Hauba

Opracował: Franz Aufmann

Ba­da­nia te­re­no­we prze­pro­wa­dzo­no na krót­kim, dwu­ki­lo­me­tro­wym od­cin­ku [01] umoc­nień, ciągnącym się z północy na południe od drogi łą­czą­cej miej­sco­wość Mie­chy (niem. München­fel­de) i Czy­pr­ki (niem. Fre­iort). Celem przedsięwzięcia było rozpoznanie zastosowanych elementów pancernych i rozwiązań konstrukcyjnych do ochrony sta­no­wi­ska obro­ny wej­ścia i za­po­la.

Ba­da­nia ob­ję­ły 13 obiek­tów for­ty­fi­ka­cji sta­łej w kla­sie od­por­no­ści na ostrzał B1, które udało się rozpoznać i zidentyfikować. Schrony wznie­sio­no w 1937 roku w pierw­szej linii. Waż­nym ele­men­tem wy­bo­ru od­cin­ka była sto­sun­ko­wo duża ilość wy­bu­do­wa­nych schro­nów tego sa­me­go typu w tym samym prze­dzia­le cza­so­wym. Na wspo­mnia­nym od­cin­ku wznie­sio­no 6 obiek­tów ob­ser­wa­cyj­no-bo­jo­wych Re­gel­bau B1-3 [03] oraz 3 dwu­sek­to­ro­we obiek­ty na broń ma­szy­no­wą (2 Re­gel­bau B1-5 [04] oraz 1 Re­gel­bau 13a). Po­wta­rza­ją­cym się typem schro­nu był rów­nież schron na ciężki karabin maszynowy bez pomieszczenia gotowości bojowej Re­gel­bau B1-1 [05].

Rok 1937 miał być pierw­szym, w któ­rym wzno­szo­ne obiek­ty miały speł­nić nowe stan­dar­dy, obej­mu­ją­ce obro­nę wej­ścia i bez­po­śred­nie­go za­po­la. Schro­ny wy­po­sa­żo­no w okap, chro­nią­cy wej­ście przed ostrza­łem z broni stro­mo­to­ro­wej oraz  w do­dat­ko­we sta­no­wi­sko obro­ny wej­ścia i za­po­la. Prace nad projektami schronów, które miały być wznoszone jako standardowe w następnym roku budowlanym, roz­po­czę­to pod ko­niec 1936 roku. Do ochro­ny przed bez­po­śred­nim ostrza­łem nowo wpro­wa­dzo­ne­go sta­no­wi­ska za­sto­so­wa­no w pod­sta­wo­wych pro­jek­tach schro­nów głównie płytę sta­lo­wą 48 P8 ze strzel­ni­cą  o wy­mia­rach 8 x 12 cm. Strzel­ni­ca umoż­li­wia­ła za­sto­so­wa­nie broni in­dy­wi­du­al­nej do pro­wa­dze­nia obro­ny. Jed­no­cze­nie pod­ję­to prace nad pod­nie­sie­niem sku­tecz­no­ści obro­ny przy po­mo­cy nowo wpro­wa­dzo­nych sta­no­wisk. Do po­ło­wy 1937 roku opra­co­wa­no wy­tycz­ne za­le­ca­ją­ce sto­so­wa­nie rów­nież sta­lo­wych płyt dla broni ma­szy­no­wej do ochro­ny sta­no­wisk obro­ny wej­ścia i za­po­la w po­je­dyn­czych obiek­tach jak i schro­nach wza­jem­nie ochra­nia­ją­cych się. W uza­sad­nio­nych przy­pad­kach pro­jek­tan­ci mieli moż­li­wość za­sto­so­wać wpro­wa­dzo­ne na uzbro­je­nie sta­lo­we płyty 403 P9 o gru­bo­ści 2,5 cm dla broni ma­szy­no­wej i wy­co­fa­ne z pro­duk­cji płyty star­sze­go typu OB 3294, a skła­do­wa­ne w ma­ga­zy­nach for­tecz­nych. Jed­no­cze­śnie w 1937 roku na uzbro­je­nie we­szła nowo opra­co­wa­na płyta 422 P01 dla broni ma­szy­no­wej.
Dla badań te­re­no­wych na wy­zna­czo­nym od­cin­ku umoc­nień „Fron­tu wschod­nie­go” Re­jo­nu Umoc­nio­ne­go Gi­życ­ko (niem. Lötze­ner Se­en­stel­lung) były szcze­gól­nie ważne te obiek­ty, w któ­rych prz­yn­ajmniej czę­ścio­wo za­cho­wa­ły się czy­tel­ne ślady lub ele­men­ty wy­po­sa­że­nia sta­no­wi­ska obro­ny wej­ścia i za­po­la. W ba­da­nych schro­nach for­ty­fi­ka­cji sta­łej wy­stą­pi­ły trzy roz­wią­za­nia strzel­ni­cy ze:

