwóch – bojowego dla ckm i biernego dla drużyny. Jednoczenie zwracano uwagę projektantom, że dążenie do realizowania możliwie dużej ilości zadań bojowych z jednego obiektu fortyfikacji stałej, jest niewłaściwe. Rozbudowany obiekt cechowało podwyższone oddziaływanie pojedynczego trafienia pocisku artyleryjskiego, jak i znikoma odporność na zadymienie przez nieprzyjaciela.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy dla ckm i drużyny piechoty (1934)
Warszawa, 16.09.2020 r.

Zrzutnia ręcznych granatów w czechosłowackiej fortyfikacji

Rys. 01. Zastosowanie zrzutni granatów. Wariant W1 – dla dwukondygnacyjnego schronu z rowem diamentowym. Zastosowano ten sam kąt pochylenia rury zrzutni dla wszystkich podstawowych grubości ścian. Wariant W2 – dla jednokondygnacyjnego schronu. Zastosowano zróżnicowany kąt pochylenia rury zrzutni w zależności od grubości ściany (wykonano na podstawie archiwalnego rysunku z 2.09.1936 roku).

Granátový skluz – to czeskie określenie zrzutni granatów [01]. W czechosłowackiej fortyfikacji stałej zaczęto ją standardowo stosować w nowo budowanych obiektach od 1937 roku, zgodnie z projektem z 1936 roku. Jej zadaniem była bezpośrednia obrona otoczenia schronu, które znajdowało się w martwym polu ostrzału strzelnic. Problem nadzoru martwych pól w obiektach fortyfikacji stałej rozwiązano przy pomocy optycznego peryskopu. Obiektyw peryskopu wysuwany był na zewnątrz obiektu poprzez skośnie osadzoną rurę w zewnętrznej ścianie schronu.

Zrzutnia posiada masywne uchylne zamknięcie, które chroniło obsługującego ją żołnierza przed obrażeniami w wyniku przedwczesnej eksplozji granatu. Klapę, zabezpieczającą wlot zrzutni, można było uchylić po wcześniejszym jej odryglowaniu poprzez przesunięcie w płaszczyźnie czoła zrzutni (po skosie w dół). Klapa, po opuszczeniu, opadała pod własnym ciężarem i samoczynnie ryglowała się dzięki zastosowaniu dwóch spiralnych sprężyn. Dlatego też podczas osadzania zrzutni granatów należało zachować odchylenie oś obrotu klapy od pionu mniejsze niż 45 stopni. Zamknięcie zrzutni osadzone było na staliwnej rurze o średnicy 100 mm. Zrzutnię granatów osadzano skośnie w ścianie zewnętrznej.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Zrzutnia ręcznych granatów w czechosłowackiej fortyfikacji

Warszawa, 02.09.2020 r.

 

Schron – stanowisko obserwatora artylerii w niemieckiej fortyfikacji stałej

 

Tylna ściana schronu dla obserwatora artylerii. Odkryte stanowisko obserwatora artylerii po lewej stronie wejścia do schronu a drugie stanowisko chronione płytą przy ścianie czołowej.

 

W niemieckich fortyfikacjach stałych okresu międzywojennego zakładano możliwość wykorzystywania otwartych stanowisk obserwatora artylerii. Przewidywano wykonanie nisz dla stanowiska obserwatora artylerii w murze oporowym lub na tylnej elewacji schronu. W zależności od odporności obiektów na ostrzał, otwarte stanowiska obserwacyjne, mogły być zabezpieczone stalowymi drzwiami, osadzanymi w płaszczyźnie elewacji schronu. Równolegle podjęto prace nad konstrukcją pancerzy, które mogłyby skutecznie chronić obserwatora podczas ostrzału. Już w pierwszych projektach z 1921 roku przewidziano zastosowanie stalowej, czworokątnej płyty, osadzanej poziomo w płaszczyźnie stropu nad wydzielonym pomieszczeniem obserwatora. Na przestrzeni czasu, grubość płyty, w zależności od odporności obiektów na ostrzał, ulegała zmianie z 4 do 10 cm.
W celu prowadzenia obserwacji należało wysunąć lornetkę nożycową poprzez wykonany w płycie cylindryczny otwór. Zastosowano rozwiązanie niezwykle proste a zarazem funkcjonalne. Stanowisko było wyjątkowo trudne do wykrycia przez obserwatorów nieprzyjaciela.
W latach 1934 – 1936 zakładano, że otwarte stanowisko obserwatora artylerii będzie rozwiązaniem tymczasowym. W 1934 roku opracowano i przyjęto na uzbrojenie małą kopułą  9P7, pierwszą z serii pancerzy, chroniących stanowisko obserwatora piechoty. Do końca 1935 roku następuje zakończenie kilku projektów kopuł obserwacyjnych dla potrzeb artylerii. Dla obiektów o odporności B1 przeznaczono kopułę obserwacyjną 44P8. Została wyposażona w optyczny peryskop, wysuwany w pionowej osi czaszy pancerza. Grubości ściany kopuły wynosiła 16 cm. Od tego momentu dalsze wznoszenie obiektów fortyfikacyjnych z otwartymi stanowiskami obserwatora artylerii można byłoby uznać za nieracjonalne.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron – stanowisko obserwatora artylerii w niemieckiej fortyfikacji stałej

Warszawa, 04.08.2020 r.

