Autor: Franz Aufmann

Rysunki na ścianie

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje sowieckie

Układ wentylacji jednoizbowego schronu na ckm

Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Jednoizbowy schron na ckm z wejściem chronionym przelotnią. Widok od strony zapola (Osowiecki Rejon Umocniony, Linia Mołotowa).

Podczas wędrówek po byłych pozycjach obronnych natrafi się na obiekty fortyfikacji z pozoru nieciekawe, pozbawione wszelkiego wyposażenia. Do nich należy jednoizbowy schron na ckm do ognia czołowego PDOT(m) wchodzący w skład Osowieckiego Rejonu Umocnionego Linii Mołotowa. Wyjątkowo prosta bryła betonu, bez osadzonego pancerza stanowiska bojowego PK-4a, budowana w dużych ilościach, całkowicie zniechęca do wejścia i dalszego zwiedzania.

Schronu PDOT(m) posiada typową konstrukcję. Można go spotkać na terenie pozycji obronnych ZSRR, wznoszonych po 1940 roku na nowej granicy państwowej. W jednym z nich wykonano na ścianie unikalny rysunek układu napowietrzania i usuwania zanieczyszczonego powietrza (Fot. 02). Na ścianie zostały narysowane poszczególne podzespoły oraz układ łączących je rur. Rysunek wykonano jako pomoc dla niewykwalifikowanych robotników montujących wyposażenie schronu. Zachowano rzeczywiste wymiary podzespołów.

 

Fot. 02. Wejście do izby oraz ściana z rozrysowanym układem napowietrzania i usuwania zanieczyszczonego powietrza. W otworze technologicznym o przekroju czworokąta miały być osadzone wsporniki dla wentylatorów.

 

Fot. 03. Stanowisko bojowe ckm (NPS-3). Dwa giętkie przewody służą do odsysania gazów prochowych z worka na łuski i z komory zamkowej. Rekonstrukcja stanowiska bojowego w schronie – muzeum (Petersburg, Federacja Rosyjska). Zdjęcie pochodzi z rosyjskiego forum: www.forum.aroundspb.ru z wątku: ДОТ на Мурзинке (Невский район).

 

Fot. 04. Oryginalny rysunek układu napowietrzania i usuwania gazów prochowych. 1. przewód podający gazy prochowe do wentylatora, 2. wentylator, 3. przekładnia napędu wentylatora, 4. przewód odprowadzający gazy z wentylatora, 5. wlot przewodu osadzonego w ścianie do usuwania gazów na zewnątrz schronu, 6. wylot przewodu dostarczającego powietrze z czerpni, 7-8, zawory odcinające, 9. filtr przeciwchemiczny FPU-50 starego typu z doprowadzeniem powietrza w osi filtra, 10. rura doprowadzająca oczyszczone powietrze do wentylatora, 11. wentylator, 12. przekładnia napędu wentylatora dostosowana do napędu ręcznego.

 

Fot. 05. Rekonstrukcja stanowiska do wentylacji w schronie – muzeum (Petersburg, Federacja Rosyjska). Zdjęcie pochodzi z forum: www.forum.aroundspb.ru z wątku: ДОТ на Мурзинке (Невский район).

 

 

Na podstawie rysunku na ścianie schronu i zdjęć wykonanych w restaurowanym schronie w Petersburgu [01] zostanie przedstawiony standardowy układ napowietrzania i układ usuwania gazów prochowych. Na dwóch stalowych belkach o przekroju „ceowym”, osadzonych w otworze technologicznym w ścianie (Fot. 04), ustawiono ramę z dwoma wentylatorami promieniowymi. Każdy z nich zamocowany był do skrzynki z układem przekładni kół zębatych dla napędu ręcznego. Mógł być stosowany również napęd mechaniczny. Do napędu wykorzystywano silnik elektryczny. Napęd przekazywany był za pomocą przekładni pasowej z paskiem klinowym. Koło przekładni pasowej i wirnik wentylatora osadzony był na tym samym wałku napędowym.
Wentylatory wraz z skrzynkami napędowymi mocowano do ramy, ustawionej na dwóch ceownikach. Po lewej stronie umieszczono kolumnę filtrów. Dwa zawory pozwalały na odpowiednie ukierunkowanie przepływu powierza. Powietrze z czerpni, znajdującej się na zewnątrz schronu, kierowane było bezpośrednio do wentylatora napowietrzającego izbę lub w przypadku ataku gazowego poprzez układ filtrów przeciwchemicznych.

Układ usuwania gazów prochowych

Wentylator promieniowy (Fot. 04, 2) zasysał gazy prochowe za pomocą rury (Fot. 04, 1)  podwieszonej pod stropem i dwóch giętkich przewodów (Fot. 03). Gazy prochowe zasysane były przez jeden z giętkich przewodów (w tym przypadku) z gazoszczelnego worka, podwieszanego pod 7,62 mm ciężkim karabinem maszynowym Maxim wz. 1910 [02]. Drugi z przewodów zasysał powietrze z komory zamkowej. Gazy prochowe tłoczone były na zewnątrz schronu za pomocą przewodu (Fot. 04, 4)  i rury (Fot. 04, 5) osadzonej w ścianie schronu. Przewidziano możliwość gazoszczelnego zamknięcia przewodu 4 w przypadku ataku gazowego. Zastosowano zawór zamykający.

Układ napowietrzania schronu

Powietrze do napowietrzania było zasysane przewodem (Fot. 04, 6) poprzez czerpnię z przelotni. Dwa zawory (Fot. 04, 7,8)  służyły do ukierunkowania przepływu powietrza. Powietrze w zależności od potrzeb mogło być:

– oczyszczone przez zestaw filtrów przeciwchemicznych (Fot. 04, 9)  i tłoczone przez wentylator  (Fot. 04, 10)  do pomieszczenia,
– tłoczone przez wentylator bezpośrednio do pomieszczenia.

