strzelnica – Hauba

Badania terenowe – płyty stalowe obrony wejścia – FF OWB

Posted on 8 kwietnia 202226 marca 2023 Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie

Fot. 01. Widok strzelnicy obrony wejścia w schronie Pz.W. 873 (MRU).

W ramach rozbudowy umocnień Bramy Lubuskiej w latach 1937 – 1938 wzniesiono schrony o konstrukcji przejściowej do B1-26 [01]. W stropie schronu osadzono sześciostrzelnicową kopułę bojową 35 P8 na dwa karabiny maszynowe MG 34. Przewidziano również stanowisko karabinu maszynowego do obrony wejścia i zapola schronu. Mimo, że zdecydowana większość schronów została wybudowana w tym samym roku budowlanym, cechą znamienną wzniesionych schronów jest brak powtarzalności rozwiązań konstrukcyjnych. Stan zachowania części obiektów nie umożliwia rozpoznania zastosowanego wyposażenia a tym samym określenia jego powtarzalności w wzniesionych schronach.

Fot. 02. Izba ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola w schronie Pz.W. 873 (MRU). Pomieszczenie to nie było kwalifikowane jako bojowe.

Obrona wejścia i zapola schronów, wprowadzona w 1937 roku jako rozwiązanie standardowe w niemieckiej fortyfikacji stałej, leży w kręgu zainteresowań autora niniejszego opracowania. Stanowisko to w schronach o konstrukcji przejściowej B1-26 chronione było płytą stalową. W przypadku wspomnianych obiektów wykorzystano zarówno dużą prostokątną strzelnicą ckm oraz przeziernik dla dowódcy stanowiska.

Uwagę zwraca stanowisko obrony wejścia w schronie Pz.W. 873. Zostało wyposażone w płytę, mocowaną za pomocą dwóch rzędów, poziomo osadzonych kotw. W każdym rzędzie znajdowało się siedem kotw. Takie rozwiązanie mocowania posiadała płyta stalowa OB 3294, jeszcze wyjątkowo często stosowana w tym samym okresie w Prusach Wschodnich (pozycja obronna – Lötzener Seenstellung). W pozostałych obiektach o konstrukcji przejściowej do B1-26, które znalazły się w zaplanowanym programie badań terenowych na FF OWB, stwierdzono zastosowanie płyt mocowanych za pomocą 8 kotw, po 4 w każdym rzędzie. Takie rozwiązanie posiadały płyty stalowe 403 P9. Odcisk płyty z 8 kotwami poddano szczegółowym oględzinom. Nie stwierdzono odcisków otworów w betonie, w przypadku osadzenia płyty z siedmioma otworami a mocowanych tylko przy pomocy 4 kotw w rzędzie (zamiast 7 kotw).

Fot. 03. Widok odcisku płyty strzelnicy obrony wejścia w schronie Pz.W. 873 (MRU).

Fot. 04. Odcisk płyty stalowej, chroniącej stanowisko obrony wejścia i zapola w Pz.W. 677.

[01] – więcej Schron bojowy B1-26 z kopułą bojową i pomieszczeniem dla drużyny piechoty.

Stanowisko obrony wejścia i zapola, Część II

Posted on 27 lutego 20212 lipca 2021 Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Stan zachowania stanowiska ręcznego karabinu maszynowego MG 08/15 lub MG 34 do obrony wejścia i zapola, za stalową płytą 422 P01 w schronie bojowym Sp. 93 (Pozycja Olsztynecka) z 1938 roku. Karabin maszynowy na wysięgniku mocowanym za pomocą dwóch wsporników poniżej strzelnicy.

Fot. 02. Makieta stanowiska: a. dla ręcznego karabinu maszynowego MG 08/15 na wysięgniku przy dolnym wsporniku mocujący w górnym położeniu, b. dla ręcznego karabinu maszynowego MG 34 na wysięgniku przy dolnym wsporniku mocujący w dolnym położeniu.

