Uwarunkowania terenowe a sektor ostrzału dla broni maszynowej, Część I

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Schron nr 4 do ognia dwubocznego na górze Biesenberg. Orylon chroni stanowisko broni maszynowej do ognia bocznego przed bezpośrednim ostrzałem. Na całej długości wykonano żelbetonowe schody, wzmacniające konstrukcję orylonu.

Konstrukcja obiektów fortyfikacji stałych, wznoszonych na wschodniej granicy Francji od kanału La Manche na północy do Morza Śródziemnego na południu, musiała być dostosowana do zmieniających się warunków terenowych. Wprowadzono również modyfikacje elementów pancernych, chroniących stanowiska bojowe przed ostrzałem.

Na odcinkach górskich, trudnych do forsowania przez oddziały piechoty, do prowadzenia ognia bocznego przewidziano stanowiska bojowe dla 7,5 mm ręcznego karabinu maszynowego model 1924 M29. Do ochrony stanowiska przed bezpośrednim ostrzałem zastosowano standardowy pancerz strzelnicy typu A. Optymalne wykorzystanie sektora ostrzału w płaszczyźnie pionowej dla obiektów wzniesionych na stromych stokach wzniesień uzyskano przez odpowiednie pochylenie pancerza.

Stanowiska bojowe do ognia bocznego chronione były przed bezpośrednim ostrzałem bryłą schronu oraz orylonami. Wyjątkowo długie orylony oraz wzmacniające ich konstrukcję żelbetonowe schody (wykonane na całej ich długości od strony zapola) skutecznie zabezpieczały również równie ogniowe przed zasypaniem przez przemieszczający się grunt podczas ostrzału artyleryjskiego.

 

Fot. 02. Strzelnica broni maszynowej do ognia bocznego. W celu zapewnienia optymalnej obrony w wyznaczonym sektorze, pancerz strzelnicy odpowiednio pochylono w ścianie obiektu.

Dla kopuły obserwacyjno-bojowej (fr. cloche guetteur et fusil-mitrailleur Modele 1929 type A) model 1929 typ A, najczęściej stosowanej na Linii Maginot, opracowano trzy rozwiązania konstrukcyjne strzelnic dla 7,5 mm karabinu maszynowego model 1924 M29. We wszystkich przypadkach sektor ostrzału mierzony w płaszczyźnie poziomej wynosił 720. Pozwalało to, przy 5 strzelnicach rozmieszczonych na obwodzie cylindrycznej części kopuły, na prowadzenie obrony okrężnej. Standardowe rozwiązanie, przeznaczone dla obiektów na nizinnych terenach, umożliwiało prowadzenie ognia w zakresie 34 stopni z kontami podniesienia od -170 do +170.

 

Fot. 03. Schron nr 4 do ognia dwubocznego na górze Biesenberg. W stropie osadzono kopułę obserwacyjno-bojową GFM model 1929 typ A ze strzelnicami dostosowanymi do uwarunkowań terenowych. Lewa strzelnica (widoczna na zdjęciu) została dostosowana do prowadzenia ognia z ekstremalnie małymi kątami podniesienia broni. Strzelnica w kierunku za-pola położona jest na standardowej wysokości

Dwa pozostałe rozwiązania konstrukcyjne strzelnic przewidziano dla alpejskich terenów przy granicy z Włochami raz górzystych w Alzacji i Lotaryngii. Typ strzelnicy, określany jako specjalny, stosowany był przeważnie w górzystym terenie północnej części Linii Maginot. Pozwalał na prowadzenie ognia z ujemnymi katami podniesienia broni od -270 do  +170. Trzeci typ strzelnicy sprawdzał się w ekstremalnych warunkach terenowych, gdyż zapewniał symetrycznie rozłożony sektor ostrzału 54 stopni, mierzony w płaszczyźnie pionowej.

 

Fot. 04. Kopuła obserwacyjno-bojowa przeznaczona do obrony pozycji w górzystym terenie. Po lewej stronie zdjęcia strzelnica do prowadzenia ognia z ekstremalnie małymi kątami podniesienia broni.

Prowadzenie ognia z kątami podniesienia broni od -270 wymusiło zmianę wysokości położenia strzelnicy na cylindrycznej części kopuły. Strzelnica, przeznaczona do prowadzenia ognia z ekstremalnie ujemnymi kątami podniesienia broni, znajdowała się na niżej  niż standardowa. W wyniku przeprowadzonej optymalizacji rozwiązania ograniczono do minimum część kopuły narażonej na bezpośredni ostrzał nieprzyjaciela, czyli wysuniętej ponad poziom stropu obiektu.

 

Fot. 05. 7,5 mm ręczny karabin maszynowy model 1924 M29 osadzony w jarzmie strzelnicy za pomocą adaptera do szybkiego montażu. Do karabinu maszynowego nie podwieszono adaptera z przewodem do zrzutu łusek i zasysania gazów prochowych, a będącego na wyposażeniu każdej kopuły obserwacyjno-bojowej model 1929 (Fot. Eric Klamerek).