Wentylator KP-4A  posiadał napęd ręczny i mechaniczny. W tym wypadku wykorzystywano napęd ręczny. Przekładnia pasowa z paskiem klinowym umożliwiała jednoczesny napęd obu wentylatorów. Koła pasowe osadzano na wałku napędowym wirnika. Przy obrotach wirnika n=2800 obr/min wentylator uzyskiwał wydatek 300 m3/h (5,0 m3/min) przy całkowitym spiętrzeniu 60 mm słupka wody.
Do oczyszczania powietrza stosowano standardowe filtry przeciwchemiczne FPU-50 lub FPU-100. Liczba w oznaczeniu filtra podaje jego nominalny wydatek w m3/h. Powietrze, w celu przefiltrowania w filtrach dostarczano otworem, który znajdował się na cylindrycznej części filtra, w połowie jego wysokości. Średnica filtra wynosiła 550 mm przy wysokości 406 mm. Filtry ustawiano w kolumnach. W przypadku zastosowania filtrów przeciwchemicznych nowej generacji FPUM-100 doprowadzenie powietrza znajdowało się w osi cylindrycznej obudowy. Zastosowanie tych filtrów wymuszało użycie filtra przeciwdymnego. W kolumnie trzech filtrów, pierwszy o oznaczeniu  FPUM-200 był filtrem przeciwdymnym a dwa pozostałe FPUM-100 filtrami przeciwchemicznymi.
Rekonstrukcja układu napowietrzania schronu w Petersburgu (Fot. 05) została przeprowadzona z zastosowaniem filtrów FPU-50.

[01] – więcej zdjęć schronu znajduje się na stronie internetowej: Книга Памяти Великой Войны
[02] – Dla schronów PDOT(m) przewidziano stanowisko bojowe PK-4a składające się z 7,62 mm ciężkiego karabinu maszynowego Maksim 1910 i podstawy fortecznej. W schronie w Petersburgu osadzono stanowisko NPS-3. W przypadkach stanowisk bojowych PK-4a i NPS-3 na podstawie fortecznej montowany był 7,62 mm ciężki karabin maszynowy Maksim 1910. Sposób zasysania gazów prochowych, niezależnie od zastosowanej podstawy fortecznej nie ulega zmianie.

Badania terenowe – Pozycja Lidzbarska – okolice Bartoszyc

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Tylna elewacja bojowego schronu B1-1 na ckm. W murze oporowym wykonano nisze dla odkrytego stanowiska obserwacyjnego lub bojowego na rkm, prowadzącego ogień z poziomu stropu (Pozycja Lidzbarska).

 

Fot. 02. Widok niszy, wykonanej w murze oporowym schronu Bojowego B1-1 na ckm.

Niestandardową elewację otrzymał schron bojowy Regelbau B1-1 na ciężki karabin maszynowy 5 Odcinka Dywizyjnego Pozycji Lidzbarskiej (niem. Heilsberber Stellung). W murze oporowym wykonano dwie nisze o podstawie trapezu.  Jeden z boków niszy stanowi przedłużenie zarysu okapu. Nisze posiadają zróżnicowaną wielkość. Długość krótszej podstawy trapezu lewej niszy (Rys. 01) wynosi 75 cm a prawej 140 cm. Szerokość niszy równa jest 50 cm przy 100 cm grubości muru oporowego. W obu przypadkach głębokość niszy wynosi 95 cm. Nie stwierdzono obecności lub śladów klamer ułatwiających wejście załodze na stanowisko. Schron został wybudowany pobliżu miejscowości Żydowo. Nie brał udziału w walkach. Izba bojowa została zniszczona przez saperów w styczniu 1945 roku.

W dostępnej literaturze dotyczącej niemieckich fortyfikacji stałych okresu międzywojennego nie można zaleźć informacji dotyczących przeznaczenia wykonanych nisz w murze oporowym. Dlatego też w niniejszym opracowaniu rozważa się wykorzystanie nisz jako stanowiska obserwacyjnego lub stanowiska ręcznego karabinu maszynowego wspierającego obronę schronu i posterunku wartowniczego.

 

Fot. 03. Tylna elewacja schronu bojowego B1-1 z wykonanymi niszami w murze oporowym.

Podstawowym środkiem przekazu rozkazów i informacji z punktu dowodzenia do stanowisk bojowych była sieć telefoniczna. Dowódca schronu bojowego B1-1 mógł prowadzić obserwację bliską w kierunku przedpola tylko w zakresie sektora ostrzału ciężkiego karabinu maszynowego poprzez przeziernik płyty 7P7, chroniącej stanowisko bojowe. Nadzór zapola schronu, który mógł być znacznie ograniczony przez celową konfigurację terenu, umożliwiała strzelnica obrony zapola i wizjer w drzwiach wejściowych 14P7. Pole obserwacji mogło być ograniczone do kilku metrów. Peryskop do prowadzenia obserwacji okrężnej nie był jeszcze standardowym wyposażeniem niemieckich obiektów fortyfikacji stałych w 1937 roku, w którym to zatwierdzono projekt schronu bojowego B1-1 na ckm do stosowania. Wykonane na zewnątrz schronu stanowisko nie wyposażono w środki łączności z izbą bojową. Nie stwierdzono montażu połączenia telefonicznego lub istnienia rur głosowych. Jednoczesne prowadzenie obserwacji oraz przekazywanie informacji bezpośrednio do izby bojowej nie było możliwe. Na Pozycji Lidzbarskiej konsekwentnie przestrzegano zasady rozdzielenia bojowej i obserwacyjnej funkcji schronu. Na terenie tej pozycji obronnej nie wzniesiono, stosowanych na Pozycji Odry i Pozycji Pomorskiej, schronów bojowych z odkrytym stanowiskiem obserwatora artylerii lub schronów bojowych z stanowiskiem obserwacyjnym chronionym poziomą płytą z otworem na lornetkę nożycową.

Rys. 02. Schemat schronu B1-1 z zaznaczonym zarysem nisz w murze oporowym.

Wzięto również pod uwagę przeznaczenie nisz na posterunek ochrony (posterunek wartowniczy) i stanowisko obrony. W rozważaniach uwzględniono stanowisko karabinu maszynowego. Dwuosobowa obsada ręcznego karabinu maszynowego mogła prowadzić skuteczny ogień z poziomu stropu i wspierać obronę schronu w uzasadnionych przypadkach. Atutem takiego stanowiska była możliwość prowadzenia obserwacji i skutecznego ognia w szerokim sektorze ostrzału. Odpowiednio zabezpieczone solidnym nasypem ziemnym pozwalało na doraźne eliminowanie martwych pól i luk w obronie, powstałych podczas walki.
Próby rozwiązania problemu obserwacji lub wzmocnienia obrony poprzez dodatkowe stanowisko ręcznego karabinu maszynowego, prowadzące ogień z poziomu stropu schronu, starano się rozwiązać również na innych pozycjach obronnych. Na Froncie Wschodnim Rejonu umocnionego Giżycko zastosowano platformę na dwóch wspornikach, osadzonych w murze oporowym (patrz: Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – okolice miejscowości Kruklanki). Omawiane rozwiązania nie zostały wprowadzone na szerszą skalę i pozostały zarzucone na etapie prób.

