Strzelnica obrony wejścia i zapola, Część III

 

Broń maszynową do obrony wejścia i zapola przewidywano osadzać w zastępczym zestawie mocującym według rysunku 642 S2 (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) (Rys. 02) lub na lekkiej podstawie fortecznej [01]. W pierwszym przypadku karabin maszynowy na wysięgniku, ustawionym w pionowej osi strzelnicy (niem. Lafettenaufsatzstück), zamocowany był przy pomocy dwóch wsporników zastępczego zestawu 642 S2. W drugim przypadku karabin maszynowy na lekkiej podstawie fortecznej spoczywał na saniach mocowanych do standardowego blaszanego stolika. Ten sam stolik był stosowany w fortyfikacji stałej dla podstawy fortecznej 08.

Do obrony wejścia i zapola schronu brano pod uwagę 7,92 mm karabin maszynowy starszego wzoru MG 08 lub jego lżejszą wersję MG 08/15 oraz nowoczesny MG 13 i MG 34. Zastosowanie karabinu maszynowego MG 08 pozwalało na zachowanie jednolitości uzbrojenia, ale przy konieczności uwzględnienia ograniczeń wynikających z rozwiązania sposobu chłodzenia lufy.

Więcej informacji w opracowaniu: Strzelnica obrony wejścia i zapola, Część III

Osieck, 2.07.2021 r.

Badania terenowe przeprowadzono na krótkim, dwukilometrowym odcinku [01] umocnień, ciągnącym się z północy na południe od drogi łączącej miejscowość Miechy (niem. Münchenfelde) i Czyprki (niem. Freiort). Celem przedsięwzięcia było rozpoznanie zastosowanych elementów pancernych i rozwiązań konstrukcyjnych do ochrony stanowiska obrony wejścia i zapola.

Badania objęły 12 obiektów fortyfikacji stałej w klasie odporności na ostrzał B1, które wzniesiono w 1937 roku w pierwszej linii. Ważnym elementem wyboru odcinka była stosunkowo duża ilość wybudowanych schronów tego samego typu w tym samym przedziale czasowym. Na wspomnianym odcinku wzniesiono 5 obiektów obserwacyjno-bojowych Regelbau B1-3 oraz 3 dwusektorowe obiekty na broń maszynową (2 Regelbau B1-5 oraz 1 Regelbau 13a). Powtarzającym się typem schronu był również schron na ciężki karabin maszynowy bez pomieszczenia gotowości bojowej Regelbau B1-1.

Więcej informacji w opracowaniu: Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – Front wschodni – Miechy

Osieck, 21.06.2021 r.

Więcej informacji w opracowaniu: Jednoizbowy schron o odporności B1 dla ckm (1935-1936)

Dla budowanych od 1938 roku pozycji obronnych na terenie Prus Wschodnich opracowano konstrukcję schronu (niem. PaK und MG-Schartenstand [03]), która umożliwiała prowadzenie efektywnej obrony przy pomocy broni przeciwpancernej i maszynowej. Konfiguracja schronu dostosowana była do budowy w jednym lub dwóch etapach. Pierwszy przewidywał wzniesienie części bojowej dla broni maszynowej z zapleczem socjalnym a drugi dobudowanie izby bojowej dla broni przeciwpancernej. Szerokość izby, wynosząca 2,60 m, zapewniała dogodną obsługę stanowiska bojowego. Przestrzeń bojowa chroniona była przed ostrzałem przez 10 cm płytę stalową 473 P2. Przewidziano zastosowanie polowej 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK, jako mobilnego uzbrojenia. Prowadzenie obrony w wyznaczonym sektorze ognia nie większym niż 30 stopni umożliwiała obrotowa platforma, na której ustawiana była armata. Sektor ognia nie był rozłożony symetrycznie. Obejmował 19,5 stopnia na prawo i 10,5 stopnia na lewo od osi strzelnicy.

