Tag: badania terenowe

Mocowanie płyty 473P2 w izbie bojowej dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej Pak 35/36

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Widok schronu w Czarnym Piecu (Pozycja Olsztynecka) z odrzuconą częścią czołową w wyniku eksplozji ładunków w izbie bojowej dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36. Płyta 473P2 , chroniąca stanowisko bojowe nie była kotwiona do bryły schronu.

Schrony dla polowej armaty przeciwpancernej i ciężkiego karabinu maszynowego (niem. Pak und MG-Schartenstand) miały być  wzniesione na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohenstein-Stellung) w dwóch etapach.  Pierwszy cykl prac przewidywał wybudowanie części schronu z izbą bojową na ckm, izbą dla załogi, śluzą przeciwgazową i pomieszczeniem magazynowym. Ta część prac została wykonana w 1938 roku. Po wyposażeniu i uzbrojeniu obiekt w pełni realizował założenia obronne w ramach posiadanego uzbrojenia. Podczas drugiego etapu prac w 1939 roku [01] miała być wzniesiona izba bojowa dla polowej armaty przeciwpancernej.

 

Fot. 02. Odrzucona czołowa część izby bojowej dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36.

 

Projekt izby bojowej dla armaty przeciwpancernej Pak 35/36 został prawdopodobnie zmodernizowany na przełomie 1938 i 39 roku. Izba bojowa otrzymała nowo opracowaną płytę stalową 473P2 o 30 stopniowym-niesymetrycznym sektorze ostrzału. Płyta ta została wprowadzona na uzbrojenie w 1938 roku. Izba bojowa miała być zamykana drzwiami stalowymi 722P3, które zostały wprowadzone na uzbrojenie w 1939 roku. Niemiecka armia znana była z sprawnej organizacji i wyjątkowo dobrej współpracy z przemysłem. Nie mniej wcześniej podane informacje, dotyczące wprowadzenia na stan uzbrojenia elementów wyposażenia izby bojowej dla armaty przeciwpancernej oraz podawany przez źródła termin budowy obiektów, wymusiły przeprowadzenie analizy konstrukcji schronu.

 

Fot. 03. Widok stropu schron Sp. 96 w Witramowie z zalaną betonem szczeliną technologiczną do osadzenia płyty.

 

Schrony dla armaty przeciwpancernej Pak 35/36 i ciężkiego karabinu maszynowego (niem. Pak und MG-Schartenstand) były wznoszone na terenie Prus Wschodnich. Autor niniejszego opracowania przeprowadził analizę wybranych obiektów tego samego typu na terenie Pozycji Olsztyneckiej i Giżyckiego Rejonu Umocnionego. W przypadku Pozycji Olsztyneckiej zbadano konstrukcję schronu Sp. 96 z Witramowa oraz schronu Sp. 63 z Czarnego Pieca. W obu przypadkach izba bojowa dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej Pak 35/36 została wzniesiona tak, aby płytę 473P2 chroniącą stanowisko, można było osadzić w każdym późniejszym terminie. Pancerz miał być wsunięty pionowo z góry na żądane miejsce po przez szczelinę technologiczną. Pozostawiono ją w stropie podczas betonowania schronu. Po wsunięciu płyty, ustawieniu zgodnym z wymaganiami planu ogni, szczelina zalewana była betonem (Fot. 03). Płyta, osadzona opisywaną metodą, nie była kotwiona do bryły schronu (Fot. 04). Montaż zamknięcia otworów obserwacyjnych i strzelnicy wykonywano po osadzeniu pancerza. W schronie w Czarnym Piecu niewłaściwie uformowano zarys szczeliny dylatacyjnej. Miejsce osadzania płyty zostało dodatkowo osłabione przez występ, zapobiegający przemieszczaniu się obu części schronu, co prezentuje Fot. 04. Eksplozja odrzuciła czołową część izby bojowej. Przełom nastąpił w najsłabszym miejscu – w miejscu osadzenia płyty.
Z przeprowadzonych badań terenowych wynika, że w momencie rozpoczęcia budowy obu izb bojowych nie dostarczono wymaganych płyt 473P2.

 

Fot. 04. Widok izby dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36 pozbawionej części czołowej. 1. Występ zapobiegający przemieszczaniu się wybudowanych części schronu, 2. Ściana boczna o zmniejszonej grubości, 3. Ściana boczna schronu o typowej grubości.

W przeciwieństwie do Pozycji Olsztyneckiej, większość schronów Giżyckiego Rejonu Umocnionego została wysadzona. Czytelne bryły schronu dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36 i ciężkiego karabinu maszynowego zachowały się w pobliżu miejscowości Wejdyki i Martiany. W obu przypadkach płyta, chroniąca stanowisko bojowe armaty polowej, została standardowo osadzona podczas wznoszenia konstrukcji żelbetowej izby bojowej. Zamocowano ją za pomocą kotw do bryły schronu.