 

Fot. 06. Tylna ściana schronu z wejściem oraz strzelnicą obrony wejścia i zapola schronu. Ukształtowanie terenu na zapolu wymagało standardowego położenia pancerza strzelnicy obrony wejścia i zapola. Pancerz strzelnicy osadzony pionowo w ścianie.

[01] – Wzniesienie Bieseberg położone jest 10 km na wschód od miejscowości Bitche (Sektor Fortyfikowany Wogezy, Podsektor Philippsbourg), po południowej stronie D35.

 

 

 

Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Blok bojowych nr 14 francuskiej grupy warownej Hochwald.

 

Pytanie – zagadka
Na zdjęciu jeden z bloków bojowych francuskiej grupy warownej Hochwald. W głębi dwie kopuły. Po lewej obserwacyjna VDP a po prawej obserwacyjno- bojowa GFM. Oba pancerze wystawiono wysoko ponad powierzchnię stropu bloku bojowego. Na pierwszym planie, w specjalnie ukształtowanym zagłębieniu, widoczna jest czasza pancerza wieży.
Jakiego typu uzbrojenie może posiadać tak posadowiona wieża?
.
.

Na zdjęciu jeden z bloków bojowych francuskiej grupy warownej Hochwald. W głębi znajdują się dwie kopuły oraz pancerze zabezpieczających wyloty rur wentylacyjnych. Po lewej stronie widoczna jest wysoko osadzona w stropie kopuła VDP dla obserwatora artylerii. Na części cylindrycznej kopuły znajdują się  trzy szczeliny obserwacyjne. Zapewniały łączny sektor obserwacji 210 stopni. Każda otrzymała optyczny przyrząd do obserwacji, działający na zasadzie diaskopu. W osi kopuły umieszczono peryskop typu N lub M do obserwacji okrężnej. Po prawej stronie znajduje się kopuła obserwacyjno-bojowa GFM model 1929. Zadaniem stanowiska w kopule, było prowadzenie obserwacji przedpola oraz obrony stropu bloku bojowego. Wyposażono ją w optyczne przyrządy do obserwacji. Do zwalczania siły żywej nieprzyjaciela przeznaczono 7,5 mm ręczny karabin maszynowy model 1924 M29 oraz 50 mm moździerz model 1935. Uzbrojenie osadzano zamiennie w strzelnicach za pomocą specjalnych modułów.

Na pierwszym planie widoczna jest czasza wieży , posadowiona w specjalnie ukształtowanym zagłębiu w stropie bloku bojowego. W ten prosty sposób wyeliminowano możliwość bezpośredniego ostrzału przy pomocy artylerii o płaskim torze wystrzelonego pocisku. Pancerz wieży o grubości 30 cm wieży chroni dwie 135 mm haubice model 1932. Długość lufy wynosi zaledwie 1,145 metra. Mogą być ustawiane w zakresie 90 do 450, co umożliwiało niszczenie celów w odległości 320-5600 metrów. Ogień prowadzony był jednocześnie z obu luf z szybkostrzelnością 12 strzałów/minutę.
Obsługę wieży stanowiło 21 żołnierzy. W przedziale bojowym średnicy 2,10 metra przebywał dowódca i ładowniczy.

 

Fot. 02. Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932 – eksponat w muzeum grupy warownej Fermont (blaszak) po zdjęciu górnego pancerza.

 

Kopuły pozorne

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie, Fortyfikacje polskie

Opracował: Franz Aufmann

Część I

Fot. 01. Blok bojowy nr 1 małej grupy warownej Haut-Poirier Sektoru Ufortyfikowanego Sary (fr. secteur fortifié de la Sarre). Na pierwszym planie betonowa kopuła pozorna.
Fot. 02. Francuska kopuła pozorna – imitacja obserwacyjno-bojowej kopuły GFM model 1929 typ A, która została wykonana z cienkiej blachy stalowej.

Jedną ze skutecznych metod utrudniającym nieprzyjacielowi rozpoznanie rzeczywistego uzbrojenia obiektu fortyfikacyjnego było w okresie międzywojennym skuteczne maskowanie. W praktyce równie dobrze sprawdzała się metoda wyeksponowania niektórych elementów uzbrojenia. Dzieła fortyfikacji zaczęto wyposażać w strzelnice, kopuły lub wieże pozorne. Ten sposób dezinformacji z powodzeniem stosowano w dziełach europejskiej fortyfikacji stałej okresu międzywojennego. Kopuły pozorne, bardziej wyeksponowane, skupiały na sobie uwagę obserwatorów  i absorbowały siły i środki do zwalczania stanowisk bojowych chronionych pancerzami.