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko bojowe 3,7 cm armaty przeciwpancernej PaK za płytą stalową 473 P2

W 1939 roku Niemcy przed planowaną wojną z Polską wybudowali szereg umocnień granicznych mających zabezpieczyć przed niespodziewanym wtargnięciem kawalerii polskiej, której rajdów w głąb własnego terytorium się obawiano. Umocnienia te miały czasowo powstrzymać lub spowolnić postępy wojsk dając tym samy czas na mobilizacje garnizonów oraz obsadzenie głównych linii obrony. Koncepcje tę zrealizowano poprzez budowę niewielkich schronów bojowych zlokalizowanych głównie przy ważnych węzłach komunikacyjnych. W założeniu załogi takich obiektów miały zaalarmować dowództwo o niespodziewanym ataku, stawić jak zadłużysz opór, dokonać zniszczeń w infrastrukturze drogowej i się wycofać. Same obiekty to najczęściej schrony do ognia czołowego o konstrukcji żelbetonowej, betonowej lub ceglanej. Strzelnice zabezpieczono  głownie płytami stalowymi typu 422 P01 lub zbliżonymi konstrukcyjnie pyłami nieskatalogowanymi.
.

Więcej informacji w opracowaniu: Niemieckie schrony graniczne na Opolszczyźnie

Granicę Trzeciej Rzeszy i ZSRR po zakończeniu działań wojennych w Polsce ustanawiał Pakt Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia oraz traktat o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 roku. Wzdłuż nowo wytyczonej linii demarkacyjnej wybudowano w latach 1939-1940 szereg punktów oporu [01]. Niniejsze opracowanie poświęcone jest jednemu typowi schronu biernego dla armaty przeciwpancernej i jej obsadzie (niem. PaK Unterstellraum), jaki wchodził w skład południowego i centralnego odcinka niemieckiej pozycji obronnej  Masurische Grenz- und Suwalki-Sehnen-Stellung.

Więcej informacji w opracowaniu: PaK Unterstellraum – bierny schron dla armaty przeciwpancernej i jej obsady

Osieck, 14.05.2021 r.

Więcej informacji w opracowaniu: Schron bojowy na ckm B1-9 – Regelbau B1-9

Osieck, 24.04.2021 r.

W 1939 roku rozpoczęto prace na nową serią projektową [01]obiektów fortecznych, określaną symbolem „500”.  Obiekty otrzymywały trzycyfrowe numery zaczynające się od „5”. Numer obiektu serii poprzedzany był symbolem „Rote” (niem. czerwony). Niniejsze opracowanie dotyczy schronu biernego Regelbau R 501 dla drużyny piechoty (niem. Gruppenuterstand), zaprojektowanego w klasie odporności na ostrzał B neu. Grubość żelbetonowych ścian zewnętrznych i stropu wynosił 2,00 metry. Główne pomieszczenie dla drużyny piechoty zaplanowano na planie czworokąta o wymiarach 5,00 x 4,00 m. Schron wyposażono w standardowe wyjście ewakuacyjne. Skuteczną wymianę powietrza zapewniał bezpośredni układ napowietrzania schronu.

Więcej informacji w opracowaniu: Regelbau R501 – bierny schron dla drużyny piechoty

Osieck, 18.04.2021

Wejście do schronu chroniły ciężkie drzwi gazoszczelne TD-2 (ros. двери тяжелые). Takie drzwi stosowane były w obiektach fortyfikacji stałej, wchodzących w skład rejonów umocnionych na nowej granicy Związku Republik Radzieckich i Trzeciej Rzeszy. Granicę wytyczono zgodnie z paktem Ribbentrop – Mołotow a nieznacznie skorygowano po podpisaniu traktatu o granicach i przyjaźni we wrześniu 1939 roku. Linia umocnień przeszła do historii pod nieformalną nazwą – „Linia Mołotowa”.