Układ chłodzenia ckm Maxim wz. 1910 w sowieckiej fortyfikacji

 

 

Szkic izby ckm w orylonie APK. 1. dolny zbiornik układu chłodzenia, 2. pompa cieczy chłodzącej, 3. wentylator promieniowy na podstawie, 4. rura usuwająca gazy prochowe na zewnątrz schronu

 

Stanowisko bojowe broni maszynowej NPS-3, stosowane w sowieckiej fortyfikacji stałej, składało się z 7,62 mm ciężkiego karabinu maszynowego Maxim wz. 1910, ustawionego na podstawie fortecznej nowego wzoru z 1939 roku. Lufa standardowego karabinu maszynowego  Maxim wz. 1910 była chłodzona cieczą. W warunkach fortecznych, przy założeniu prowadzenia intensywnego ognia, karabin maszynowy otrzymał standardowy zamknięty układ chłodzenie lufy. Podstawowymi elementami układu były dwa zbiorniki na chłodziwo. Dolny zbiornik ustawiony był na dwóch wypoziomowanych podporach na poziomie posadzki (Fot. 02. 1.). Górny zbiornik, o pojemności 50 litrów z bocznym wodomierzem, umieszczono na dwóch wspornikach, osadzonych w ścianie (Fot. 02. 4). Do przepompowywania chłodziwa między zbiornikami służyła pompa, mocowana na dwóch kotwach (Fot. 02. 2.). Nie zastosowano samoczynnego przepływu ogrzanego chłodziwa w chłodnicy karabinu maszynowego. Zjawisko to było z powodzeń wykorzystywane w polskim układzie chłodzenia ckm, stosowanym w ciężkich schronach fortyfikacji stałej.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Układ chłodzenia ckm Maxim wz. 1910 w sowieckiej fortyfikacji

Warszawa, 18.07.2020 r.

 

Stalowa płyta stanowiska obserwacyjnego

 

 

W ramach przyszłej rozbudowy istniejących już fortyfikacji na wschodzie Niemiec opracowano w 1921 roku na zlecenie Ministerstwa Obrony (niem. Reichswehrministerium) projekty nowych konstrukcji obiektów fortyfikacji stałych. Zgodnie z założeniami projektowymi obiekty miały służyć jako schrony dla grup bojowych, dla stanowiska obserwacyjnego lub dowodzenia do realizacji zadań piechoty lub artylerii. W obiekcie wydzielono pomieszczenie dla stanowiska obserwatora a wejście do niego zabezpieczono drzwiami gazoszczelnymi. Stanowisko obserwacyjne, jako otwarte, mogło być wykorzystywane również do obrony schronu przy pomocy karabinu maszynowego. W celu ochrony stanowiska przewidziano płytę stalową (niem. die Deckenplatte), poziomo osadzoną w stropie obiektu.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Stalowa płyta stanowiska obserwacyjnego

Warszawa, 12.07.2020 r.

 

Schron bojowo-obserwacyjny  z 1934 roku ze stanowiskiem obserwacyjnym chronionym poziomą płytą

Widok miejsca po usuniętej płycie stalowej, chroniącej stanowisko obserwatora artylerii przed ostrzałem z broni stromo lufowej.

W pierwszej linii obrony, pomiędzy jeziorem Wielimie (leżącym na wschód od Szczecinka) a jeziorem Cieszęcino znajdującym się na północ od Białego Boru, wznoszone są w 1934 roku w większości przypadków schrony bojowe broni maszynowej (niem. MG-Schartenstand ohne Bereitschaftsraum) składające się z jednej izby bojowej i biernej śluzy przeciwgazowej. Ich konstrukcja została opisana w opracowaniu zatytułowanym „Schrony broni maszynowej wzniesione w 1934 roku na Pozycji Pomorskiej”.

Założono, że część wznoszonych schronów powinna posiadać stanowisko obserwatora artylerii. Przewidziano zastosowanie zarówno otwartych stanowisk obserwacyjnych jak i chronionych pancerzem.

..
Serdecznie zapraszam,

Otwarte stanowisko obserwatora artylerii – Badania terenowe

Fot. 01. Widok odkrytego stanowiska obserwatora artylerii w schronie, wzniesionym w 1936 roku w ramach rozbudowy odcinka obrony w pobliżu miejscowości Sępolno Wielkie (Pozycja Pomorska). Zaokrąglona część niszy skierowana była w kierunku przedpola. Obustronnie osadzono w bocznych ścianach cylindryczne prowadnice kolumn górnej osłony stanowiska (Fot. Marek Leszczyński).

 

Odkryte stanowisko obserwatora zostało umieszczone na tylnej ścianie schronu. Niszę stanowiska obserwacyjnego zabezpieczały od tyły stalowe drzwi 54P8 (osadzone w płaszczyźnie elewacji), a od góry pozioma osłona. Pozioma osłona nie zachowała się. Zapewne wykonano ją ze stalowej walcowanej blachy. Obserwator, po podniesieniu stalowej osłony do góry, mógł prowadzić nadzór pola walki za pomocą sprzętu optycznego. Osłona unoszona była na dwóch pionowych kolumnach, przesuwnych w cylindrycznych prowadnicach osadzonych w bocznych ścianach stanowiska obserwacyjnego.
..
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Odkryte stanowisko obserwatora artylerii – Badania terenowe

Warszawa, 16.06.2020 r.

 

Próby układu wentylacji dla  kopuły HZ i jego późniejsze zastosowanie

Fot. 01. Schron broni maszynowej „G” z osadzoną w stropie kopułą obserwacyjno-bojową HZ. W sektorze nadzoru lewej strzelcy kopuły znajdowało się zapole schronu z punktem dowodzenia odcinka obrony „Nowogród”.

 

W dniu 30.11.1938 roku przeprowadzono próbne strzelania z ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej ze stanowiska bojowego w kopule pancernej [01]. Zdaniem komisji nadzorującej przebieg doświadczenia, wyniki strzelania można było uznać za pozytywne. Do prób zastosowano korpus kopuły, wyprodukowany przez Hutę „Zygmunt” (dalej kopuła HZ). Obsada stanowiska wykonała próbne strzelanie bez użycia masek przeciwgazowych. Ogień prowadzono krótkimi seriami po 25 sztuk naboi. Pod komorą zamkową podwieszono giętki przewód, po przez który łuski z wystrzelonych naboi spadały do hermetycznego zbiornika na łuski. Zbiornik umieszczono w szybie kopuły.

 

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Próby układu wentylacji dla  kopuły HZ i jego późniejsze zastosowanie

Warszawa, 05.06.2020 r.