 

Fot. 03. Tylko z bezpośredniej odległości można było rozpoznać kopuły pozorne. Strop schronu C60 -Edling Nord (podsektor Burtoncourt, sektor ufortyfikowany Boulay) do ognia bocznego z jedną obserwacyjno-bojową kopułą model 1929 typ A i z kopułą pozorną na pierwszym planie. Dokumentacja schronu zatwierdzona 6 października 1930 r. przez CORF.

 

Elementem charakterystycznym obiektów fortyfikacji Linii Maginot były kopuły bojowe i obserwacyjne. Fakt ten potwierdza ponad 1000 egzemplarzy kopuł obserwacyjno-bojowych GFM model 1929 typ A osadzonych w dziełach francuskiej fortyfikacji stałej.
W celu dezorientacji nieprzyjaciela wykonano stalowe i betonowe kopuły pozorne. Zdjęcie 01 prezentuje blok bojowy nr 1 małej grupy warownej  Haut-Poirier  (fr. Petit ouvrage Haut-Poirier ), wzniesionej w 1938 roku w sektorze ufortyfikowanym Sary (fr. secteur fortifié de la Sarre). Na pierwszym planie znajduje się betonowa kopuła pozorna. Ówczesne możliwości technologiczne umożliwiały wykonanie kopuł pozornych z cienkiej stalowej blachy (Fot. 02). Nawet dla doświadczonego obserwatora na stanowisku oddalonym o kilka setek metrów, dysponującego  świetnym sprzętem optycznym firmy Zeiss, kopuły GFM i ich pozorne odpowiedniki (Fot. 03) o standardowym kamuflażu były praktycznie nierozróżnialne. Polscy fortyfikatorzy również z powodzeniem stosowali kopuły pozorne. Wykonywane były z betonu.

Wieża broni maszynowej model 1935 – Tourelle de mitrailleuses modèle 1935 część I

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Blok bojowy nr 1 grupy warownej Brehain (fr. Ouvrage du Bréhain). Od lewej strony: kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typ A model 1929, pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego, wieża dla broni maszynowej model 1935.

Wieża broni maszynowej model 1935 (fr. Tourelle de mitrailleuses modèle 1935) posiadała uzbrojenie składające się z dwóch sprzężonych 7,5 mm karabinów maszynowych Reibel MAC 31 typ T o lufach standardowo chłodzonych powietrzem. Dowódca wieży miał do dyspozycji celowniczego – podoficera w stopniu kaprala, 4 strzelców broni maszynowych i elektromechanika. Dla potrzeb wznoszonych fortyfikacji na wschodniej granicy Francji zostało zamówionych 61 wież. Ich produkcja została wykonana w kooperacji. Żadna z francuskich firm nie dysponowała tak bardzo zróżnicowanym parkiem maszynowym, który umożliwiałby samodzielną produkcję kompletnej wieży. Grubość pancerza wynosiła 30 cm przy średnicy zewnętrznej 198 cm.

 

Fot. 02. Wieża broni maszynowej model 1935 bloku bojowego dużej grupy warownej Brehain przygotowana do modernizacji ale niezmodernizowana.

 

Fot. 03. Otwory w pancerzu przygotowywanej do modernizacji wieży dla broni maszynowej (od lewej) na: lufę 7,5 mm karabinu maszynowego Reibel MAC 31 typ T, celownik optyczny APX L644, lufę działka przeciw-pancernego, lufę ciężkiego karabinu maszynowego Reibel MAC 31 typ T (wieża niezmodernizowana).

Modernizowana wieża dla broni przeciwpancernej i maszynowej zaistniała od marca 1937 pod nazwą Tourelle de Mitrailleuse modifie pour Arme Mixte. Istniejące uzbrojenie, składające się z karabinów maszynowych, wzmocniono o jedną 25 mm armatę ppanc. Wykorzystano skróconą lufę od 25 mm armaty przeciwpancernej AC Model 1934.  Modernizację przeprowadzały znane zakłady Batignolles-Châtillon, które wcześniej odpowiedzialne były za opracowanie konstrukcji. Do prototypowych prac modernizacyjnych wytypowano wieżę broni maszynowej małej grupy warownej Sentzich (fr. Petit Ouvrage de Sentzich), pierwszy egzemplarz z 61 już wykonanych. Zgodnie z podpisaną umową prototypowa konstrukcja modernizowanej wieży mogła się różnic od pozostałych. Nie występowała 100% zamienność podzespołów.  Do czerwca 1940 roku zakończono modernizację 8 wież [01], a dalsze 10 było w toku prac. Wszystkie egzemplarze wież były przygotowane do montażu nowego wyposażenia i miał być zmodernizowane do końca października 1941 roku.