Ze względu na duże podobieństwo mogły być wzorowane na drzwiach stosowanych od 1932 roku w obiektach wznoszonych na „Linii Stalina”. Skrzydło nowych drzwi, również o konstrukcji spawanej, zostało wykonane z walcowanej blachy stalowej o wymiarach 166 x 96 x 1,6 cm. Ze względu na ich symetryczność mogły być montowane jako „lewe” i „prawe”. Nie przewidziano wykonania w stalowej płycie strzelnicy lub przeziernika do nadzorowania przestrzeni przelotni.

Więcej informacji w opracowaniu: Drzwi wejściowe – Linia Mołotowa

Warszawa, 29.03.2021

Zadaniem układu nawiewu było dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do pomieszczeń schronu. Przewidziano dwa warianty pracy układu napowietrzania:

a. w normalnych warunkach powietrze zasysane z czerpni powietrza przez wentylator, tłoczone było poprzez układ rur do pomieszczeń schronu. Wielkość wydatku w poszczególnych izbach regulowany był przy pomocy zaworów motylkowych lub zasuw.
b. w przypadku ataku gazowego powietrze kierowane było przez odpowiednio ustawione zawory do filtra przeciwpyłowego i filtrów przeciwchemicznych a następnie do pomieszczeń schronu.

Niezbędną ilość powietrza dostarczały dwie czerpnie. Czerpnie, chronione stalowymi płytami, osadzono w niszach w przelotni. Powietrze zasysane było do układu napowietrzania przez  wentylator z napędem elektrycznym. Zalecano stosować wentylator firmy Fakro.

Więcej informacji w opracowaniu:  Izba filtrów w dwukondygnacyjnym schronie artyleryjskim do ognia bocznego. Próba rekonstrukcji

Warszawa, 23.03.2021

W 1938 roku rozpoczęto prace nad nowymi konstrukcjami schronów bojowych. Prace te były związane z planowanym wprowadzeniem nowej odporności dzieł fortecznych na ostrzał, określanej jako B neu. Powstałe konstrukcje obiektów fortecznych nazwano serią projektową „100”. Obiekty tej serii oznaczano trzycyfrowymi numerami  a każdy zaczynał się do „1”.

W serii projektowej „100” wprowadzono zmiany w zakresie przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej. Niszę ulokowano w korytarzu wejściowym, chronionym drzwiami kratowymi i wewnętrzną strzelnicą obrony wejścia.

Więcej informacji w opracowaniu: Nisza przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej II

Została opracowana konstrukcja obiektu pozornego-uzbrojonego, który miał sugerować niemieckim obserwatorom istnienie schronu do ognia czołowego z trzema stanowiskami broni maszynowej. Z dwóch wybudowanych schronów pozornych-uzbrojonych na terenie 62 Brzeskiego Rejonu Umocnionego zachował się tylko jeden w pobliżu miejscowości Anusin. Kilka lat temu został wyburzony schron, wybudowany w eksponowanym miejscu, na wzniesieniu po lewej stronie drogi z Wólki Zamkowej do Drohiczyna.

Schron pozorny-uzbrojony otrzymał żelbetonową ścianę z bocznymi załamaniami. W ścianie umieszczono trzy strzelnice, z których tylko środkowa mogła być wykorzystana. Dwie skrajne strzelnice zostały zaślepione. Konstrukcję ściany wzmocniono żelbetonowymi belkami. Za środkową strzelnicą wykonano małe pomieszczenie. Cała przestrzeń za żelbetonową ścianą miała być wypełniona ziemią. Pomieszczenie za środkową strzelnicą pozwalało na prowadzenie obserwacji pola walki lub do pozorowania krótkotrwałej ale intensywnej obrony przy pomocy ognia z karabinu maszynowego.