Widok schronu broni maszynowej do ognia bocznego w kierunku otworu technologicznego na pancerz stanowiska ogniowego PB-4b. Po lewej stronie masywny orylon, chroniący strzelnicę przed bezpośrednim ostrzałem.
Jednoizbowy schron na ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 1910, z niestandardowo rozwiązanym wejściem, wzniesiono w ramach rozbudowy punktu oporu w pobliżu miejscowości Podbiele (64 Zambrowski Rejon Umocniony). Budowę schronu zakończono na etapie wykonania betonowej bryły. W kolejnych etapach miały być osadzone pancerze, montowane uzbrojenie, stanowisko dowodzenia i wyposażenie schronu. Schron wzbudził zainteresowanie niemieckich funkcjonariuszy wydziału rozpoznania obcych fortyfikacji (niem. Abteilung Auswerung frender Landesbefestigung). W opracowaniu dotyczącym sowieckich fortyfikacji „Denkschrift über die russische Landesbefestigung” z 1942 roku pojawił się krótki opis schronu.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron na ckm z wejściem pod fundamentem

Warszawa, 27.05.2020 r.

 

Spostrzeżenia dotyczące schronu bojowego przy zaporze jeziora Otmuchowskiego c.d.n.

10 cm płyta stalowa chroniła stanowisko 7,92 mm karabinu maszynowego sMG08 na podstawie fortecznej. Na zdjęciu: dwa otwory na kotwy mocujące płytę do bryły schronu, strzelnica ckm i wąski otwór przeziernika do obserwacji pola walki przez dowódcę.
Jednoizbowy schron (niem. Unterstand für ein M.G. mit Schartenplatte) [01] z bierną śluzą przeciwgazową posiadał stanowisko bojowe 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego sMG08 na podstawie fortecznej chronione stalową płytą o grubości 10 cm. Płyta ze strzelnicą i wąskim, poziomym przeziernikiem do obserwacji sektora ostrzału zamocowana została do bryły schronu za pomocą 10 sztuk stalowych kotw. Ze względu na wymiary stalowej płyty szerokości 2,40 m i wysokości równej  1,8 m wykonano obniżenie stropu oraz u jej podstawy żelbetową ławę w kształcie litery „T”. Po przez obniżenie stropu poprowadzono dwie kotwy mocujące płytę. Pozostałe kotwy osadzono w ścianach bocznych (6 szt.) i w żelbetowej ławie (2 szt.).

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Spostrzeżenia dotyczące schronu bojowego przy zaporze jeziora Otmuchowskiego c.d.n.

Warszawa, 24.05.2020 r.

 

Polskie kopuły obserwacyjne

Fot. 01. Kopuła obserwacyjna produkowana przez Spółkę Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich w dwóch partiach prototypowych od 1934 roku.

W powolnym tempie przebiegały prace nad konstrukcją oraz wyposażeniem kopuł obserwacyjnych i obserwacyjno-bojowych. W roku 1934 została opracowana konstrukcja pierwszej kopuły obserwacyjnej dla budowanych fortyfikacji na Górnym Śląsku. Do prowadzenia obserwacji posiadała cztery wąskie szczeliny zamykane zasuwami. Po wykonaniu jednego egzemplarza prototypowej kopuły obserwacyjnej w 1934 roku wstrzymano na okres jednego roku jej dalszą produkcję. Pierwszy prototypowy egzemplarz został osadzony w stropie dwukondygnacyjnego tradytora artyleryjskiego z punktu oporu „Wzgórze 304,7” (w pobliżu miejscowości Dąbrówka Wielka).

W 1936 roku przyjęto na uzbrojenie nowy typ kopuły obserwacyjnej w wersji z czterema lub sześcioma dużymi otworami obserwacyjnymi. Wymagania techniczne określono w Instrukcji Fort. 15-1936. Nowa kopuła obserwacyjna miała zastąpić wcześniej opracowane rozwiązanie z 1934 roku w nowo projektowanych schronach. Wycofany typ kopuły należało dostarczyć jednak dla obiektów już wybetonowanych, których warunki wykonawcze przewidywały wcześniejszy typ pancerza. Dlatego też w 1936 roku wykonano ostatnie cztery egzemplarze dla punktu oporu „Wzgórze 310 Bobrowniki” i „Nowy Bytom”. Łącznie wykonano 6 egzemplarzy kopuł obserwacyjnych model 1934.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:  Polskie kopuły obserwacyjne

Warszawa, 21.05.2020 r.

Spostrzeżenia dotyczące schronu bojowego przy zaporze jeziora Otmuchowskiego

Fot. 01. Schron otrzymał osłoną strzelnicy ckm przed bezpośrednim ostrzałem, nietypową dla niemieckiej fortyfikacji stałej. Wokół schronu wykonano betonowy fundament dla drewnianej konstrukcji przysłaniającej schron.

 

Dwa schrony broni maszynowej, prowadzące ogień boczny, zostały wzniesione w 1933 roku poniżej zbiornika wodnego, na północnym brzegu Nysy Kłodzkiej. Podstawowym uzbrojeniem obu obiektów był 7,92 mm karabin maszynowy sMG08 na podstawie fortecznej, chroniony 10 cm płytą stalową. Konstrukcja schronów spełnia wymagania instrukcji „Budowa pozycji obronnej” (niem. Stellungsbau) z 4 sierpnia 1930 roku. Oba schrony są niemalże kopią jednego z projektów studyjnych (jakie otrzymali do dyspozycji projektanci obiektów fortyfikacji stałych)  wzbogaconą o nietypowe dla fortyfikacji niemieckiej elementy chroniące strzelnicę ckm przed bezpośrednim ostrzałem.
Schron bardziej oddalony od tamy zbiornika wodnego posiada typowy nasyp ziemny, chroniący ściany schronu przed odstrzałem wroga. Schron zlokalizowany przy zaporze jeziora Otmuchowskiego, znajdujący się na ówczesnym terenie rekreacyjnym dla mieszkańców pobliskiego miasteczka, otrzymał elewację wyłożoną identycznym kamieniem (Fot. 01), jaki zastosowano do budowy elementów konstrukcji pobliskiej tamy.