Wieża broni maszynowej model 1935 do ognia okrężnego prowadziła ostrzał do celów lub w sektorach zgodnie z rozkazami punktu dowodzenia. Ze względu na hałas panujący podczas walki, rozkazy przekazywano za pomocą urządzenia elektromechanicznego M 37C firmy Carpentier. Wieża osiągała możliwość prowadzenia ognia po uniesieniu się na 93 cm ponad poziom gruntu (przedpancerza). Dopiero w tym położeniu celownicy mógł nadzorować wyznaczony cel za pomocą 2,9 krotnego celownika optycznego (fr. Lunette de visée APX L644) i prowadzić ogień. Zalecano naprzemienny ogień krótkimi seriami, gdyż karabin maszynowy Reibel MAC 31 typ T nie posiadał szybko wymiennej lufy. Zastosowano system schładzania lufy firmy Vermorel, które miało przeciwdziałać zbyt szybkiemu przegrzewaniu się broni. Za pomocą dyszy wtryskiwano wodę do przewodu lufy. Urządzenie było uruchamiane poprzez wciśnięcie pedału przez celowniczego.

 

Fot. 04. Widok przedpola bloku bojowego nr 1 grupy warownej Brehain.

 

Fot. 05. Staliwny pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego.

Wieża broni maszynowej model 1935 prowadziła ogień okrężny (w każdym dowolnie wybranym kierunku, o ile pozwalały na to uwarunkowania terenowe i konstrukcyjne bloku bojowego). W celu „efektywnej” obrony bloku bojowego w trudnych warunkach atmosferycznych przy ograniczonej widoczności lub w przypadku bezpośredniego zagrożenia, opracowano specjalną metodę prowadzenia ognia okrężnego z wieży dla broni maszynowej model 1935. Polegała ona na prowadzeniu ognia ciągłego na wysokości kilkunastu centymetrów nad poziomem gruntu z jednoczesnym obrotem wieży wokół własnej osi. Ustawienie kąta podniesienia lufy karabinów maszynowych synchronizowano z obrotem wieży dzięki mechanizmowi krzywkowemu. Krzywkę – wzorzec ukształtowania terenu wykonywano indywidualnie dla każdej wieży. Metoda prowadzenia ognia była wyjątkowo prosta, a przy tym niezawodna i przerażająco skuteczna, sprawdzająca się w warunkach ograniczonej widoczności (np. w przypadku zadymiania pola walki przez nieprzyjaciela).

Załoga wieży broni maszynowej model 1935 nie miała możliwości obserwowania pola walki przy opuszczonej wieży (w stanie spoczynku). Dlatego też towarzyszyła jej  kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typu A [02] z 1929 roku. Obserwator nadzorował sektor obrony a dane przekazywał do punktu dowodzenia.

 

Fot. 06. Blok bojowy nr 2 grupy warownej Brehain (fr. Ouvrage du Bréhain). Od lewej strony: kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typ A model 1929, pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego, wieża dla broni maszynowej model 1935.

 


[01] – Zmodernizowano wieże broni maszynowej model 1935: mała grupa warowna Sentzich (wieża o numerze seryjnym nr 1), duża grupa warowana Rochonvillers (Blok 1, wieża o numerze seryjnym nr 20), duża grupa warowna Laudrefang (Blok 3 i 2, wieża o numerze seryjnym nr 20 i nr 47), mała grupa warowna Kerfent (wieża o numerze seryjnym nr 48), duża grupa warowna Bambesch (wieża o numerze seryjnym nr 49), mała grupa warowna Mottemberg (wieża o numerze seryjnym nr 50) i mała grupa warowna Téting (wieża o numerze seryjnym nr 57).

[02] – więcej na temat pancerza w opracowaniu Kopuła obserwacyjno-bojowa GFM model 1929 typ A

 

Wszystkich zainteresowanych Linią Maginot, organizacją grup
warownych, 
konstrukcją obiektów oraz wyposażeniem
zapraszam na stronę internetową: https://wikimaginot.eu/

 

 

Zrzutnia ręcznych granatów obronnych – Goulotte à grenade (1932)

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann

Rys. 01. Zrzutnia ręcznych grantów obronnych.
1. Stalowa rura zrzutni, 2. Korpus mechanizmu zrzutni granatów ręcznych, 3. Rygiel gniazda zrzutowego, 4. Popychacz z uchwytem, 5. Zatrzask, 6. Boczne zamknięcie gniazda zrzutowego, 7. Otwór boczny gniazda zrzutowego, 8. Ręczny granat obronny, 9. Docisk granatu, 10. Sprężyna docisku granatu [01].

 

Fot. 01. Mechanizm zrzutni granatów ręcznych w pozycji gotowej do użycia. Na uchwycie popychacza zawieszono zaczep do usuwania zawleczki granatu obronnego. Zaczep zawsze zamocowany był do metalowego łańcucha w pobliżu mechanizmu (Fot. Robert Haag).
Fot. 02. Mechanizm zrzutni granatów z gniazdem zrzutowym gotowym do załadowania  (Fot. Robert Haag).