• stalową płytą 48 P8 dla broni indywidualnej, zgodnie z podstawowym projektem schronu.
• stalową płytą OB 3294, stosowaną dotychczas do ochrony stanowiska karabinu maszynowego, bez wykorzystania przeziernika do obserwacji sektora ostrzału. Cechą charakterystyczną tego typu płyt była duża strzelnica o wymiarach 31 x 28 cm.
• stalową płytą OB 3294, stosowaną dotychczas do ochrony stanowiska karabinu maszynowego z wykorzystaniem przeziernika do prowadzenia obserwacji sektora ostrzału.

Zastosowanie płyty 48 P8

Stalową płytę 48 P8, chroniącą stanowisko obrony wejścia i zapola, otrzymał schron obserwacyjno-bojowy Regelbau B1-3 (na mapie nr 10).  Dojście do schronu zapewniał rów łącznikowy. Strefa wejścia głęboko zagłębiona w gruncie ze względu na ukształtowanie terenu. Obrona wejścia i zapola prowadzona w ograniczonym zakresie na dystansie kilku metrów. W głównej mierze ograniczała się do zlikwidowani martwego pola wzdłuż elewacji wejściowej.

Zastosowanie stalowej płyty dla broni maszynowej

W obiektach badanego odcinka stalową płytę dla broni maszynowej osadzano w ścianie schronu na dwa sposoby. Pierwszy sposób polegał na osadzeniu płyty w ścianie oraz wykonanie niszy, ułatwiającej prowadzenie obrony. Odsłonięto tylko część płyty (Fot. 06) z dużą strzelnicą  31 x 28 cm. Strzelnicę zamykano gazoszczelną zasuwą, przesuwaną pomiędzy dwoma poziomymi prowadnicami. W pozycji „otwarte” zasuwa znajdowała się po prawej stronie strzelnicy. Do ryglowania położenia zasuwy służyła dźwignia dwustronna. Tego typu rozwiązanie otrzymał schron dwusektorowy schron broni maszynowej Regelbau B1-5 (na mapie nr 11) jako jeden z 4 obiektów na badanym odcinku umocnień. Nie oznacza to jednak, że opisane rozwiązanie mocowania płyty było przywiązane do typu obiektu.

W przypadku drugiego sposobu osadzania tył płyty ze strzelnicą pozostawiono odsłonięty na całej powierzchni a płyta mocowano do ściany za pomocą widocznych kotw. W schronie obserwacyjno-bojowym B1-3 (nr 05 na mapie) kotwy ustawiono w dwóch równoległych do siebie rzędach po 7 kotw w każdym (Fot. 09). Po płycie pozostał czytelny odcisk o wymiarach 129 x 65 cm. Nie oznacza to jednak, że był to jedyny sposób mocowania płyty. W schronie obserwacyjno-bojowym B1-3 (nr 04

na mapie), oddalonym o zaledwie 200 metrów na północ, ten sam typ płyty zamocowano już tylko za pomocą 8 kotw w dwóch równoległych rzędach, po 4 kotwy w każdym (Fot. 11). W ścianie pozostały odciski w miejscach położenia niewykorzystanych otworów (w miejscach w których nie osadzono kotw) do mocowania płyty. Miejsca te widoczne są na zdjęciu 12.