.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:  Spostrzeżenia dotyczące schronu bojowego przy zaporze jeziora Otmuchowskiego

Warszawa, 21.05.2020 r.

Kopuła dla obserwatora artylerii -1939 r.

Fot. 01. Kopuła HT dla obserwatora artylerii, wytwarzana przez Spółkę Górniczo-Hutniczą Karwina-Trzyniec S.A. od 1939 roku.

Produkcję nowo opracowanej kopuły pancernej, chroniącej stanowisko obserwatora artylerii, zlecono na początku 1939 roku Spółce Górniczo-Hutniczej Karwina-Trzyniec S.A. (dalej: kopuła obserwacyjna HT). Przed przejęciem Zaolzia w 1938 roku przez Polskę, czeska huta w Trzyńcu (czech. Báňská a hutní společnost) należała do trzech wytypowanych dostawców kopuł dla czechosłowackich umocnień, wznoszonych w terenie przygranicznym z Niemcami. Huta wykonywała staliwne pancerze o wadze do 22 ton.

Zachowały się trzy egzemplarze kopuły obserwacyjnej, produkowanej w 1939 roku przez Spółkę Górniczą i Hutniczą Karwina-Trzyniec. W dobrym stanie, wprawdzie z widocznymi śladami walki, jest kopuła osadzona w stropie schronu ze stanowiskiem dowodzenia odcinkiem obrony „Nowogród”. Drugi z egzemplarzy, ale z uszkodzonym podestem, można  oglądać w schronie bojowym w pobliżu miejscowości Niezdara na Górnym Śląsku. Trzeci zachowany egzemplarz, pozyskany z polskich składów saperskich na wschodnich terenach Polski, został osadzony w sowieckim schronie dla dwóch 76,2 mm armat fortecznych. Schron, przynależny do 08 Przemyskiego Rejonu Umocnionego, znajduje się w pobliżu miejscowości Dybawka pod Przemyślem. Kopuła posiada podest wykonany ze stalowej walcowanej blachy..
.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu:  Kopuła dla obserwatora artylerii -1939 r.

Warszawa, 19.05.2020 r.

 

OPK – schron do ognia dwubocznego na 2 armaty ppanc i 2 ckmy

 

Fot. 01. Schron do ognia dwubocznego na dwie armaty ppanc i 2 ckmy w Przemyślu.

Schron do ognia dwubocznego (ros. orudijno- pulemiotnyj kaponir- czyli OPK) został wzniesiony w 1941 roku na wschodnim brzegu Sanu w ramach rozbudowy umocnień na nowej zachodniej granicy państwowej ZSRR. Umocnienia te przeszły do historii  pod nieformalną nazwa „Linii Mołotowa”. Ze względu na wysoki stan wód gruntowych przewidziano w planie taktyczno-fortyfikacyjnym schron jednokondygnacyjny. Zaprojektowano obiekt o czterech strzelnic dla broni głównych, po dwie w każdym kierunku. Zgodnie z przyjętymi zasadami w pierwszej strzelnicy od strony orylonu ustawiona była armata przeciwpancerna kalibru 45 mm wz. 1934 typu 20K, sprzężona z 7,62 mm ckm wzór 39 DS (Rys. 01, 7). Karabin maszynowy posiadał lufę chłodzoną powietrzem. Stanowisko bojowe posiadało oznaczenie DOT-4.

W drugiej strzelnicy od strony orylonu ustawiono ciężki karabin maszynowy na podstawie fortecznej Maxim wz. 1910 (Rys. 01, 5). To stanowisko bojowe posiadało oznaczenie NPS-3. Oba stanowiska posiadały gazoszczelne pancerze. Przed ostrzałem od strony przedpola chronione były orylonami a żelbetowe okapy przed uderzeniami pocisków wystrzelonych z broni stromo lufowej. Stanowiska bojowe DOT-4 i NPS-3 posiadały sektor ostrzału 60 stopni a osie strzelnic były równoległe. Łuski po wystrzelonych nabojach usuwane była na zewnątrz schronu, do rowu diamentowego za pomocą zrzutni.
.
.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: OPK – schron do ognia dwubocznego na 2 armaty ppanc i 2 ckmy (z kopułą)

Warszawa, 18.05.2020 r.

Kopuła obserwacyjna HT pod ostrzałem – 1939

Fot. 01. Widok kopuł osadzonych w stropie schronu z punktem dowodzenia odcinka „Nowogród”. Na pierwszym planie kopuła obserwacyjna HT ze śladami niemieckiego ostrzału w dniach 9-10 września 1939 roku.

 

Produkcję nowo opracowanej kopuły pancernej, chroniącej stanowisko obserwatora artylerii, zlecono na początku 1939 roku Spółce Górniczo i Hutniczej Karwina-Trzyniec (dalej: kopuła obserwacyjna HT). Przed przejęciem Zaolzia w 1938 roku przez Polskę, czeska huta w Trzyńcu (czech. Báňská a hutní společnost) należała do trzech wytypowanych dostawców kopuł dla czechosłowackich umocnień, wznoszonych w terenie przygranicznym z Niemcami. Huta wykonywała staliwne pancerze o wadze do 22 ton.
Stanowisko obserwatora chronił staliwny pancerz (wykonywany metodą odlewania) o grubości ścianki około 19 cm, mierzonej na wysokości 6 otworów obserwacyjnych, równomiernie rozłożonych na obwodzie części walcowej  kopuły. Grubość ściany pancerza, około 12 cm poniżej dolnej krawędzi otworu obserwacyjnego ulega przewężeniu do około 17 cm.
Kopuła otrzymała typowe zabezpieczenie przeciwodpryskowe, jakie stosowano już wcześniej w polskich kopułach bojowych na ckm. Wewnętrzny pancerz, wykonany z plastycznej blachy, zamocowano pod sklepieniem kopuły. Chronił załogę przed odpryskami głównego pancerza tylko w przypadku uderzeń pocisków o większych kalibrach w część stropową.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuła obserwacyjna HT pod ostrzałem – 1939

Warszawa, 16.05.2020 r.