Badania terenowe – Rejon Umocniony Giżycko – okolice Kruklanek (01)

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 13. Wejście do schronu Regelbau B1-1a osłonięte okapem i chronione strzelnicą broni ręcznej (Rejonu Umocnionego Giżycko, Kruklanki).
Od dłuższego czasu planowany był wyjazd na teren Wschodniego Frontu Rejonu Umocnionego Giżycko (niem. Befestigungen bei Lötzen). Badania terenowe miały objąć schrony fortyfikacji stałej w okolicach miejscowości Kruklanki, na odcinku pozycji obronnej położonej na południe od byłej linii kolejowej. Wznoszenie nowoczesnych umocnień w rejonie Giżycka rozpoczęto w 1936 roku. W większości przypadków nowo budowane schrony bojowe wysunięto przed pierwszowojenne umocnienia Giżyckiej Pozycji Polowej (niem. Feldstellung Lötzen). Umieszczenie ich na wzniesieniach zapewniało załodze schronów bojowych doskonałą obserwację wyznaczonych sektorów ostrzału i przedpola. Skuteczna obrona pozycji wymagała, ze względu na sposób prowadzenia ognia, dobrze przeszkolonych obsad ciężkich karabinów maszynowych.

 

Fot. 02. Płyta starego typu, wykorzystana jako zamknięcie strzelnicy broni ręcznej do obrony wejścia i zapola schronu.

Szczególną uwagę poświęcono schronom bojowym na ckm Regelbau B1-1 (Fot. 01). Stwierdzono, że większość z nich zamiast standardowego zamknięcia strzelnicy obrony wejścia 48P8 została wyposażona w płytę stalową starszego typu o grubości 2 cm (Fot. 02). Płytę wycofano z produkcji prawdopodobnie w 1932 lub 1933 roku.

Pierwotnie stosowana była do ochrony stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego w schronach o najniższej klasie odporności na ostrzał, określanej jako odłamko-odpornej [01]. Płyta nie została ujęta w katalogu typowych pancerzy Panzer-Atlas. Płyta nie została ujęta w katalogu typowych pancerzy Panzer-Atlas.

 

Fot. 03. Śruby z zestawem podkładek, stalowej i ołowianej do mocowania prowadnicy zasuwy strzelnicy.

Posiadała wąski przeziernik, który umożliwiał dowódcy stanowiska ckm obserwację pola walki. Ta część płyty w nowym zastosowaniu została zagłębiona w żelbetowej ścianie schronu. Wszystkie płyty zostały zdekompletowane. Niektóre z nich posiadają jeszcze prowadnice zasuwy strzelnicy. Były mocowane za pomocą rzędu 6 śrub. Pod stalowymi podkładkami zachowały się ołowiane podkładki (Fot. 03). Wykonane z plastycznego materiału miały kompensować naprężenia powstałe w wyniku ostrzału lub odkształceń płyty.

 

Fot. 04. Stalowe klamry osadzone w elewacji schronu Regelbau B1-1a.

 

 

Schrony bojowe Regelbau B1-1a badanego odcinka pozycji umocnionej (położonego na południe od byłej linii kolejowej) zostały wyposażone w dwa rzędy stalowych klamer (Fot. 04). Klamry osadzono w murze oporowym, przedłużającym tylną ścianę schronu. Do wykonania klamer zastosowano gładki drut stalowy o średnicy 12 mm. Szerokość klamry 19 cm i jej wysunięcie na 14 cm pozwalało na  swobodne wspięcie się na strop obiektu.
Niektóre ze schronów otrzymały dwa wsporniki (Fot. 05), wykonane ze stalowego płaskownika o przekroju poprzecznym 38 x 10 mm. Do wsporników mocowana była platforma. Wsporniki umieszczono na wysokości, która umożliwiała żołnierzowi o średnim wzroście prowadzenie na stojąco okrężnej obserwacji pola walki za pomocą lornetki. Stanowisko mogło być też wykorzystane (tylko przez odważnych!) do prowadzenia ognia z ręcznego karabinu maszynowego z poziomu stropu. W przypadku osadzenia w elewacji schronu wsporników, ciąg klamer kończył się poniżej poziomu platformy.

 

Fot. 05. Stalowe klamry oraz dwa wsporniki, osadzone w elewacji schronu Regelbau B1-1a.

[01] – Stosowana była w schronach bojowych na ckm. Schron został opisany w opracowaniu MG-Schartenstand – schron bojowy z 2 cm płytą (1932)

Strzelnica obrony wejścia w schronie bojowym B1-1

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Fot. 01. Ruiny niemieckiego schronu bojowego B1-1 na ciężki karabin maszynowy. (Prusy Wschodnie).

 

Fot. 02. Strzelnica obrony wejścia 48P8 w schronie bojowym B1-1 na ckm.