Więcej informacji w opracowaniu:  Schron pozorny-uzbrojony do ognia czołowego – Linia Mołotowa

W ramach rozbudowy Pozycji Olsztyneckiej wykonano 11 „stanowisk zaporowych” (niem. Sperrstand), wzniesionych przy ważnych szlakach komunikacyjnych. Stanowiska ogniowe uzbrojono w broń przeciwpancerną oraz maszynową. Kurt Burk, niemiecki historyk fortyfikacji, w publikacji pt. „Die deutschen Landesbefestigungen im Osten 1919-1945” przedstawił hipotezę, że wspominane obiekty zostały wybudowane w dwóch etapach. W 1938 roku, w ramach pierwszego etapu wzniesiono schrony dla broni maszynowej z odpowiednim zapleczem socjalnym, pozwalającym na prowadzenie skutecznej obrony. Natomiast w 1939 roku do istniejących już obiektów dobudowano izby bojowe dla 3,7 cm polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36.

Więcej informacji w opracowaniu: Sperrstand – stanowisko ogniowe wznoszone przy drogach Pozycji Olsztyneckiej

W drugiej połowie 1936 roku opracowano zastępczy zestaw mocujący dla karabinów maszynowych (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) w możliwością zastosowania w obiektach fortyfikacyjnych. Zestaw mocujący otrzymał oznaczenie 642 S2. Pozwalał na mocowanie wysięgników z karabinami maszynowymi MG 08, MG 08/15, MG 13 i MG 34, wykorzystywanymi jako lekkie karabiny maszynowe (niem. l.M.G.).

Zastępczy zestaw mocujący dla lekkiego karabinu maszynowego na wysięgniku składał się z dwóch wsporników. Dolny wspornik zapewniał odpowiednie położenie karabinu maszynowego w strzelnicy, a górny wspornik pionową pozycję wysięgnika.

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obrony wejścia i zapola, Część II

Opracowanie projektu wytycznych, dotyczących konstrukcji nowo budowanych schronów, zakończono w lutym 1937 roku. Dla stanowisk ogniowych, wznoszonych na pierwszej linii obrony oraz w sprzyjającym terenie dla użycia piechoty na pozycjach polowych, przewidziano dodatkowe pomieszczenie dla drużyny oraz izbę ze stanowiskiem do obrony wejścia i zapola. Zdecydowano się jednak na radykalne zmiany w koncepcji zapewnienia bezpieczeństwa. Postanowiono docelowo zastosować do obrony wejścia i zapola schronu ręczny karabin maszynowy.

Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko obrony wejścia i zapola (1937), Część I

Do oświetlenia pomieszczeń w schronach tak zwanej Linii Mołotowa, wyposażonych w agregaty prądotwórcze, stosowano  lampy elektryczne. Jeden z typów lamp prezentują zdjęcia załączone do opracowania. Obudowa lampy zapewniała wodoszczelność. Pokrywa ze szkłem mocowana była do korpusu za pomocą czterech połączeń śrubowych

Więcej informacji w opracowaniu: Elektryczna lampa w sowieckim schronie „Linii Mołotowa”

Schron do ognia czołowego z pomieszczeniem dla drużyny piechoty i strzelnicą obrony wejścia i zapola należy do obiektów o nowej generacji. Wznoszone je od 1936 roku. Niemieccy planiści, bazujący na zdobytych doświadczeniach w poprzednich latach, umiejętnie wykorzystywali ukształtowanie terenu przy opracowywaniu planów ogni broni głównej dla poszczególnych stanowisk ogniowych i ich lokalizacji. W okresie wdrażania schronu nowej generacji, ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, nie umieli jednak optymalnie wykorzystać zalet nowego rozwiązania. Część schronów, jak obiekt wzniesiony po północnej stronie drogi Sępolno Wielkie – Kołki, otrzymała charakterystyczne zagłębienie terenu przy elewacji wejściowej (Fot. 01), typowe dla schronów budowanych we wcześniejszych latach.