 

Kopuły pozorne okresu międzywojennego

Fot. 01. Blok bojowy nr 1 małej grupy warownej Haut-Poirier Sektoru Ufortyfikowanego Sary (fr. secteur fortifié de la Sarre). Na pierwszym planie betonowa kopuła pozorna.
Jedną ze skutecznych metod utrudniającym nieprzyjacielowi rozpoznanie rzeczywistego uzbrojenia obiektu fortyfikacyjnego było w okresie międzywojennym skuteczne maskowanie. W praktyce równie dobrze sprawdzała się metoda wyeksponowania niektórych elementów uzbrojenia. Dzieła fortyfikacji zaczęto wyposażać w strzelnice, kopuły lub wieże pozorne. Ten sposób dezinformacji z powodzeniem stosowano w dziełach europejskiej fortyfikacji stałej okresu międzywojennego. Kopuły pozorne, bardziej wyeksponowane, skupiały na sobie uwagę obserwatorów  i absorbowały siły i środki do zwalczania stanowisk bojowych chronionych pancerzami.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Kopuły pozorne okresu międzywojennego

Warszawa, 08.05.2020 r.

 

Drewniane płyty i kopuły pancerne

Część I

Fot. 01. „Sęp” – jeden z dwóch schronów wybudowanych w 1939 roku na Półwyspie Helskim, który miał otrzymać dwie kopuły: pierwszą na ciężki karabin maszynowy a drugą na armatę przeciw-pancerną na podstawie fortecznej (Fot. Piotr Rubanik).

 

Dwa polskie schrony o kryptonimach Sęp i Sabała, wybudowane w 1939 roku na Półwyspie Helskim, miały otrzymać po jednej kopule na ciężki karabin maszynowy i po jednej kopule uzbrojonej w armatę przeciwpancerną.
Niezbędne prace związane z opracowaniem konstrukcji kopuły i fortecznej armaty przeciwpancernej miało wykonać Stowarzyszenie Mechaników Polski z Ameryki w zakładzie w Pruszkowie pod Warszawą. Przewidywano do tego celu adaptować 37 mm armatę przeciwpancerną wz. 36., produkowaną na licencji szwedzkiej firmy Bofors od lipca 1936 roku w zakładzie w Pruszkowie. Opracowano forteczną podstawę armaty do mocowania w kopule oraz konstrukcję jarzma kulistego, pozwalającego na  osadzenia lufy armaty w ścianie bocznej pancerza. Wykonano drewniany model kopuły o średnicy wewnętrznej 160 cm w zakresie niezbędnym do sprawdzenia możliwości obsługi armaty przeciwpancernej w jej skrajnych ustawieniach.

 

Serdecznie zapraszam,
Więcej informacji w opracowaniu: Drewniane płyty i kopuły pancerne

Warszawa, 02.05.2020 r.

 

Stanowisko obserwacyjne w schronie – 735P3 rura szybu na  peryskop SR9 w schronach o odporności na ostrzał B neu

Fot. 01. Widok uszkodzonego stropu schronu R 514 ze stalową rurą szybu 735 P3 dla peryskopu SR9 lub SR10 do obserwacji okrężnej.

Staliwna rura szybu peryskopu o oznaczeniu 735P3 (niem. Stahlführungsrohr 735P3) [02] osadzana była jako pierwsza od zewnętrznej powierzchni stropu (Fot. 01). Masywny cylindryczny pancerz o długości całkowitej  1,0 metra  skutecznie zabezpieczał szyb peryskopu przed oddziaływaniem uderzeń pocisków większych kalibrów w strop o grubości 2,0 metrów. Pancerz 735P3 przedłużony był cienkościenną rurą zakończoną elementem (Fot. 03) umożliwiającym ryglowanie zatyczki zamknięcia szybu peryskopu. Zazwyczaj znajdował się pomiędzy belkami wzmacniającymi strop.
Średnica otworu wewnętrznego szybu peryskopu, od strony stanowiska obserwacyjnego w schronie, prawie na całej długości wynosiła 190 mm. Jedynie na jego zakończeniu, na długości 60 mm odpowiadającej grubości czołowej ścianki pancerza, wynosiła  140 mm. Średnica ta umożliwiała swobodne wysuwanie peryskopu SR 9 lub SR 10 do obserwacji okrężnej ponad powierzchnię stropu. Zwiększenie średnicy szybu z 140 mm do 190 mm eliminowało zakleszczenie się uszkodzonego peryskopu w szybie oraz umożliwiało łatwy jego demontaż.

 

Serdecznie zapraszam,

Warszawa, 27.04.2020 r.

 

Czerpnia powietrza dla pieca grzewczego

Fot. 01. Schron bojowy II linii obrony w pobliżu miejscowości Nowogród nad Narwią.

Do ogrzewania pomieszczeń schronów bojowych w okresie międzywojennym wykorzystywano piece grzewcze. Polskim fortyfikatorom nie udało się roku dopracować konstrukcji pieca, który podobnie jak niemiecki piec WT 80 (więcej >)  zatwierdzony do stosowania w 1937 roku, stałby się standardowym wyposażeniem obiektów fortecznych. Podstawowym problemem przy ogrzewaniu za pomocą pieców grzewczych gazoszczelnych pomieszczeń o małej kubaturze była konieczność zabezpieczenia niezbędnej ilości powietrza do potrzymania procesu spalania. W większości przypadków powietrze doprowadzano z zewnątrz schronu do komory spalania przy pomocy rury.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Czerpnia powietrza dla pieca grzewczego

Warszawa, 28.03.2020 r.