Podstawowym pancerzem obrony bezpośredniej w schronie bojowym B1-1 na ciężki karabin maszynowy było zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 [01]. Wejście do schronu oraz zastosowaną w tym projekcie strzelnicę obrony wejścia, zabezpieczono okapem. To rozwiązanie konstrukcyjne było zalecane po 1936 roku w niemieckich schronach fortyfikacji stałych i  rozwijano je w kolejnych latach. W celu zapewnienia optymalnej obrony wejścia, płytę zamknięcia strzelnicy ustawiono pod kątem około 160 względem płaszczyzny ściany (Fot. 02). Skuteczny sektor ostrzału był zróżnicowany. Wynosił od kilkudziesięciu metrów do zaledwie 2-3 metrów dla schronów zagłębionych, typowych dla niektórych odcinków Pozycji Pomorskiej. Pancerz posiadał płytę o wymiarach 760 x 830 x 40 mm [02], osadzaną w ścianie. Strzelnica 80 x 120 mm umożliwiała skuteczne prowadzenie obrony przy pomocy broni ręcznej. Zamykano ją zasuwą przesuwaną miedzy dwiema prowadnicami. Zasuwę wyposażono w uszczelką filcową, która zapewniała gazoszczelności zamknięcia.
Badania terenowe przeprowadzone na terenie Prus Wschodnich wykazały, że do obrony wejścia stosowano również pancerze innego typu. W jednym z wysadzonych schronów B1-1 zachowała się 2 cm płyta stalowa starszego typu [03] z zasuwą, ryglowaną za pomocą dźwigni. Płyta nie została ujęta w katalogu pancerzy typowych (niem. Panzeratlas). Oględziny pancerza wykazały, że jest to prawdopodobnie płyta ze strzelnicą broni maszynowej z przeziernikiem do prowadzenia obserwacji. Wąska szczelina przeziernika znajduje się po lewej stronie strzelnicy i została przysłonięta przez żelbetową ścianę. Przed osadzeniem płyty w ścianie schronu zdemontowano górną i dolną prowadnicę zasuwy przeziernika. Na odsłoniętej części płyty od strony izby bojowej widoczne są skraje otwory na śruby do mocowania prowadnic (Fot. 03, 5).
Płyta osadzona w ścianie, posiada dwa rzędy śrub mocujących (Fot. 03, 1). Widoczne są świetnie zachowane podkładki pod nakrętkami. W zestawie stosowano podkładkę ołowianą od strony płyty oraz stalową od strony nakrętki.  Ołowiana podkładka, jako łatwo odkształcalna plastycznie, miała kompensować odkształcenia powstałe w wyniku bezpośredniego ostrzału płyty lub jej bliskiego otoczenia. Otwór strzelnicy posiada wymiary 310 x 280 mm. Dwa rzędy śrub (Fot. 3, 2) służyły do mocowania górnej i dolnej prowadnicy zasuwy strzelnicy.

 

Fot. 03. Niestandardowy pancerz strzelnicy obrony wejścia. 1. śruby mocujące płytę stalową ze strzelnicą, 2. śruba mocująca prowadnicę zasuwy strzelnicy, 3-4. zderzak ograniczający ruch zasuwy strzelnicy, 5. śruba mocująca prowadnicę zasuwy przeziernika.

 

Rys. 01. 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą dla ciężkiego karabinu maszynowego i przeziernikiem do obserwacji sektora ognia (1932).
Rys. 01. Płyta stalowa, ze strzelnicą dla ciężkiego karabinu maszynowego i przeziernikiem do obserwacji sektora ognia, o grubości 2 cm z 1932 roku. 1. korpus płyty o grubości 2 cm, 2. strzelnica ckm, 3. zsuwa strzelnicy ckm z mechanizmem ryglującym, 3a. prowadnice zasuwy strzelnicy ckm, 3b. śruby mocujące prowadnice, 4. zasuwa przeziernika do obserwacji sektora ognia, 4a. prowadnice zasuwy przeziernika, 4b. pokrętła dociskające zasuwę przeziernika w pozycji „zamknięte”, 4c. śruby mocujące prowadnice zasuwy przeziernika, 5. otwory pod kotwy mocujące płytę do ściany schronu.

 

[01] – więcej w opracowaniu Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss ,
[02] – klasa odporności D,
[03] – więcej informacji w opracowaniu Stahl-Schartenplatte 2 cm stark – 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą (1932)

Wyjście ewakuacyjne w schronie biernym na Pozycji Olsztyneckiej

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Elewacja schronu biernego L 100 dla drużyny piechoty (niem. Gruppenunterstand) na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohsteiner Stellung).

 

W ramach rozbudowy pozycji obronnych w Prusach Wschodnich, wybudowano do końca 1938 roku na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohenstein-Stellung) 118 z 120 planowanych schronów biernych dla drużyny piechoty. Część wybudowanych schronów biernych, o dwóch pomieszczeniach połączonych przejściem o wymiarach w przekroju poprzecznym 80 x 60 cm (wysokość x szerokość), otrzymało oryginalne rozwiązanie konstrukcyjne wyjścia ewakuacyjnego (niem. Notausgang) [01].
Wyjście ewakuacyjne został umieszczano przez projektantów w nieobsypanej części tylnej ściany schronu, w której również znajdowało się wejście do obiektu. Otwór wyjścia ewakuacyjnego zamurowano ścianką ceglaną o grubości równej szerokości cegły [02] w zewnętrznej płaszczyźnie ściany tylnej schronu. Nieobsypaną część elewacji schronu pokryto tynkiem o charakterystycznej fakturze zwanej „barankiem”, malowanym kolorami ochronnymi. Położenie otworu wyjścia ewakuacyjnego było nierozróżnialne.

 

Fot. 02. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

 

Fot. 03. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym L 90 dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

Wyjście ewakuacyjne od strony pomieszczenia magazynowego (Fot. 04) schronu biernego nie zabezpieczono gazoszczelnymi drzwiami stalowymi [03]. Przewidziano jedynie  zastosowanie blokady z  jednego rzędu dwuteowych profili stalowych. Wsuwano je od góry w dwa pionowe kanały, wykonane obustronnie w bocznych ścianach wyjścia ewakuacyjnego (Fot. 03). Otwór poprowadzono przez tylną ścianę schronu z dużym wzniosem. Wykonano stopnie ułatwiające przejście. Pochylenie otworu wyjścia ewakuacyjnego zredukowało powierzchnię narażoną na bezpośredni ostrzał oraz wyeliminowało konieczność budowy zewnętrznego szybu przy tylnej ścianie schronu.

 

Fot. 04. Ściana z wyjściem ewakuacyjnym w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

 

 

Fot. 05. Napis na schodku wyjścia ewakuacyjnego.

 

[01] – inne rozwiązania wyjścia ewakuacyjnego w niemieckiej fortyfikacji opisano w opracowaniu Wyjście ewakuacyjne – Notausgang
[02] – wymiary cegły odnoszą się do długości x szerokości x wysokości.
[03] – rozwiązanie charakterystyczne dla obiektów niemieckiej fortyfikacji stałej z początku lat trzydziestych.

Obrotowy zawór 2ML01 – Drehschieber 2ML01

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Obrotowy zawór odcinający 2ML01 (niem. Derehschieber 2ML01). Zawór zdekompletowany. Został zniszczony chwyt obrotowej zasuwy. Położenie zaworu w pozycji „otwarte”. 1. kołnierz rury, 2. korpus zaworu, 3. obrotowa zasuwa z chwytem, 4. położenie chwytu dla zasuwy w pozycji „zamknięte”, 5. położenie chwytu dla zasuwy w pozycji „otwarte” (widoczny jest ślad po urwanym chwycie zasuwy).