W drugiej połowie 1936 roku opracowano zastępczy zestaw mocujący dla karabinów maszynowych (niem. Behelfsmäßiges Lager für Laffettenaufsatzstück) w możliwością zastosowania w obiektach fortyfikacyjnych. Zestaw mocujący otrzymał oznaczenie 642 S2. Pozwalał na mocowanie wysięgników z karabinami maszynowymi MG 08, MG 08/15, MG 13 i MG 34, wykorzystywanymi jako lekkie karabiny maszynowe (niem. l.M.G.).

Zastępczy zestaw mocujący dla lekkiego karabinu maszynowego składał się z wysięgnika i dwóch wsporników. Dolny wspornik zapewniał odpowiednie położenie karabinu maszynowego w strzelnicy, a górny wspornik pionową pozycję wysięgnika. Wysięgnik karabinu maszynowego bazowano na sworzniu dolnego wspornika. Wysięgnik, po nasunięciu na sworzeń dolnego wspornika mocowano za pomocą uchylnej obejmy górnego wspornika. Śruba z nakrętką motylkową zapewniała dostateczny docisk obejmy mocującej. W zależności od typu karabinu maszynowego dolny wspornik mógł być mocowany do ściany w dwóch położeniach: górnym (np. dla MG 08/15) lub dolnym (np. dla MG 34). Dla broni starszych typów broni jak MG 08 lub MG 08/15 należało wraz z zestawem mocującym 642 S2 zamówić wysięgnik. W przypadku MG 34 wysięgnik stanowił już standardowe wyposażenie.

Stanowisko bojowe

Dowódca broni, zajmujący stanowisko po lewej stronie strzelnicy i nadzorujący sektor ostrzału przy pomocy przeziernika, wydawał rozkaz umieszczenia broni w strzelnicy. W celu osadzenia lekkiego karabinu maszynowego MG 08 lub MG 08/15 w zestawie mocującym 642 S2 należało w pierwszej kolejności zamocować broń do wysięgnika. Czynność tą wykonywał taśmowy. Broń przytrzymywał celowniczy. Następnie taśmowy (zajmujący stanowisko po prawej stronie strzelnicy) otwierał prawą ręką strzelnicę. Celowniczy wsuwał broń w strzelnicę i nasuwał wysięgnik na sworzeń wspornika. Celowniczy dokręcał lewą ręką śrubę obejmy mocującej wysięgnik karabinu maszynowego. Stanowisko było gotowe do prowadzenia ognia.

Pozornie nieistotna zmiana położenia przeziernika względem strzelnicy z lewej na prawą stronę, wprowadzała konflikt w zakresie współdziałania załogi przy zastosowaniu nieodpowiedniego dla danego stanowiska uzbrojenia. Płyta 422 P01 z nowym rozwiązaniem ryglowania zasuwy strzelnicy ułatwiła pracę projektantom. Rozwiązała część problemów występujących na stanowisku obrony wejścia i zapola.

Rys. 01. Płyta stalowa 422P01. 01- Płyta stalowa, 02- szczelina obserwacyjna, 03- zasuwa szczeliny obserwacyjnej, 04- strzelnica, 05 zasuwa strzelnicy. a- śruba mocująca prowadnicę, b- ogranicznik przesuwu zasuwy szczeliny obserwacyjnej, c- prowadnice, d- ogranicznik przesuwu zasuwy strzelnicy, e- prowadnice, f- uszczelka filcowa, g- uchwyt obrotowy z ryglami, h- śruba mocująca prowadnicę.

Stanowisko obrony wejścia i zapola (1937)

Posted on 13 lutego 202120 kwietnia 2022 Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie

Opracował: Franz Aufmann

Część I

Fot. 01. Strzelnica obrony wejścia i zapola schronu odcinka obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej.

Fot. 02. Szkoleniowe stanowisko obrony wejścia i zapola dla ręcznego karabinu maszynowego na lekkiej podstawie fortecznej.