Schrony broni maszynowej wzniesione w 1934 roku na Pozycji Pomorskiej
Część I

 

Niniejsza część opracowania dotyczy konstrukcji niemieckich schronów broni maszynowej, składających się z jednej izby i biernej śluzy przeciwgazowej  (niem. MG-Schartenstand ohne Bereitschaftsraum). W 1934 roku następuje intensywna rozbudowa Pozycji Pomorskiej. Budowa nowych obiektów fortyfikacji stałej następuje między innym na planowanym odcinku linii obrony pomiędzy jeziorem Wielimie (leżącym na wschód od Szczecinka) a jeziorem Cieszęcino znajdującym się na północ od Białego Boru.
Skuteczną obronę pozycji miały zapewnić schrony broni maszynowej. Schron broni maszynowej funkcjonował w niemieckiej nomenklaturze jako Kampfstand – stanowisko ogniowe lub jako Schartenstand, czyli stanowisko ogniowe za strzelnicą. Zgodnie z doświadczeniami Wielkiej Wojny planowano wykorzystać system ogni bocznych (niem. Breitenfeuer) – płaskich zapór ogniowych, gwarantujących skuteczną obronę pozycji.
  .
Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schrony broni maszynowej wzniesione w 1934 roku na Pozycji Pomorskiej

Warszawa, 11.03.2020 r.

Stanowisko bojowe ckm w schronie o odporności B1 na Pozycji Pomorskiej (1934 r.)

Fot. 01. Widok ściany czołowej schronu broni maszynowej z 1934 roku.

Stanowisko bojowe 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego sMG 08 znajdowało się za 10 cm płytą stalową ze strzelnicą. Płyta stalowa otrzymała wzmocnienie w postaci żelbetowego przedpiersia, które zabezpieczało część płyty przed ostrzałem, wnikaniem pocisków pod fundament  oraz zasypywaniem strzelnicy przez przemieszczoną ziemię podczas ostrzału pociskami większych kalibrów. Odpowiednio ukształtowany nasyp ziemny miał zabezpieczać strzelnicę przed bocznym ostrzałem.

Karabin maszynowy sMG 08 mocowano do podstawy fortecznej na saniach. Całość ustawiona była na blaszanej skrzyni stolika tuż przy płycie 7P7. Stolik kotwiono do posadzki za pomocą 4 śrub. Po lewej stronie stolika zajmował miejsce dowódca dowódca broni, który dowodził czterema żołnierzami. Do dyspozycji posiadał przeziernik do obserwacji sektora ostrzału, umieszczony w płycie 7P7. Karabin maszynowy w pozycji spoczynkowej ustawiano skośnie do kierunku prowadzenia ognia. Podstawa forteczna była wycofana w skrajne tylne położenie (Fot. 03). Otwór strzelnicy zamykała przesuwna zasuwa. Przygotowanie do prowadzenia ognia przebiegało przy włączonym oświetleniu. Lampy karbidowe lub naftowe umieszczano standardowo od 1934 roku w niszach (wykonanych w ścianach).

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko bojowe ckm w schronie o odporności B1 na Pozycji Pomorskiej (1934 r.)

Warszawa, 07.03.2020 r.

 

Zadana ogniowe – stanowisko ckm w kopule

Rys. 07. Plan warstwicowy dla schronu nr 15 rejonu „Lubasza”. Określono topografię terenu, a w nim położenie schronu, główne kierunki ognia ze strzelnic ściennych, oś kopuły ckm, wymagany sektor obserwacji dla obserwatora artylerii w kopule obserwacyjnej, kierunki położenia sąsiednich schronów powiązane ze słupkiem betonowym nr 406 (położonym o 118,10 metrów w kierunku północno-zachodnim). Zaznaczono azymuty przewidywanego ostrzału nieprzyjaciela.

Ogień czołowy daleki pozwalał na zadawanie poważnych strat nacierającemu przeciwnikowi, znajdującemu się jeszcze na dalszym przedpolu. Ogień czołowy prowadzony był z trzech strzelnic rozstawionych na części cylindrycznej kopuły co 60 stopni względem środka kopuły. Czwarta strzelnica skierowana była w stronę zapola. Linia przechodząca przez środek otworu strzelniczego  skierowanego w kierunku zapola i środkowego spośród trzech, skierowanych na przedpole, nazywana była „osią kopuły ckm” (Rys. 08). Oś kopuły ckm zaznaczana była na planie ogni (Rys. 04) i na planie warstwicowym. Przykład planu warstwicowego dla schronu nr 15 z rejonu „Lubasza” prezentuje rysunek 07.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Zadana ogniowe – stanowisko ckm w kopule

Warszawa, 18.02.2020 r.

Zadania ogniowe schronu broni maszynowej
– Podójne strzelnice

 

Dwie strzelnice małej grupy warownej Bois du Four (Linia Maginot) o równoległych osiach sektorów ostrzału. Trzecia strzelnica dla ręcznego karabinu maszynowego (po lewej stronie zdjęcia) broniła rowu diamentowego i podejścia do strzelnic.

 

Kontynuacja wcześniej prezentowanego tematu „Zadania ogniowe schronu broni maszynowej”. Zastosowanie dwóch strzelnic do wykonania zadań ogniowych w głównych kierunkach było rozwiązaniem uznanym, często wykorzystywanym dla różnych wariantów uzbrojenia i konfiguracji osi strzelnic.

Standardem w obiektach „Linii Maginot” były dwie strzelnice o równoległych osiach dla przeciwpancernej (Fot. 07) i maszynowej. Jedna ze strzelnic (z reguły zewnętrzna) przeznaczona była dla stanowiska broni maszynowej. Umieszczono w niej dwa sprzężone 7,5 mm karabiny maszynowe MAC 31 F (Jumelage de Mitrailleuses modèle 1931F) na podstawie fortecznej. W drugiej ze strzelnic osadzano zamiennie forteczną armatę przeciwpancerną lub kolejne dwa sprzężone 7,5 mm karabiny maszynowe MAC 31 F na podstawie fortecznej. Niedogodnością tego rozwiązania był otwarty, niczym niezabezpieczony otwór strzelnicy przy zmianie uzbrojenia. Z karabinów maszynowych MAC 31 F prowadzono krótkimi seriami naprzemienny ogień ze względu na zastosowanie szybko niewymiennej lufy chłodzonej powietrzem. Francuskie rozwiązanie, pochodzące z początku lat trzydziestych zeszłego wieku, zostało zmodyfikowane przez sowieckich konstruktorów. W obiektach pasa umocnień z lat 1940-41, popularnie nazywanych „Linią Mołotowa”, można jeszcze zastać pancerze dla stanowisk armaty przeciwpancernej sprzężonej z ciężkim karabinem maszynowym oraz pancerze dla stanowisk broni maszynowej (stanowisko NPS-3) (Fot. 09). Zastosowane pancerze gwarantowały skuteczne prowadzenia ognia w sektorze 600 oraz zachowanie gazoszczelności izb bojowych.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: „Zadania ogniowe schronu broni maszynowej – Podwójne strzelnice”

Warszawa, 15.02.2020 r.