 

Rys. 01. Obrotowy zawór odcinający 2ML01. 1. rura z kołnierzem – doprowadzająca powietrze, 2. korpus zaworu, 3. oś obrotu zaworu z podkładką sprężynującą i nakrętkami, 4. obrotowa zasuwa z chwytem, 5. gwint o zarycie kołowym dla nakrętek giętkiego przewodu 9ML.01.

 

Obrotowy zawór odcinający 2ML01 (niem. Derehschieber 2ML01)[01] stosowano zgodnie z wytycznymi z 1937 roku. Służył do odcinania dopływu powietrza do urządzenia filtrowentylacyjnego Hes. Był mocowany za pomocą czterech śrub 5/8″ do kołnierza rury o średnicy 10 cm, doprowadzającej powietrze z czerpni powietrza. Otwory mocujące rozłożone zostały co 90 stopni względem osi zaworu (Rys. 01. 3). Wylot rury znajdował się standardowo przy ścianie, poniżej stropu. Podczas przeprowadzanych w późniejszym okresie modernizacji układu wentylacyjnego, w miejsce obrotowych zaworów odcinających, montowano filtry przeciwpyłowe (niem. VW-Filter)[02]. W tym celu stosowano złączki w kształcie litery „S”. Umożliwiały one zamocowanie filtra przeciwpyłowego do wysoko umieszczonego przewodu doprowadzającego powietrze. Do filtrowentylatora Hes powietrze dostarczane było za pomocą giętkiego przewodu o oznaczeniu 9ML01, mocowanego za pomocą dwóch nakrętek 8ML01. Zastosowano gwint o zarysie kołowym, typowy dla połączeń spoczynkowych często rozłączalnych.
W pozycji „otwarte” powietrze przepływa poprzez trzy otwory o tym samym kształcie i powierzchni, wykonane w korpusie jak i w zasuwie zaworu. W pełni widoczne są na rysunku 01 w widoku od strony kołnierza rury doprowadzającej powietrze (dolny rys.). W przypadku obrotu zasuwy, ulega zmniejszeniu wielkość pola przepływu w przekroju poprzecznym, co skutkuje spadkiem wydatku przepływu powietrza. Ruch obrotowy zasuwy ograniczony jest przez dwie śruby mocujące 5/8”, rozstawione co 90 stopni względem osi obrotu zasuwy. W drugim skrajnym położeniu zasuwy zaworu nie następuje przepływ powietrza. O dwugranicznej pracy zaworu informowały oznaczenia na korpusie (Fot. 03) oraz napisy eksploatacyjne (Fot. 04).

 

 

Fot. 02. Obrotowy zawór odcinający 2ML01 (niem. Derehschieber 2ML01).

 

Fot. 03. Oznaczenia dla dwu granicznej pracy zaworu 2ML.01. Oznaczenie „Z” – zamknięte (Zu), Oznaczenie „A” – otwarte (Auf).

 

Fot. 04. Napis eksploatacyjny w schronie dla armaty przeciwpancernej i ckm (niem. Pak und MG-Schartenstand) informujący o kierunku otwierania i zamykania zaworu 2ML.01.

 

[01] – zastosowanie zaworu 2Ml.01 w opracowaniu Układ wentylacji w schronie na ckm i armatę ppanc. (niem. Pak und MG-Schartenstand) z 1938 roku.

[02] – więcej informacji w opracowaniu: Niemiecki filtr przeciwpyłowy (VW Filter 1,2) w obiektach fortyfikacji stałej.

Mocowanie płyty 473P2 w izbie bojowej dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej Pak 35/36

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Widok schronu w Czarnym Piecu (Pozycja Olsztynecka) z odrzuconą częścią czołową w wyniku eksplozji ładunków w izbie bojowej dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36. Płyta 473P2 , chroniąca stanowisko bojowe nie była kotwiona do bryły schronu.

Schrony dla polowej armaty przeciwpancernej i ciężkiego karabinu maszynowego (niem. Pak und MG-Schartenstand) miały być  wzniesione na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohenstein-Stellung) w dwóch etapach.  Pierwszy cykl prac przewidywał wybudowanie części schronu z izbą bojową na ckm, izbą dla załogi, śluzą przeciwgazową i pomieszczeniem magazynowym. Ta część prac została wykonana w 1938 roku. Po wyposażeniu i uzbrojeniu obiekt w pełni realizował założenia obronne w ramach posiadanego uzbrojenia. Podczas drugiego etapu prac w 1939 roku [01] miała być wzniesiona izba bojowa dla polowej armaty przeciwpancernej.

 

Fot. 02. Odrzucona czołowa część izby bojowej dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36.

 

Projekt izby bojowej dla armaty przeciwpancernej Pak 35/36 został prawdopodobnie zmodernizowany na przełomie 1938 i 39 roku. Izba bojowa otrzymała nowo opracowaną płytę stalową 473P2 o 30 stopniowym-niesymetrycznym sektorze ostrzału. Płyta ta została wprowadzona na uzbrojenie w 1938 roku. Izba bojowa miała być zamykana drzwiami stalowymi 722P3, które zostały wprowadzone na uzbrojenie w 1939 roku. Niemiecka armia znana była z sprawnej organizacji i wyjątkowo dobrej współpracy z przemysłem. Nie mniej wcześniej podane informacje, dotyczące wprowadzenia na stan uzbrojenia elementów wyposażenia izby bojowej dla armaty przeciwpancernej oraz podawany przez źródła termin budowy obiektów, wymusiły przeprowadzenie analizy konstrukcji schronu.

 

Fot. 03. Widok stropu schron Sp. 96 w Witramowie z zalaną betonem szczeliną technologiczną do osadzenia płyty.