Fot. 03. Lekka podstawa forteczna dla ręcznego karabinu maszynowego, umieszczana przesuwnie w saniach mocowanych do blaszanej skrzynki stołu.

Opracowanie projektu wytycznych, dotyczących konstrukcji nowo budowanych schronów, zakończono w lutym 1937 roku. Dla stanowisk ogniowych, wznoszonych na pierwszej linii obrony oraz w sprzyjającym terenie dla użycia piechoty na pozycjach polowych, przewidziano dodatkowe pomieszczenie dla drużyny oraz izbę ze stanowiskiem do obrony wejścia i zapola. Zdecydowano się jednak na radykalne zmiany w koncepcji zapewnienia bezpieczeństwa. Postanowiono docelowo zastosować do obrony wejścia i zapola schronu ręczny karabin maszynowy (niem. l.M.G.).

Możliwość zwiększenia skuteczności obrony pojawiła się wraz z projektem zastosowania w połowie 1937 roku początkowo płyt stalowych z dużymi strzelnicami również dla nowo wprowadzanych stanowisk obrony wejścia i zapola schronu. Do dyspozycji projektantów były płyty starszego typu OB 3294 [01], jak i wówczas już produkowane 403 P9 i 422 P01 [02]. Płyty te stanowiły wcześniej standardową ochronę karabinu maszynowego na podstawie fortecznej (ciężkiego karabinu maszynowego – niem. s.M.G.). Ich grubość rzędu 2-3 cm była wystarczająca dla strzelnic obrony wejścia i zapola. Nie były narażone na bezpośredni ostrzał nieprzyjaciela. Od 1937 roku otrzymały dodatkowo okap, zabezpieczający przed ostrzałem z broni stromotorowej. W dogodnych warunkach terenowych, duża strzelnica o wymiarach 310 x 280 (szer. x wys.) mm z czynnym przeziernikiem obserwacyjnym, mogła zapewnić bardziej skuteczną obronę przy pomocy karabinu maszynowego niż propagowana pod koniec 1936 roku strzelnica płyty 48 P8 [03].

Zastosowanie stanowiska lekkiego karabinu maszynowego do obrony wejścia i zapola schronu zostało wyjątkowo efektywnie wykorzystane przez niemieckich projektantów. Odpowiednio dobrana lokalizacja sąsiadujących schronów bojowych zapewniała optymalny plan ogni z ciężkich karabinów maszynowym na przedpolu i wzajemną obronę zapola schronów przy pomocy lekkich karabinów maszynowych.

W połowie roku 1937 opracowano nowe zalecenia dotyczące uzbrojenia stanowiska obrony wejścia w lekki karabin maszynowy. Stanowisko wyposażono w stolik z blaszaną skrzynią i saniami, będący dotychczas standardowym wyposażeniem stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 na podstawie fortecznej 08. W przypadku stanowiska obrony wejścia i zapola umieszczono w saniach podstawę dla ręcznego karabinu maszynowego. Podstawa dla ręcznego karabinu maszynowego miała być obligatoryjnie stosowana od 1938 roku. Do tego czasu, w przypadku braku podstawy dla ręcznego karabinu maszynowego, można było stosować zastępczy zestaw mocujący o oznaczeniu 642 S2.

Wprawdzie w informacji pt. „Schießgestelle für die Bauteile OB 3294, 403 P9 u 422 P01” z 11.06.1937 roku zaznaczono, że stolik w razie potrzeby powinien być demontowały (chodzi o możliwość odkręcenia nakrętek mocujących stół do kotw w posadzce), ale na załączonym zdjęciu widoczny jest konflikt położenia elementów wyposażenia izby:

– położenia przeziernika względem strzelnicy dla karabinu maszynowego MG 08 lub MG 08/15, ale nie dla MG 13 lub MG 34,
– położenie stołu względem wyjścia ewakuacyjnego.