 

O tym, co wszystkim jest znane – „Zadania ogniowe schronu broni maszynowej”

Schron 5. Otrzymał kryptonim „Obuch”. Mieścił odwód i stanowisko dowodzenia rejonu „Kamienne”. W jego kierunku skierowana była zapora ryglowa z V strzelnicy broni maszynowej schronu 3 (Fot. Tomasz Zamysłowski).

 

Każde stanowisko ogniowe fortyfikacji stałej posiadało przydzielone zadania ogniowe. Zadania ogniowe określane były już na etapie powstawania planu taktyczno-fortyfikacyjnego dla danego obszaru. Plan taktyczno-fortyfikacyjny [01] obejmował sprawy związane z projektowaniem, budową fortyfikacji, rozbudową infrastruktury wewnątrz pozycji oraz określał zakres zniszczeń. Definiował zadania związane z zabezpieczeniem tajności prawdziwych i pozorowanych robót.
W planie taktyczno- fortyfikacyjnym linię obrony dzielono na odcinki. Wyróżniano odcinki wymagające fortyfikacji stałej lub rozbudowy szkieletowej oraz odcinki nie przewidziane do rozbudowy w okresie pokoju. Planowano rozmieszczenie sił obrony i warianty ich użycia. W przypadku poleskich fortyfikacji należy zwrócić uwagę na wyjątkowo dobrze planowane wykorzystanie naturalnych przeszkód lub ich celowe dostosowanie do potrzeb obrony. W tak przewidzianych uwarunkowaniach terenowych określano optymalne położenie schronów bojowych wraz z sektorami ostrzału dla każdego stanowiska ogniowego, schronów dowodzenia, ukrycia dla odwodów oraz stanowisk obserwacyjnych.  Informacje dotyczące obiektów obronnych były wyszczególnione w dokumencie „Warunki wykonawcze”. Dokument ten potocznie nazywano „Karnetem”. Karnet był podstawą do zaprojektowania konstrukcji schronu. Schron bojowy otrzymywał zadania ogniowe w ramach obrony w wyznaczonym rejonie.
 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: O tym, co wszystkim jest znane – „Zadania ogniowe schronu broni maszynowej”

Warszawa, 08.02.2020 r.

Jednolita siatka przeciwodłamkowa hrabiego Ledóchowskiego

Romboidalna jednolita, stalowa siatka przeciwodłamkowa, zwana powszechnie siatką hrabiego Ledóchowskiego.

 

W schronach fortyfikacji stałej, wznoszonych w okresie międzywojennym, stosowano zabezpieczenie przeciwodpryskowe na wewnętrznych powierzchniach ścian zewnętrznych,  narażonych na bezpośredni ostrzał.  Zabezpieczenie przeciwodpryskowe miało chronić załogę obiektu przed rażeniem przez odłamki betonu, powstałe po uderzeniu pocisku większego kalibru po przeciwległej stronie ściany. Rozróżnia się sztywne i elastyczne zabezpieczenie przeciwodpryskowe. W większości przepadków stropy obiektów zabezpieczano przy pomocy arkuszy stalowej blachy rozłożonych pomiędzy belkami, które podtrzymywały strop. Również sztywne zabezpieczenie przeciwodłamkowe mogły otrzymać ściany narażone na bezpośredni ostrzał. Zdjęcie 02 prezentuje izbę bojową bloku bojowego małej grupy warownej „Rohrbach”, wniesionej w 1938 roku. Stosowano połączenia nitowane elementów przeciwodpryskowych. Grupa warowna wchodziła w skład umocnień „Linii Maginot”.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Jednolita siatka przeciwodłamkowa hrabiego Ledóchowskiego
Warszawa, 02.02.2020 r.

OPPK – dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na 45 mm armatę ppanc. i 2 ckm-y, w tym ckm z w orylonie i rkm do obrony zapola

Dwukondygnacyjny schron OPPK – dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na 45 mm armatę ze stanowiskiem ckm w orylonie i rkm.

 

Podstawowe uzbrojenie schronu stanowiło jedno stanowisko bojowe DOT-4 oraz dwa NPS-3. Stanowisko bojowe DOT-4 składało się z  45 mm armaty przeciwpancernej wz. 1934 sprzężonej z 7,62 mm ciężkim karabinem maszynowym wz. 39 DS  i dwuczęściowego, gazoszczelnego, staliwnego pancerza (Fot. 03). Stawisko bojowe NPS-3 obejmowało karabin maszynowy Maxim wz. 1910 na podstawie fortecznej za gazoszczelnym pancerzem skrzynkowym (Fot. 04). Stanowiska bojowe DOT-4 i NPS-3 umieszczono w sąsiednich pomieszczeniach zamykanych drzwiami gazoszczelnymi. Osie sektorów ostrzału dla obu stanowisk były równoległe. Izba bojowa dla stanowiska DOT-4 znajdowała się jako pierwsza od strony orylionu.  Trzecie stanowisko bojowe NPS-3 umieszczono w orylionie. Jego zadaniem była obrona zapola i podejścia do strzelnic broni podstawowej. Przed ścianą ze stanowiskami bojowymi wykonano rów diamentowy, stosowany w przypadku schronów dwukondygnacyjnych. Wyposażano go w układ odwodnienia. Utrudniał podejście do strzelnic broni głównej. Do rowu diamentowego następował zrzut łusek ze stanowisk bojowych. Poniżej otworu zrzutni łusek wykonano  wyprofilowany występ, który przeciwdziałał piętrzeniu się łusek.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: OPPK – dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na 45 mm armatę ppanc. i 2 ckm-y, w tym ckm z w orylonie i rkm do obrony zapola

Warszawa, 27.01.2020 r.