 

Schrony dla armaty przeciwpancernej Pak 35/36 i ciężkiego karabinu maszynowego (niem. Pak und MG-Schartenstand) były wznoszone na terenie Prus Wschodnich. Autor niniejszego opracowania przeprowadził analizę wybranych obiektów tego samego typu na terenie Pozycji Olsztyneckiej i Giżyckiego Rejonu Umocnionego. W przypadku Pozycji Olsztyneckiej zbadano konstrukcję schronu Sp. 96 z Witramowa oraz schronu Sp. 63 z Czarnego Pieca. W obu przypadkach izba bojowa dla 3,7 cm armaty przeciwpancernej Pak 35/36 została wzniesiona tak, aby płytę 473P2 chroniącą stanowisko, można było osadzić w każdym późniejszym terminie. Pancerz miał być wsunięty pionowo z góry na żądane miejsce po przez szczelinę technologiczną. Pozostawiono ją w stropie podczas betonowania schronu. Po wsunięciu płyty, ustawieniu zgodnym z wymaganiami planu ogni, szczelina zalewana była betonem (Fot. 03). Płyta, osadzona opisywaną metodą, nie była kotwiona do bryły schronu (Fot. 04). Montaż zamknięcia otworów obserwacyjnych i strzelnicy wykonywano po osadzeniu pancerza. W schronie w Czarnym Piecu niewłaściwie uformowano zarys szczeliny dylatacyjnej. Miejsce osadzania płyty zostało dodatkowo osłabione przez występ, zapobiegający przemieszczaniu się obu części schronu, co prezentuje Fot. 04. Eksplozja odrzuciła czołową część izby bojowej. Przełom nastąpił w najsłabszym miejscu – w miejscu osadzenia płyty.
Z przeprowadzonych badań terenowych wynika, że w momencie rozpoczęcia budowy obu izb bojowych nie dostarczono wymaganych płyt 473P2.

 

Fot. 04. Widok izby dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36 pozbawionej części czołowej. 1. Występ zapobiegający przemieszczaniu się wybudowanych części schronu, 2. Ściana boczna o zmniejszonej grubości, 3. Ściana boczna schronu o typowej grubości.

W przeciwieństwie do Pozycji Olsztyneckiej, większość schronów Giżyckiego Rejonu Umocnionego została wysadzona. Czytelne bryły schronu dla polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36 i ciężkiego karabinu maszynowego zachowały się w pobliżu miejscowości Wejdyki i Martiany. W obu przypadkach płyta, chroniąca stanowisko bojowe armaty polowej, została standardowo osadzona podczas wznoszenia konstrukcji żelbetowej izby bojowej. Zamocowano ją za pomocą kotw do bryły schronu.

 

Fot. 05. Widok izby bojowej dla przeciwpancernej armaty Pak 35/36 od strony zapola. Strzałką zaznaczono miejsce na nisze technologiczne do późniejszego osadzenia drzwi 722P3.

 

Więcej informacji w opracowaniu: Schron na armatę przeciwpancerną i ckm – Pak und MG-Schartenstand (1938)

 

[01] – Kurt Burk, „Die deutschen Landesbefestigungen im Osten 1919-1945, Biblio Verlag, Osnabrück 1993, str. 57.

 

 

 

 

 

 

 

 

Układ wentylacji w schronie na polową armatę ppanc i ckm. – Pak und MG-Schartenstand

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann

Schron na polową armatę przeciwpancerną i ckm (niem. Pak und MG-Schartenstand) z 1938 roku otrzymał nowoczesne rozwiązanie układu wentylacyjnego. Wykorzystano elementy wyposażenia typowe dla konstrukcji projektowanych do 1938 roku. Zastosowano bezpośrednie napowietrzanie obu izb bojowych (Rys. 01, 1-2) oraz pomieszczenia dla załogi (Rys. 01, 4). Pośrednio przewietrzany był magazyn amunicji (Rys. 01, 3) i śluza przeciwgazowa (Rys. 01, 5). Warunkiem koniecznym gazoszczelności  było zapewnienie we wszystkich pomieszczeniach nadciśnienia. Zadanie to miały zrealizować filtrowentylatory. Przepływ powietrza pomiędzy izbami pośrednio napowietrzanymi umożliwiały jednokierunkowe zawory nadciśnieniowe 4ML.01 firmy Drägerwerk [01] z Lubeki.
Powietrze do napowietrzania pomieszczeń obiektu pobierane było poprzez dwie czerpnie (Rys. 01, 6). Osadzono je na tylnej elewacji schronu (Fot. 01). Zabezpieczały wloty głównego przewodu zasilającego przed uderzeniami pocisków i oddziaływaniem fali uderzeniowej. Główny przewód zasilający poprowadzono pod stropem schronu. Wykonano go ze spawanych odcinków rur stalowych o średnicy 15 cm i 10 cm. Połączenia kołnierzowe stosowano do montażu całych sekcji przewodu lub kompensacji wydłużenia. Boczne odprowadzenia służyły do zasilania filtrowenylatorów. Zgodnie z wytycznymi z 1937 roku na wylocie przewodu doprowadzającego powietrze zamocowano obrotowy zawór odcinający 2ML.01 (niem. Drehschieber) a powietrze do filtrowentylatora podawane było giętkim przewodem. Na ścianie zachował się niezamalowany napis „Drehschieber zu-auf”. Informował on o położeniu dźwigni zaworu w pozycji „zamknięte” i „otwarte” (Fot. 09).

 

Rys. 01. Konfiguracja pomieszczeń i układu wentylacji w schronie na ckm i polową armatę przeciwpancerną (niem. Pak und MG-Schartenstand). 1. Izba bojowa ckm sMG 08, 2. Izba bojowa polowej armaty przeciwpancernej Pak 35/36, 3. magazyn amunicji, 4. Izba załogi, 5. Śluza przeciwgazowa, 6. Czerpnia powietrza, 7-9. Obrotowy zawór odcinający, 10-12. Filtrowentylator, 13-15 Jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy, 16. Zawór odcinający przewód kominowy, 17. Wyjście ewakuacyjne, 18. Nisza oświetleniowa, 19. Blaszany stolik dla ckm na podstawie fortecznej.

W schronie zastosowano filtrowentylatory (niem. Heeres-Einheits-Schutzlüfter w skrócie Hes) systemu Piller [02] z napędem ręcznym o wydajności 1,2 m3/min (72 m3/h) w przypadku filtrowanego powietrza lub 1,8 m3/min (108 m3/h) z pominięciem zestawu filtrów. Przyrost ciśnienia (spręż) uzyskany przez wentylator wynosi 200 mm słupka wody. Czas pracy urządzenia napowietrzającego wynosił 10 minut, a przerwy pomiędzy kolejnymi cyklami uzależnione były od kubatury pomieszczenia i ilości członków załogi. Filtrowentylatory w izbach bojowych pracowały w sposób ciągły tylko i wyłącznie podczas prowadzenia ognia. Urządzenia filtrowetylacyjne umieszczono odpowiednio:
– w izbie bojowej ckm (rys.01, 11),
– w magazynie amunicji (rys.01, 12),
– w izbie załogi (rys.01, 10).