 

 

Zrzutnia ręcznych granatów obronnych (fr. Goulotte à grenade) miała zapewnić skuteczną obronę schronu podczas bezpośredniego ataku. Stosowano ją z powodzeniem od 1932 roku [02] we francuskiej fortyfikacji stałej okresu międzywojennego. Zrzutnie granatów ręcznych służyły do bezpośredniej obrony tylnej ściany schronu i rowu diamentowego. Wyjątkowo prosta w obsłudze a zarazem bezpieczna dla obsługi schronu zrzutnia granatów wyeliminowała stosowane początkowo w obiektach Linii Maginot strzelnice broni maszynowej. Strzelnice broni maszynowe komplikowały konstrukcję obiektów fortecznych i podnosiły koszt ich wykonania. Angażowały obsadę schronu do stałego nadzoru bardzo wąskiego sektora obrony.
Stalowa rura (Rys. 01. 1) wraz z mechanizmem zrzutu ręcznych granatów była osadzona w zewnętrznej ścianie schronu. Jej kąt pochylenia 45 stopni gwarantował swobodny spadek granatów pod wpływem siły grawitacji. Wylot rury znajdował się nad poziomem gruntu lub rowem diamentowym. Zwłoka zapalnika wynosi około 4 sekund. Mechanizm zrzutni dostosowany był do ręcznych grantów obronnych F1 wz. 15 [03].
Na gwintowanym zakończeniu stalowej rury osadzony został mechanizm zrzutni granatów. Zdjęcie 01 prezentuje mechanizm zrzutni granatów w pozycji gotowej do użycia. Gniazdo zrzutni jest zaryglowane.
Dostęp do gniazda zrzutni uzyskuje się po odblokowaniu zatrzasku (Rys. 01. 5) i obrocie górnej części mechanizmu – rygla (Rys. 01. 3). Zdjęcie 02 prezentuje mechanizm zrzutni z gniazdem zrzutowym gotowym do załadowania.  Granat wsuwany jest do gniazda tak, aby dźwignia spustowa znalazła się w czworokątnym kanale docisku (Fot. 03). Granat podtrzymywany jest przez docisk (Rys. 01. 9) ze sprężyną (Rys. 01. 10). Granat odbezpieczany jest ręcznie przy pomocy zaczepu.  Do tego celu służy boczny otwór (Rys. 01. 7) w korpusie zrzutni (Fot. 05). Granat z unieruchomioną, ale odbezpieczoną dźwignią spustową, nadal podtrzymywany jest przez docisk. Zaczep zwyczajowo mocowany był do korpusu zrzutni za pomocą łańcuszka.
Zamknięcie gniazda zrzutni następuje poprzez obrót górnej części mechanizmu do pozycji, jak na zdjęciu 01.  Mechanizm rygla znajduje się w pozycji „zamknięte”. Zrzut granatu, w dowolnie wybranym przez obsługę momencie, następuje przez dynamiczne przesunięcie uchwytu popychacza (Rys. 01. 4) w dół. Zwolnienie dźwigni spustowej przez docisk inicjuje zapalnik granatu. Granat spada rurą zrzutni na zewnątrz schronu. Po wypchnięciu granatu z gniazda zrzutni sprężyna powoduje samoczynny powrót popychacza do pierwotnego położenia.

 

Fot. 03. Załadowane gniazdo zrzutowe z dociskiem (z kanałkiem na dźwignię spustową zapalnika) (Fot. Robert Haag).
Fot. 04. Widok zrzutni granatów z bocznym otworem do usuwania zawleczki granatu (Fot. Robert Haag).
Fot. 05. Widok otworu do usuwania zawleczki granatu (Fot. Robert Haag).
Fot. 06. Strzelnica do obrony rowu diamentowego w bloku bojowym małej grupy warownej „Sentzich” (poniżej strzałki).

[01] –  Tymczasowa instrukcja dotycząca uzbrojenia w schronach bojowych piechoty w rejonach umocnionych z 12 sierpnia 1937 r (fr. l’instruction provisoire sur l’arment en service dans les casemates d’infanterie de région fortifiée du 12 aout 1937).
[02] – Wcześniej budowane obiekty Linii Maginot otrzymały strzelnice broni ręcznej. Przykładem może być mała grupa warowna A 16 Sentzich (A16 Petit ouvrage de Sentzich), sektora ufortyfikowanego „Thionville” Linni Maginot.
[03] – Użycie ręcznych granatów obronnych D37  wykluczał zapalnik Mle 35 zastosowany w tym modelu granatu.

 

 

Merci à Mr Robert Haag pour
avoir pris et partagé des photos.

Przesuwna zapora przeciwpancerna w Barst (Francja)

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Widok przesuwnej zapory przeciwpancernej z 1937 roku od strony zapola (Barst – region Grand Est w departamencie Mozela we Francji).