 

Fot. 05. Widok izby bojowej dla przeciwpancernej armaty Pak 35/36 od strony zapola. Strzałką zaznaczono miejsce na nisze technologiczne do późniejszego osadzenia drzwi 722P3.

 

Więcej informacji w opracowaniu: Schron na armatę przeciwpancerną i ckm – Pak und MG-Schartenstand (1938)

 

[01] – Kurt Burk, „Die deutschen Landesbefestigungen im Osten 1919-1945, Biblio Verlag, Osnabrück 1993, str. 57.

 

 

 

 

 

 

 

 

Kazamata pancerna z płytą stropową o grubości 15 cm – badania terenowe

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Kazamata pancerna starszego typu chroniąca stanowisko ckm w schronie 410 w Głogowie (Pozycja Odry). Na uwagę zasługuje idealne pokrycie się lica płyty stropowej z powierzchnią ściany bocznej.

 

Pogoda w tym roku dopisała. Łatwo  można było zaplanować kolejne wyprawy w rejon umocnień Pozycji Lidzbarskiej. Jeden z ostatnich wyjazdów w okolice Stygajn i Bornit był przeznaczony na wykonanie niezbędnych pomiarów  i dokumentacji fotograficznej tzw. kazamaty pancernej starszego typu.
Na Pozycji Lidzbarskiej w latach 1933-1934 wzniesiono schrony bojowe na ciężki karabin maszynowy do ognia boczno-czołowego i czołowego, których stanowisko broni maszynowej było chronione tzw. kazamatą pancerną. Kazamata pancerna starszego typu nie uzyskała po 1933 roku nowego oznaczenia, przyznawanego standardowemu wyposażeniu schronów. Prawdopodobnie osadzana  była w nowo wznoszonych obiektach do wyczerpania zapasów magazynowych lub zrealizowania przez niemiecki przemysł wcześniejszych zamówień. Została zastąpiona na Pozycji Lidzbarskiej pancerzem o oznaczeniu 5P7. Nowy typ pancerza zastosowano w obiektach wznoszonych już w 1934 roku.

Kazamata pancerna starszego typu na ciężki karabin maszynowy, mogła występować w dwóch odmianach.  Celem badań terenowych ma być odmiana, której charakterystyczną cechą była zróżnicowana grubość zastosowanych płyt. Płyta czołowa ze strzelnicą ckm posiadała wymiary 320 x 165 x 10 cm. Płyta stropowa, otrzymała grubość 15 cm. Obie płyty posiadają tą samą szerokość. Płyty zachodziły symetrycznie na zakładkę na żelbetowe ściany boczne izby bojowej. Długość płyty stropowej wynosiła około 305 cm. W ramach badań terenowych odsłonięto część stropową schronu z zachowanym odciskiem płyty w trzech wyselekcjonowanych obiektach. Wykonano niezbędne pomiary i dokumentację fotograficzną.

Na terenie Polski nie zachował się żaden z osadzonych pancerzy kazamaty pancernej z płytą stropową o grubości 15 cm. Płyty stalowe były  w okresie powojennym pozyskane jako wtórny surowiec. W większości przypadków płyty kazamaty pancernej zostały odstrzelone przy zastosowaniu tej samej metody. Siła eksplozja ładunków przemieszczała obie płyty w kierunku przedpola. W idealnym stanie zachowały się boczne odciski płyty stropowej (Fot. 02). Odwzorowały zarys krawędzi i płaszczyzn. Przyjęto je za bazę, niezbędną do wykonania pomiarów.
Na Pozycji Odry możemy jeszcze zobaczyć  kazamaty pancerne w dwóch obiektach. Cechą szczególną zachowanych kazamat jest to, że płyta czołowa i stropowa są tej samej grubości. Wynosi ona 10 cm. Jedna z dwóch zachowanych kazamat pancernych na ckm na terenie Polski została zaprezentowana na zdjęciu 01. Kazamata przeznaczona była do ochrony stanowiska bojowego znajdującego się w izbie o podstawie czworokąta o wymiarach 200 x 200 cm.

Więcej informacji o tzw. kazamatach pancernych w niemieckiej fortyfikacji stałej znajduje się w opracowaniu : MG- Kasematte – Kazamata pancerna na ckm

Uwaga.
Kazamata starszego o grubości płyt 10 i 15 nie była konstrukcją zamienną dla kazamaty 5P7.

 

Fot. 02. Odsłonięta część stropowa schronu z odciskiem 15 cm płyty kazamaty pancernej. Strzałkami zaznaczono idealnie zachowane odciski ścian bocznych poziomo osadzonej płyty. Za bazy pomiarowe przyjęto zaznaczone powierzchnie odcisku płyty.