W przypadku schronu obserwacyjno-bojowego B1-3 (nr 05 na mapie)  podjęto decyzję o wykorzystaniu  otworu strzelniczego. Cechą charakterystyczną płyty była duża strzelnica o wymiarach 31 x 28 cm. Strzelnica umożliwiała obserwację i prowadzenie ognia w znacznie lepszym stopniu niż w płycie 48 P8. Dojście do schronu obserwacyjno-bojowego B1-3 (nr 05 na mapie) prowadziło poprzez rów łącznikowy lub przez długi, prawie prostoliniowy, o spadzistych stokach jar. Ukształtowanie terenu wokół schronu B1-3 prezentuje numeryczny model terenu dostępny na stronie internetowej  https://mapy.geoportal.gov.pl. Strzałką zaznaczono oś strzelnicy obrony wejścia i zapola.
W przypadku dwóch obiektów, Regelbau B1-13 ( nr 03 na mapie), a w szczególności w Regelbau B1-4/I [06] (oznaczony jako nr 06 na mapie), w którym stanowisko obrony wejścia i zapola umieszczono w oddzielnym pomieszczeniu, trudno jest na podstawie zachowanego ukształtowania terenu określić przesłanki zastosowania płyty dla karabinu maszynowego z odsłoniętym tyłem ale bez wykorzystania przeziernika. Podobnie jak w przypadku płyty 48 P8 w schronie B1-3 (na mapie nr 10) obrona ograniczała się do przestrzeliwania martwego pola wzdłuż elewacji wejściowej schronu.

Tylko jeden schron Regebau B1-3 (nr 04 na mapie) na badanym odcinku posiadał tak dogodne położenie, że zdecydowano się na zastosowanie stalowej płyty dla karabinu maszynowego również z wykorzystaniem przeziernika do obserwacji sektora ognia (Fot. 11). Przeziernik zamykany był zasuwą, przesuwaną pomiędzy dwoma równoległymi prowadnicami. To rozwiązanie umożliwiało prowadzenie obserwacji w wyznaczonym sektorze bez potrzeby otwierania dużego otworu strzelnicy lub nadzór sektora ognia i wyznaczanie celów przy jednoczesnym prowadzenia ognia ze strzelnicy. Stanowisko za tak osadzoną płytą miało możliwość prowadzenie skutecznej obrony wejścia jak i oddziaływania ogniem w głąb pola walki (Fot. 07.)

[01] – Odległość mierzona pomiędzy skrajnymi obiektami wyznaczonego odcinka, który wyznaczał pierwszy obiekt leżący na południe od drogi  Miechy – Czyprki.

[02] – Nie wszystkie wybudowane obiekty na wzgórzu 180,7 zostały jednoznacznie zidentyfikowane. Dlatego też ich lokalizacja nie została zaznaczona na mapce Fot. 02.

[03] – Opis konstrukcji schronu znajduje się w opracowaniu Schron bojowo-obserwacyjny B1-3 z kopułą 9P7- Regelbau B1-3.

[04] – Opis schronu B1-5  (Regelbau B1-13 to jego wersja z dwoma tak zwanymi kazamatami) znajduje się w opracowaniu Schron bojowy B1-5 dla dwóch ckmów – MG-Doppelschartenstand B1-5.

[05] – Konstrukcja schronu została opisana w opracowaniu Schron bojowy B1-1 na ckm – Regelbau B1-1.

[06] – Opis schronu znajduje się w opracowaniu Schron bojowo-obserwacyjny B1-4/I dla drużyny piechoty – MG-Schartenstad mit Kleinstglocke und Gruppe B1-4/I