Przesuwna zapora przeciwpancerna została ustawiona w 1937 roku na przedpolu w niewielkiej odległości od pozycji obronnej w pobliżu miejscowości Barst. Droga rolnicza, przebiegająca przez ciąg przeszkód przeciwpancernych mogła być w dowolnym momencie zablokowana przez obrońców pozycji. Rewitalizowana przez grono miejscowych pasjonatów fortyfikacji zapora, znajduje się aktualnie w szczerym polu. W pobliżu można zwiedzać dobrze wyeksponowane francuskie fortyfikacje polowe oraz linię schronów fortyfikacji stałej z ostatniego etapu rozbudowy Linii Maginot w Podsektorze ufortyfikowanym Leyviller Sektora ufortyfikowanego Sarry.

Fot. 02a. Główna część przesuwnej zapory przeciwpancernej – minimum 10 tonowy blok żelbetowy na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych.
Fot. 02b. Główna część przesuwnej zapory przeciwpancernej – minimum 10 tonowy blok żelbetowy na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych.

Główny elementem zapory przeciwpancernej (fr. barrage anti-char) był żelbetowy blok (Fot. 02a i 2b), umieszczony na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych kolei wąskotorowej [01]. Do tego celu adaptowano dostępne standardowe wózki (Fot. 04) dla wagonów systemu Péchot. Były wyposażone w resory piórowe, stanowiąc I stopień usprężynowania, charakterystyczny dla wolno poruszających się wagonów. Poniżej resorów, na wysokości osi widoczne są maźnice  układu smarowania łożysk ślizgowych.
Lekko opadający ku drodze teren ułatwiał wprowadzenie w ruch zwolnionego przesuwnego bloku zapory oraz   pozwalał na jego  samoczynne przemieszczanie się po ułożonych torach wąskotorowych aż do osiągnięcia stałej podpory, po drugiej stronie drogi (Fot. 05). W tym położeniu przesuwny żelbetowy blok skutecznie blokował drogę. Szacowana waga przesuwnej części zapory wynosi minimum 10 ton. Zakładano dopuszczalne obciążenie jednego dwuosiowego wózka na 5 ton. Jednostronnie, od strony zapola umieszczono skośnie stalowe belki w bryle żelbetu. Ich zadaniem było podparcie żelbetowego bloku zapory w chwili uderzenia przez nacierający pojazd pancerny (Fot. 03).

Fot. 03. Widok przesuwnej zapory przeciwpancernej. Od strony zapola umieszczono w bryle żelbetu skośnie stalowe belki, podpierające zaporę w momencie taranowania jej przez rozpędzony pojazd pancerny.
Fot. 04. Dwuosiowy wózek jezdny dla wagonów systemu Péchot z zachowanym układem resorowania i smarowania łożysk.

Po obu tronach drogi zachowały się cokoły, do których mogły być mocowane wciągarki linowe, umożliwiające przemieszczanie się zapory w obu kierunkach.
Niestety, nie udało mi się pozyskać oryginalnej dokumentacji zapory. Załączone zdjęcia, prezentujące zaporę, wykonano w 2009 roku. Autorowi niniejszego opracowania nie znany jest aktualny stan zachowania zapory.

 

Fot. 05. Stała podpora, utrzymująca przesuwny żelbetowy blok zapory w pozycji zamknięte.

[01] – rozstaw szyn w systemie Pechot wynosił 60 cm.

 

Podziękowania dla pana Tomasza Zamysłowskiego za fachowe uwagi do niniejszego
opracowania oraz wprowadzenie w tajniki dwuosiowych wózków jezdnych.
Auf…

Oświetlenie elektryczne w schronach fortyfikacji stałych

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Lampa elektryczna jako oświetlenie główne i naftowa jako oświetlenie zastępcze (Mała grupa warowna Rohrbach).

W obiektach fortyfikacji stałych Linii Maginot wyposażonych w agregaty prądotwórcze stosowano oświetlenie elektryczne. W przypadku awarii zasilania elektrycznego lub jego braku przewidziano zastosowanie lamp naftowych lub karbidowych. Wsporniki do mocowania oświetlenia zastępczego znajdowały się zazwyczaj w pobliżu lamp elektrycznych (Fot. 01).
Kopuły pancerne posiadały oświetlenie stacjonarne i przenośne. W kopułach obserwacyjnych, ze względu na specyfikę wymaganego oświetlenia, przewidziano wyjątkowo delikatne oświetlenie. Zastosowano lampę wyposażoną  w czworokątną mleczną szybę. Czynna część mlecznej szyby posiadała wymiary 16,0 x 7,5 cm. Obejmę mlecznej szyby przykręcano do korpusu za pomocą śrub. Uszczelka zapewniała wodoszczelność połączenia. Korpus lampy oraz obejmę szybki wykonano z stopów metali lekkich. Mocowany go do powierzchni pancerza za pomocą dwóch blaszanych wsporników na wysokości przejęcia części cylindrycznej

 

Fot. 02. Lampa oświetleniowa z mleczna szybą, stosowana w kopułach obserwacyjnych i obserwacyjno – bojowych. Lampa posiadała regulację natężenia oświetlenia i położenia kątowego.