Rury głosowe w polskim schronie bojowym z 1936 roku

 

Wejście do kopuły obserwacyjnej z 1936 roku w modlińskim schronie. Poprzez żelbetowy podest kopuły poprowadzono rury głosowe.

 

Konstrukcja schronu pochodzi z 1935 roku. Zgodnie z warunkami wykonawczymi (karnetem) schron został wyposażony w wewnętrzną łączność przy pomocy rur głosowych. W listopadzie i grudniu 1936 roku przeprowadzono w polskim schronie bojowym, zlokalizowanym na zapolu grupy fortecznej Carski Dar modlińskiej twierdzy, badania doświadczalne z zakresu ogólnie pojętej obrony przeciwgazowej. Zbadano również możliwość wykorzystania łączności za pomocą rur głosowych podczas prowadzenia ognia z ciężkiego karabinu maszynowego.

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Rury głosowe w polskim schronie z 1936 roku .

Warszawa, 23.01.2020 r.

 

Uwagi dotyczące schronu bojowego na zapolu grupy fortowej „Carski Dar”

Widok po­łu­dnio­wo-wschod­niej ele­wa­cji schro­nu bo­jo­we­go, wy­bu­do­wa­ne­go na za­po­lu grupy for­to­wej Car­ski Dar.
 

W listopadzie i grudniu 1936 roku przeprowadzono w schronie bojowym, zlokalizowanym na zapolu grupy fortecznej Carski Dar, badania doświadczalne z zakresu ogólnie pojętej obrony przeciwgazowej. W zachowanej dokumentacji [01] z doświadczeń znajdują się uwagi dotyczące zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych, jak i jakości prac wykonanych podczas budowy schronu. Podstawą do oceny modlińskiego schronu były przyjęte standardy dla wznoszonych obiektów na odcinku operacyjnym Armii „Polesie”.

Modliński schron przygotowywano w listopadzie 1936 roku do obsadzenia. Zewnętrzne ściany były pokryte tynkiem a  wewnętrzne pobielono wapnem [02]. Schron nie otrzymała pełnego wyposażenia, spełniającego samowystarczalność obiektu fortyfikacyjnego. Wykazała to inwentaryzacja, przeprowadzona przed przystąpieniem do badań doświadczalnych. Stwierdzono brak wyposażenia, które w normalnych warunkach obniżało wolumen zapasu powietrza dla załogi przebywającej w schronie [03]. W zakresie obrony przeciwgazowej nie wyposażono schronu w pochłaniacze przeciwgazowe dla załogi i w aparat Dreagera wraz z zapasem butli z tlenem. W izbie załogi nie umieszczono wymaganych karnetem [04] środków tlenotwórczych na 24 godziny. W przelotni stwierdzono brak ubrań ochronnych i środków odkażających.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Uwagi dotyczące schronu bojowego na zapolu grupy fortowej Carski Dar

Warszawa, 21.01.2020 r.

Schron broni maszynowej B1-9 – Regelbau B1-9

 

Schemat schronu broni maszynowej B1-9 .

 

 

 

Podczas badań terenowych, prowadzonych na byłej niemieckiej pozycji obrony Giżyckiego Rejonu Umocnionego (niem. Lözener Stellung) autor niniejszego opracowania nie zlokalizował wystarczająco dobrze zachowanego schronu B1-9 na ciężki karabin maszynowy sMG 08. Większość z nich wybudowana na terenach rolniczych, a pozbawiona w okresie powojennym opancerzenia, jest kruszona lub zasypywana. Jedynym śladem ich istnienia stają się niskie pagórki. Jeżeli Koledzy znają lokalizację dobrze zachowanego schronu B1-9, autor prosi o informację.

Projekt standardowego schronu o odporności B1 (niem. MG-Schartenstand mit Deckplatte B1-9) dla broni maszynowej do ognia czołowego został opracowany pod koniec 1936 r. Zaprezentowano dwie bliźniacze konstrukcje żelbetowych schronów ze stanowiskiem ciężkiego karabinu maszynowego sMG 08 różniące się rozwiązaniem wejścia i jego obroną.

 

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Schron broni maszynowej B1-9 – Regelbau B1-9

Warszawa, 02.01.2020 r.

 

 

Drogowa zapora przeciwpancerna – Heckmann-Sperre

Mechanizm zapory przeciwpancernej. a. oś dwuteowej belki NP 36 zapory przeciwpancernej, b. obrotowa belka blokady z zaczepem, c. oś obrotu belki blokady, d. hak ustawczy.
Już wcześniej pojawiły się wpisy dotyczące drogowych zapór przeciwpancernych. W „chmurce tagów” wystarczy kliknąć tag „zapora”, aby uzyskać dostęp do wcześniejszych wpisów.
Szybki rozwój broni pancernej wymuszał ciągłą modyfikację lub opracowywanie nowych typów broni oraz przeszkód przeciwczołgowych. Zadaniem przeszkód przeciwczołgowych było spowolnienie ataku lub zatrzymanie pojazdu na wyznaczonym obszarze terenu, który znajdował się w sektorze ostrzału broni przeciwpancernej.
   
   
  

Serdecznie zapraszam,

Więcej informacji w opracowaniu: Drogowa zapora przeciwpancerna – Heckmann-Sperre

Warszawa, 08.12.2019 rok

 

 

Wszystkie zwiastuny wcześniejszych wpisów i opracowań z 2018 roku zostały zarchiwizowane odpowiednio w zakładkach :

– Archiwum 2019
– Archiwum 2018
– Archiwum 2017
– Archiwum 2016.