Fot. 04. Izba ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola w schronie odcinka obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej. Stanowisko chronione płytą stalową 422 P01 (nietypowo osadzonej).

[01] – więcej w opracowaniu Stahl-Schartenplatte 2 cm stark – 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą (1932).
[02] – więcej w opracowaniu Stahl- Schartenplatte 422P01 – Stalowa płyta ze strzelnicą 422P01.
[03] – więcej w opracowaniu Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss.

Podziękowania dla Pana
Patrice Wijnands
za motywację do pracy
nad niemieckimi fortyfikacjami.

Strzelnica obrony wejścia w schronie bojowym B1-1

Posted on 10 lutego 201913 października 2021 Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie

Fot. 01. Ruiny niemieckiego schronu bojowego B1-1 na ciężki karabin maszynowy. (Prusy Wschodnie).

Fot. 02. Strzelnica obrony wejścia 48P8 w schronie bojowym B1-1 na ckm.

Podstawowym pancerzem obrony bezpośredniej w schronie bojowym B1-1 na ciężki karabin maszynowy było zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 [01]. Wejście do schronu oraz zastosowaną w tym projekcie strzelnicę obrony wejścia, zabezpieczono okapem. To rozwiązanie konstrukcyjne było zalecane po 1936 roku w niemieckich schronach fortyfikacji stałych i rozwijano je w kolejnych latach. W celu zapewnienia optymalnej obrony wejścia, płytę zamknięcia strzelnicy ustawiono pod kątem około 16⁰ względem płaszczyzny ściany (Fot. 02). Skuteczny sektor ostrzału był zróżnicowany. Wynosił od kilkudziesięciu metrów do zaledwie 2-3 metrów dla schronów zagłębionych, typowych dla niektórych odcinków Pozycji Pomorskiej. Pancerz posiadał płytę o wymiarach 760 x 830 x 40 mm [02], osadzaną w ścianie. Strzelnica 80 x 120 mm umożliwiała skuteczne prowadzenie obrony przy pomocy broni ręcznej. Zamykano ją zasuwą przesuwaną miedzy dwiema prowadnicami. Zasuwę wyposażono w uszczelką filcową, która zapewniała gazoszczelności zamknięcia.
Badania terenowe przeprowadzone na terenie Prus Wschodnich wykazały, że do obrony wejścia stosowano również pancerze innego typu. W jednym z wysadzonych schronów B1-1 zachowała się 2 cm płyta stalowa starszego typu [03] z zasuwą, ryglowaną za pomocą dźwigni. Płyta nie została ujęta w katalogu pancerzy typowych (niem. Panzeratlas). Oględziny pancerza wykazały, że jest to prawdopodobnie płyta ze strzelnicą broni maszynowej z przeziernikiem do prowadzenia obserwacji. Wąska szczelina przeziernika znajduje się po lewej stronie strzelnicy i została przysłonięta przez żelbetową ścianę. Przed osadzeniem płyty w ścianie schronu zdemontowano górną i dolną prowadnicę zasuwy przeziernika. Na odsłoniętej części płyty od strony izby bojowej widoczne są skraje otwory na śruby do mocowania prowadnic (Fot. 03, 5).
Płyta osadzona w ścianie, posiada dwa rzędy śrub mocujących (Fot. 03, 1). Widoczne są świetnie zachowane podkładki pod nakrętkami. W zestawie stosowano podkładkę ołowianą od strony płyty oraz stalową od strony nakrętki. Ołowiana podkładka, jako łatwo odkształcalna plastycznie, miała kompensować odkształcenia powstałe w wyniku bezpośredniego ostrzału płyty lub jej bliskiego otoczenia. Otwór strzelnicy posiada wymiary 310 x 280 mm. Dwa rzędy śrub (Fot. 3, 2) służyły do mocowania górnej i dolnej prowadnicy zasuwy strzelnicy.