Lampy przenośne stosowano w przypadku wyposażenia kopuły w peryskop, umieszczony w osi pionowej pancerza. Zdjęcie 02 i 03 wykonano w bloku bojowym nr 1 (nieudostępnionym do zwiedzania) dużej grupy warownej Michelsberg (fr. L’ouvrage du Michelsberg).

W przypadku kopuł bojowych, przedział bojowy oświetlany był przez dwie lampy elektryczne nowego typu. Istniała możliwość podłączenia dodatkowego przenośnego oświetlenia. Należy zwrócić uwagę na mocowanie lampy elektrycznej, które było standardowym we francuskich pancerzach okresu międzywojennego. Obudowa lampy nie przylegała bezpośrednio do powierzchni wewnętrznej pancerza. Mocowana była za pomocą dwóch szpilek zakończonych gwintem (Fot. 06).

 

Fot. 03. Lampa oświetleniowa z mleczna szybą, stosowana w kopułach obserwacyjnych i obserwacyjno – bojowych.

 

Fot. 04. Elektryczna lampa oświetleniowa w kopule bojowej. Po prawej stronie uchwyt na oświetlenie zastępcze – lampę naftową.

 

Fot. 05. Elektryczna lampa oświetleniowa w kopule bojowej..

Docisk uchwytu lampy oraz stałą odległość od pancerza zapewniały dwie sprężyny śrubowe nasunięte na szpilkę. Pierwsza – dystansowa  znajdowała się  pomiędzy pancerzem i uchwytem obudowy lampy a druga – dociskowa pomiędzy uchwytem lampy a nakrętką dociskającą.
Obudowa lamy wyposażona została w grubą szklaną płytkę, wzmocnioną cienką siatką drucianą. Jest w pełni przezroczysta w przeciwieństwie do mlecznych stosowanych w kopułach obserwacyjnych.
Oświetleniem zapasowym lub głównym, w przypadku obiektów bez zasilania elektrycznego, były dwie lampy naftowe umieszczone na wspornikach. Położenie wspornika lampy naftowej widoczne jest na Fot. 04.

 

Fot. 06. Sposób mocowania lampy elektrycznej.

 

Fot. 07. Elementy lamy oświetleniowej.

Aktualizacja 6.02.2021.

Oświetlenie w schronach fortyfikacji stałych

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Nisza oświetleniowa w niemieckiej fortyfikacji stałej.

Lampy naftowe i karbidowe należały do najbardziej popularnego wyposażenia schronów bojowych fortyfikacji stałych w okresie międzywojennym. Początkowo stosowano je jako oświetlenie podstawowe. W późniejszym okresie, wypierane przez oświetlenie elektryczne, nadal pozostawały w obiektach fortecznych jako oświetlenie zastępcze. Zasadniczą wadą lamp naftowych było zagrożenie pożarowe oraz stosunkowo duże zapotrzebowanie na tlen do podtrzymania płomienia oświetlającego. Emitowane gazy podczas spalania nafty zawierały duże ilości dwutlenku węgla, trującego tlenku węgla oraz tlenów azotu, ołowiu i siarki. Powstałe gazy były usuwane z pomieszczeń na zewnątrz przez sprawnie działający układ wentylacji.

W schronach niemieckiej fortyfikacji stałej, lamy naftowe umieszczane były w specjalnie wykonanych niszach ściennych. Wnęki w ścianach były opisane jako „Licht” lub „Lichtnische”. W polskiej fortyfikacji można zobaczyć nisze oświetleniowe tylko w części obiektów, wznoszonych w 1939 roku. Typowe są dla schronów bojowych budowanych tuż przed wybuchem wojny, np. w Krzyżowej i Przyborowie.

 

 

Fot. 01. Oświetlenie latryny (Fot. http://maginotescaut.centerblog.net/).
Fot. 02. Oświetlenie latryny.  Pojemnik z odprowadzeniem gazów. (Fot. http://maginotescaut.centerblog.net/).

 

Fot. 02. Pojemnik na lampę naftową z odprowadzeniem gazów. (Fot. http://maginotescaut.centerblog.net/).
Fot. 03. Pojemnik na lampę naftową z odprowadzeniem gazów. (Fot. http://maginotescaut.centerblog.net/).

 

Fot. 04. Pojemnik na lampę naftową z odprowadzeniem gazów. (Fot. http://maginotescaut.centerblog.net/).