Więcej informacji w opracowaniu: Pierwsze doświadczenia w zastosowaniu schronów bojowych ze strzelnicą obrony wejścia i zapola (1936)

Linię obrony odcinka Bruchmühle Pozycji Pomorskiej oparto o lewy brzeg Piławy. Budowę żelbetonowych schronów w 1936 roku, tworzących szkielet obrony, poprzedziły prace hydrotechniczne. W 1933 roku ukończono budowę jazu (J1 na mapie), położonego 500 metrów na południowy zachód od przeprawy mostowej (M1). Spiętrzenie wód rzeki powodowało utworzenie rozlewisk i zabagnień, przeszkód trudnych do pokonania przez ludzi i pojazdy. Most drogowy umożliwiał komunikację drogową (droga D1) pomiędzy położonymi na zachód od Piławy Starowicami a pobliskimi Nadarzycami (droga D2), czy też z Bornem-Sulinowo (droga D3).

Więcej informacji w opracowaniu: Obrona przeprawy mostowej na rzece Piławie (1936)

Warszawa, 15.01.2021 r.

Kluczowe schrony bojowe na ciężki 7,92 mm karabin maszynowy MG 08 odcinaka „Bruchmühle” Pozycji Pomorskiej, prowadzące obronę mostu drogowego, zostały oprócz standardowej łączności telefonicznej wyposażone również w łączność optyczną [01]. Schrony wzniesiono w 1936 roku. Most nad rzeką Piławą umożliwiał komunikację drogową pomiędzy położonymi na zachód Starowicami a pobliskimi Nadarzycami, czy też z Bornem-Sulinowo.

Zgodnie z zaleceniami z 1935 roku, które zabraniały dodatkowego osłabiania zewnętrznych ścian schronów, umieszczono stanowisko dla łączności na zewnątrz obiektu.

Więcej informacji w opracowaniu: Łączność optyczna w schronach odcinka „Bruchmühle” Pozycji Pomorskiej

W planach niemieckich strategów, główną linię obrony III Rzeszy przed atakiem ze wschodu, stanowił  Front Forteczny Łuku Odry-Warty (niem. Festungsfront im Oder-Warthe Bogen) zamykający najkrótszą drogę do Berlina. Front Forteczny Łuku Odry-Warty zabezpieczały przed atakiem i obejściem ze skrzydeł dwie pozycje, od północy Pozycja  Pomorska  (niem. Pommernstellung) oraz od południa Pozycja  Odry (niem. Oderstellung). Pozycje te miały również za zadanie osłonić koncentrację oddziałów niemieckich na czas mobilizacji oraz umożliwić kontratak ze skrzydeł w celu okrążenia wojsk agresora, próbującego przełamać Front Forteczny Łuku Odry-Warty. Na Pozycji Odry wybudowano ok. 650 (z planowanych ok. 780) żelbetowych schronów bojowych, obserwacyjnych lub biernych. Jednym z ciekawszych obiektów wchodzący w skład Pozycji Odry jest obiekt przeznaczony dla dwóch ciężkich karabinów maszynowych o numerze 94/95, wzniesiony pod mostem  kolejowym w Brzegu Dolnym (do 1945 r. – Dyhernfurth). Pod numerem 94/95 [01] kryją się dwa osobne schrony bojowe, specyficznie ze sobą połączenie.

Więcej informacji w opracowaniu:Obrona mostu kolejowego w Brzegu Dolnym w oparciu o schrony broni maszynowej (1930-1932)

Prace studyjne nad konstrukcją schronu bojowego o klasie odporności na ostrzał B1, z wydzielonym pomieszczeniem dla drużyny piechoty, były nadal prowadzone w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa obiektów. Przyjęto, że układ szeregowy pomieszczeń, bojowego oraz izby dla drużyny piechoty), w schronach (niem. MG-Schartenstand mit Einheitsgruppe wznoszonych w 1935 roku [01] a bazujących na rysunku 106B8, należy do rozwiązań optymalnych. Zachowano dwie strzelnice obrony wewnętrznej. Każda z nich nadzorowała jedno z dwóch wejść do schronu. Zwiększenie bezpieczeństwa obiektów upatrywano w nowym stanowisku do obrony podejścia do obiektu i jego bliskiego zapola.