Wentylator Hes 1,2 (Rys. 01, 10) zapewniał wymianę powietrza w izbie bojowej na ckm. Wykorzystano zasadę, że zanieczyszczone gazami prochowymi powietrze z izb bojowych z płytami stalowymi 7P7 wypływało przez otwartą strzelnicę. Strzelnica dla ciężkiego karabinu maszynowego sMG 08 posiadała stosunkowo duże wymiary 22 x 30 cm (szerokość x wysokość). Niemieccy fortyfikatorzy z Urzędu Uzbrojenia (niem. Heereswaffenamt) nie dopracowali się systemowego usuwania łusek na zewnątrz schronu lub ich zbierania do gazoszczelnego pojemnika przy stanowisku bojowym sMG 08. Wystrzelone łuski wraz z resztkami gazów prochowych zalegały na posadzce izby, co powodowało wzrost stężenia gazów prochowych w powietrzu. W polskiej fortyfikacji stałej norma zaopatrzenia w powietrze izby bojowej ckm o przybliżonej kubaturze (1,9 x 1,9 x 2,0 m) wynosiła 150 m3/h. W obiektach bojowych,  stosowano hermetyczny pojemnik na wystrzelone łuski. Gazy prochowe, zbierane poniżej komory zamkowej ckm i ze zbiornika na łuski, odsysane były przez ręczny wentylator na zewnątrz schronu.

 

Fot. 01. Strzelnica obrony zapola. Po prawej stronie jedna z dwóch czerpni powietrza.

 

Fot. 02. Położenie otworu wylotowego przewodu odprowadzającego powietrze ze śluzy przeciwgazowej. Podobnie jak czerpnie powietrza powinien być zabezpieczony perforowana blachą.

Wentylator Hes 1,2 (Rys. 01, 12) miał zapewnić dopływ powietrza do izby bojowej na polową armatę przeciwpancerną. Powietrze tłoczone było do izby bojowej poprzez rurę w ścianie. Gazy prochowe wraz z zanieczyszczonym powietrzem odprowadzane były przez otwartą strzelnicę armaty. Wymagania dotyczące polskiej normy zaopatrzenia w powietrze były zbliżone jak w przypadku stanowiska ckm w izbie bojowej.

 

Fot. 03. Widok wejścia do schronu z drzwiami 14P7. 1. Wewnętrzna strzelnica obrony wejścia, 2. Przewód doprowadzający powie-trze do fitrowentylatora 12, 3. Czworokątna nisza na jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy 15, 4. Wylot przewodu odprowadzającego powietrze z magazynu amunicji.

 

Filtrowentylator Hes 1,2 (Rys. 01, 10) miał zapewnić dopływ odpowiedniej ilości powietrza do izby załogi. W przypadku zamkniętej strzelnicy obrony 422P7 [03] oraz drzwi gazoszczelnych, wentylator pracował w cyklach 10 minutowych. W izbie utrzymywało się nadciśnienie. Jego wartość regulował nadciśnieniowy zawór jednokierunkowy 4ML.01 firmy Drägerwerk. Zamontowany był na wlocie przewodu (Fot. o3), który znajdował się w czworokątnej niszy po prawej stronie otworu wejściowego do magazynu amunicji. Pozwalał na przepływ powietrza z izby załogi do magazynu amunicji (Rys. 01, 13).
Na tej samej zasadzie umożliwiono przepływ powietrza z magazynu amunicji do śluzy przeciwgazowej. W tym przypadku przepływ regulował jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy (Rys. 01, 14). Stały dopływ tłoczonego po ciśnieniem powietrza pozwalał na przewietrzanie śluzy przeciwgazowej. Przy zamkniętych drzwiach wejściowych 14P7 [04] i drzwiach gazoszczelnych 19P7 do izby załogi, powietrze wypływało na zewnątrz schronu  przewodem zabezpieczonym zaworem nadciśnieniowym (Rys. 01, 15).  Wylot przewodu znajduje się przy strzelnicy obrony zapola (Fot. 02).

 

Fot. 03. Izba załogi. Od lewej strony: stanowisko karabinu maszynowego za płytą 422P02 do obrony zapola schronu, wejście do śluzy przeciwgazowej i wejście do magazynu amunicji Po prawej stronie drzwi nisza na zawór nadciśnieniowy (Rys. 01, 13).

 

Fot. 04. Magazyn amunicji. Widok w kierunku wejścia do izby bojowej armaty przeciwpancernej. Od lewej: nisza na zawór nadciśnieniowy (Rys. 01, 14), nisza strzelnicy obrony wejścia, korytarz do izby bojowej armaty ppanc, miejsce na filtrowentylator (Rys. 01, 12), dostarczający powietrze do izby bojowej dla armaty ppanc..

 

Fot. 05. Magazyn amunicji. Od lewej: wejście do izby bojowej ckm, w połowie wysokości otworu wejściowego do izby bojowej ckm wylot przewodu do przewietrzania pomieszczenia, wejście do izby załogi, nisza oświetleniowa i nisza na zawór nadciśnieniowy (Rys. 01, 14).

 

Fot. 08. Odsłonięta czerpnia powietrza.
Fot. 09. Wyprowadzenie przewody dostarczającego powietrze poprzez czerpnie do izby załogi. Napis informuje o zaworze odcinającym, zamontowanym do kołnierza rury. Po lewej stronie otwór wyjścia ewakuacyjnego.
Fot. 10. Wejście do magazynu amunicji od strony izby bojowej dla armaty przeciwpancernej. Po lewej stronie otwór napowietrzający. W niektórych obiektach umieszczony był nad posadzką izby.

 

Posumowanie
Filtrowentylatory w pracowały w układzie cyklicznym przez 10 minut. Tryb ciągły występował jedynie w przypadku prowadzenia ognia. Podczas ataku gazowego nakazywano szczelne zamknięcie wszystkich pomieszczeń. Układ napowietrzania obiektu nie pracował.

 

[01] – Konstrukcja jednokierunkowego zaworu nadciśnieniowego 4ML01 i zasada działania została opisana „Überdruckventil – niemiecki zawór nadciśnieniowy firmy Drägerwerk”
[02] – Filtrowentylatory opracowane przez Aerzener Maschinenfabrik, decyzją z początku 1937 roku zostały wycofane z produkcji a istniejące miały być nadal eksploatowane.
[03] – więcej w opracowaniu Stahl- Schartenplatte 422P01 – Stalowa płyta ze strzelnicą 422P01
[04] – więcej w opracowaniu Drzwi stalowe 14P7 z lukiem ewakuacyjnym (Stahltür mit Mannloch)

Zawór dekompresyjny w fortyfikacji Linii Mołotowa

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje sowieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Zawór dekompresyjny z uchyloną blaszaną pokrywą.

