Fot. 01. Wejście do schronu (wzniesionego w 1939 roku). Wejście chronione czechosłowackimi drzwiami kratowymi wz. 37. Po prawej stronie strzelnica dla ciężkiego karabinu maszynowego. Drzwi zostały osadzone nie zgodnie z czechosłowackimi założeniami konstrukcyjnymi.
Drzwi kratowe wz. 37 (cz. Mřížové dveře vz.37), stosowane były w czechosłowackich schronach broni maszynowej do ognia bocznego, nazywanymi popularnie rzopikami (cz. ŘOPík). Jednoskrzydłowe drzwi kratowe o wymiarach 60 x 120 cm to klasyczna konstrukcja spawana, spełniająca wymagania konstrukcyjne rysunku R – 238. Zgodnie z wstępnymi założeniami drzwi kratowe wz. 37 miały otwierać się w kierunku wnętrza korytarza schronu. Dlatego też zaprojektowano je w dwóch wariantach, jako otwierane w „lewo” i „prawo” w zależności od kierunku załamania korytarza wejściowego do schronu. Takie rozwiązanie utrudniło gospodarkę materiałową zarówno na etapie produkcyjnym jak i budowy obiektów. Problem rozwiązano wprowadzając nowe, już symetryczne drzwi kratowe o oznaczeniu wz. 38 (zgodnie z wymaganiami konstrukcyjnymi rysunku R – 443). W latach powojennych część drzwi kratowych wz. 37 poddano przeróbkom. Zmiany te wprowadziły małe zamieszanie w procesie identyfikacji drzwi.
Znane są przypadki zastosowani czechosłowackich drzwi kratowych wz. 37 w polskich schronach fortyfikacji polowej. Po aneksji Zaolzia w październiku 1938 roku przez oddziały Wojska Polskiego, przejęte zostały składy saperskie czechosłowackiej armii. Część zgromadzonych zapasów została wykorzystana przez saperów WP.
Fot. 01. Zrzutnia granatów z zamknięciem, stosowana w czechosłowackiej fortyfikacji okresu międzywojennego.
Fot. 02. Stanowisko obrony bezpośredniej. (od lewej) zrzutnia granatów z zamknięciem, wlot otworu na peryskop do obserwacji martwego pola, peryskop, strzelnica broni ręcznej.Rys. 01. Zastosowanie zrzutni granatów. Wariant W1 – dla dwukondygnacyjnego schronu z rowem diamentowym. Zastosowano ten sam kąt pochylenia rury zrzutni dla wszystkich podstawowych grubości ścian. Wariant W2 – dla jednokondygnacyjnego schronu. Zastosowano zróżnicowany kąt pochylenia rury zrzutni w zależności od grubości ściany (na podstawie archiwalnego rysunku z 2.09.1936 roku).
Granátový skluz – to czeskie określenie zrzutni granatów [01]. W czechosłowackiej fortyfikacji stałej zaczęto ją standardowo stosować w nowo budowanych obiektach od 1937 roku, zgodnie z projektem z 1936 roku. Jej zadaniem była bezpośrednia obrona otoczenia schronu, które znajdowało się w martwym polu ostrzału strzelnic. Problem nadzoru martwych pól w obiektach fortyfikacji stałej rozwiązano przy pomocy optycznego peryskopu. Obiektyw peryskopu wysuwany był na zewnątrz obiektu poprzez skośnie osadzoną rurę w zewnętrznej ścianie schronu.
Zrzutnia posiada masywne uchylne zamknięcie, które chroniło obsługującego ją żołnierza przed obrażeniami w wyniku przedwczesnej eksplozji granatu. Klapę, zabezpieczającą wlot zrzutni, można było uchylić po wcześniejszym jej odryglowaniu poprzez przesunięcie w płaszczyźnie czoła zrzutni (po skosie w dół). Klapa, po opuszczeniu, opadała pod własnym ciężarem i samoczynnie ryglowała się dzięki zastosowaniu dwóch spiralnych sprężyn. Dlatego też podczas osadzania zrzutni granatów należało zachować odchylenie oś obrotu klapy od pionu mniejsze niż 45 stopni. Zamknięcie zrzutni osadzone było na staliwnej rurze o średnicy 100 mm. Zrzutnię granatów osadzano skośnie w ścianie zewnętrznej.
Opracowano dwa warianty zastosowania zrzutni granatów. Wariant W 1 (Rys. 01) dotyczył dwukondygnacyjnych schronów z rowem diamentowym. Ówczesna standardowa głębokość rowu w czechosłowackiej fortyfikacji stałej wynosiła 3,00 metry. Zrzutnię granatów osadzano w wybranym pomieszczeniu górnej kondygnacji na wysokości około 80 cm nad poziomem posadzki. Rura zrzutni granatów umieszczona była skośnie w ścianie pod kątem 45 stopni niezależnie od grubości ściany.
Wariant W 2 (Rys. 01) dotyczył zastosowania zrzutni granatów w schronach jednokondygnacyjnych. W tym przypadku osadzano ją na wysokości od 160 do 170 cm nad poziomem posadzki. Rura zrzutni granatów umieszczana była skośnie w ścianie o grubości w zakresie od 80 do 125 cm pod kątem 40 stopni. Tylko w przypadkach grubości ścian wynoszącej 150 cm stosowano 35 stopniowy kąt pochylenia. Wylot rury znajdował się około 50 cm nad poziomem gruntu. Tam też wykonywano betonową wylewkę. Była niezbędna dla inicjacji uderzeniowego zapalnika czechosłowackiego ręcznego granatu wz. 34 [02], jednego z dwóch typów będących na uzbrojeniu sił zbrojnych Czechosłowacji. Wlot zrzutni znajdował się wyjątkowo wysoko, tak aby granat wz.34 posiadał niezbędny czas na uzbrojenie się oraz osiągnięcia odpowiedniej prędkości, niezbędnej do inicjacji uderzeniowego zapalnika. Przeprowadzone próby ujawniły zawodność zastosowanego rozwiązania. Granat, wyjątkowo bezpieczny dla obsługującego, nie mógł być stosowany do walki na małych odległościach. Zastosowany zapalnik uderzeniowy nie gwarantował skutecznego zadziałania w przypadku zbyt małej prędkości lub uderzenia w miękki grunt.
Zaistniały problem rozwiązała opracowana na początku 1938 roku nowa konstrukcja granatu z pirotechnicznym zapalnikiem czasowym. Pomysłodawcą był czeski inżynier Jaroslav Velinsky. Granat wz. 38 wprowadzono na uzbrojenie w kwietniu 1938 roku.
Fot. 03. Zdjęcie pokrywy zrzutni granatów zamieszczone na portalu aukcyjnym „Aukro” (https://aukro.cz). Po prawej stronie dwie spiralne sprężyny powodujące ryglowanie się pokrywy w pozycji „zamknięte”.