 

Zawór dekompresyjny stosowany był w obiektach fortyfikacji stałej Linii Mołotowa.  Osadzano go w ścianach wewnętrznych schronu oraz w stropie między górną i dolną kondygnacją w wybranych pomieszczeniach. Umieszczano go w niszy. Dostęp do zaworu chroniony był okrągłą blaszaną pokrywą (Fot. 01). Zasada obsługi jest wyjątkowo prosta.

 

Widok zaworu dekompresyjnego od strony płyty dociskowej.

 

W położeniu „zamknięte” płytka (4) była dociśnięta poprzez gumową uszczelkę do obudowy zaworu (3). Przepływ powietrza był zablokowany.
Zawór otwierany był przez obrót pokrętłem (1) zgodnie ze wskazówkami zegara. Pokrętło mocowane było do nagwintowanego wałka (2), który na drugim końcu miał obrotowo przymocowaną płytkę dociskową (6) z gumową uszczelką. Wałek osadzony był w nagwintowanym otworze w wewnętrznym wsporniku obudowy zaworu (3). Obrót wałka (2) zgodnie ze wskazówkami zegara powodował jego przesunięcie względem wspornika. Pomiędzy obudową zaworu (3) a płytką (6) powstawała szczelina. Zawór był rozszczelniony. Różnica ciśnień między izbami powodowała przepływ powietrza.

 

Fot. 03. Zawór dekompresyjny. (od lewej) – widok zaworu bez pokrywy, – widok zaworu bez pokrywy i pokrętła, – widok zaworu od strony docisku z uszczelką. 1. pokrętło do regulacji przepływu powietrza, 2. gwintowany wałek, 3. obudowa zaworu, 4. blaszany pierścień z pokrywą (brak na zdjęciu), 5. dwie śruby mocujące pokrywę, 6. płytka dociskowa zaworu z uszczelką, 7 – cztery śruby mocujące.

 

Fot. 04 Widok obudowy zaworu dekompresyjnego po demontażu wałka i płyty dociskowej.

 

Fot. 05. Przykładowe położenie zaworów dekompresyjnych.
Fot. 06. Przykładowe położenie zaworu dekompresyjnego (zaznaczony lewą strzałką na fot. 05.

 

Kazamata pancerna z płytą stropową o grubości 15 cm – badania terenowe

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Kazamata pancerna starszego typu chroniąca stanowisko ckm w schronie 410 w Głogowie (Pozycja Odry). Na uwagę zasługuje idealne pokrycie się lica płyty stropowej z powierzchnią ściany bocznej.

 

Pogoda w tym roku dopisała. Łatwo  można było zaplanować kolejne wyprawy w rejon umocnień Pozycji Lidzbarskiej. Jeden z ostatnich wyjazdów w okolice Stygajn i Bornit był przeznaczony na wykonanie niezbędnych pomiarów  i dokumentacji fotograficznej tzw. kazamaty pancernej starszego typu.
Na Pozycji Lidzbarskiej w latach 1933-1934 wzniesiono schrony bojowe na ciężki karabin maszynowy do ognia boczno-czołowego i czołowego, których stanowisko broni maszynowej było chronione tzw. kazamatą pancerną. Kazamata pancerna starszego typu nie uzyskała po 1933 roku nowego oznaczenia, przyznawanego standardowemu wyposażeniu schronów. Prawdopodobnie osadzana  była w nowo wznoszonych obiektach do wyczerpania zapasów magazynowych lub zrealizowania przez niemiecki przemysł wcześniejszych zamówień. Została zastąpiona na Pozycji Lidzbarskiej pancerzem o oznaczeniu 5P7. Nowy typ pancerza zastosowano w obiektach wznoszonych już w 1934 roku.

Kazamata pancerna starszego typu na ciężki karabin maszynowy, mogła występować w dwóch odmianach.  Celem badań terenowych ma być odmiana, której charakterystyczną cechą była zróżnicowana grubość zastosowanych płyt. Płyta czołowa ze strzelnicą ckm posiadała wymiary 320 x 165 x 10 cm. Płyta stropowa, otrzymała grubość 15 cm. Obie płyty posiadają tą samą szerokość. Płyty zachodziły symetrycznie na zakładkę na żelbetowe ściany boczne izby bojowej. Długość płyty stropowej wynosiła około 305 cm. W ramach badań terenowych odsłonięto część stropową schronu z zachowanym odciskiem płyty w trzech wyselekcjonowanych obiektach. Wykonano niezbędne pomiary i dokumentację fotograficzną.

Na terenie Polski nie zachował się żaden z osadzonych pancerzy kazamaty pancernej z płytą stropową o grubości 15 cm. Płyty stalowe były  w okresie powojennym pozyskane jako wtórny surowiec. W większości przypadków płyty kazamaty pancernej zostały odstrzelone przy zastosowaniu tej samej metody. Siła eksplozja ładunków przemieszczała obie płyty w kierunku przedpola. W idealnym stanie zachowały się boczne odciski płyty stropowej (Fot. 02). Odwzorowały zarys krawędzi i płaszczyzn. Przyjęto je za bazę, niezbędną do wykonania pomiarów.
Na Pozycji Odry możemy jeszcze zobaczyć  kazamaty pancerne w dwóch obiektach. Cechą szczególną zachowanych kazamat jest to, że płyta czołowa i stropowa są tej samej grubości. Wynosi ona 10 cm. Jedna z dwóch zachowanych kazamat pancernych na ckm na terenie Polski została zaprezentowana na zdjęciu 01. Kazamata przeznaczona była do ochrony stanowiska bojowego znajdującego się w izbie o podstawie czworokąta o wymiarach 200 x 200 cm.

Więcej informacji o tzw. kazamatach pancernych w niemieckiej fortyfikacji stałej znajduje się w opracowaniu : MG- Kasematte – Kazamata pancerna na ckm

Uwaga.
Kazamata starszego o grubości płyt 10 i 15 nie była konstrukcją zamienną dla kazamaty 5P7.

 

Fot. 02. Odsłonięta część stropowa schronu z odciskiem 15 cm płyty kazamaty pancernej. Strzałkami zaznaczono idealnie zachowane odciski ścian bocznych poziomo osadzonej płyty. Za bazy pomiarowe przyjęto zaznaczone powierzchnie odcisku płyty.