 

Dla części obiektów francuskiej fortyfikacji stałej, nie posiadających na wyposażeniu agregatów prądotwórczych, opracowano specjalne pojemniki dla lamp naftowych. Ich producentem była paryska firma Epervier Gillet et Cie [01].  Szklane ścianki pojemnika zapewniały dobre oświetlenie. Przy pomocy przesuwnej zasuwy regulowano ilość dopływającego do lamy powietrza. Niektóre z nich miały możliwość regulowania wysokości płomienia przez pokrętło bez konieczności otwierania pojemnika. Gazy spalinowe, powstałe w wyniku spalania nafty były odprowadzane metalową rurą na zewnątrz schronu. Takie oświetlenie wraz z systemem odprowadzania gazów spalinowych otrzymała między innymi mała grupa warowna La Ferté (Ufortyfikowany sektor Montmédy Linii Maginot).


[01] – informacja o producencie zaczerpnięta została z wyjątkowo ciekawej strony internetowej https://wikimaginot.eu/
[02] – zdjęcia rozwiązania francuskiego zostały zapożyczone z bloga http://maginotescaut.centerblog.net/

Oba źródła informacji polecam Wszystkich uwadze.

 

Chłodzenie lufy karabinu maszynowego we francuskiej fortyfikacji stałej

Posted on Posted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann

 

Do podstawowego uzbrojenia francuskich schronów fortyfikacji stałej należał 7,5 mm karabin maszynowy MAC 31 F (Jumelage de Mitrailleuses modèle 1931F).  Posiadał niewymienną lufę chłodzoną powietrzem. Ze względu na ten mankament opracowano podstawę forteczną, na której mocowano równolegle dwa egzemplarze. Prowadzono z nich naprzemienny ogień krótkimi seriami, co miało eliminować  szybkie przegrzewanie się luf. Trwałość lufy określana była na 15 000 strzałów.
7,5 mm karabin maszynowy MAC 31 miał szybkostrzelność teoretyczną 750 pocisków na minutę  i zasięg skuteczny określany na 1200-1600 metrów. Zasilane broni  odbywało się z cylindrycznych magazynków potocznie nazywanych “camembert”, które mocowano z boku (Fot. 01), od zewnętrznej strony każdego karabinu maszynowego. Każdy z nich

 

SONY DSC
Fot. 01. Dwa 7,5 mm karabiny maszynowe na podstawie fortecznej. Zaznaczono po prawej stronie stanowiska rurę usuwającą parę wodną. W tym miejscu powinien znajdować się cylindryczny zbiornik z wodą do schładzania ckm, widoczny po lewej stronie zdjęcia.

zawierał 150 sztuk nabojów. Karabin maszynowy 1931F nie miał szybko wymiennej lufy. Dlatego też opracowano system chłodzenia luf karabinów maszynowych, który został zastosowany w pierwszej kolejności w wieżach obrotowych ckm (fr. Tourelle de mitrailleuses). Polegał on na wtrysku wody od strony komory zamkowej w przegrzany przewód lufy.

Dla stanowisk bojowych za strzelnicami ściennymi opracowano znacznie prostszą aczkolwiek skuteczną metodę. Wysoki cylindryczny zbiornik z wodą umieszczono po prawej stronie stanowiska bojowego. Na Fot. 01 cylindryczny zbiornik z wodą został niewłaściwie ustawiony. Boczna ścianka zbiornika powinna znajdować się między ścianą a zgiętym w dół zakończeniem rury (zaznaczono na zdjęciu czerwonym okręgiem). Wlot rury powinien być oddalony o 15-20 cm od poziomu wody w zbiorniku. Rura służyła do odprowadzania pary wodnej powstającej przy zanurzaniu rozgrzanego karabinu maszynowego. Fot. 01 prezentuje stanowisko bojowe dla dwóch karabinów maszynowych (zamiennie z 45 mm armatą przeciwpancerną) w bloku wejściowym grupy warownej „Schoenenbourg”.  Na zdjęciu zaznaczono położenie wylotu rury odprowadzającej parę wodną na zewnątrz schronu. Panujące w izbie nadciśnienie ułatwiało usuwanie pary wodnej.

W jednostrzelnicowych kopułach wz. 1930 na dwa karabiny maszynowe (fr. Cloche Jumelage de Mitrailleuses modèle 1930) zbiornik z wodą do schładzania lufy broni umieszczono w platformie po prawej stronie stanowiska bojowego. Zbiornik na stałe zamocowano do platformy (Fot. 02). W dnie umieszczono zawór spustowy. Kopuła bojowa na dwa ciężkie karabiny maszynowe model 1930 (Cloche JM modele 1930) opisana została w artykule „Kopuła bojowa model 1930 na dwa karabiny maszynowe – Cloche JM modèle 1930

 

SONY DSC
Fot. 02. Szyb jednostrzelnicowej kopuły bojowej z opuszczoną platformą. Po prawej stronie zbiornik na wodę do schładzania karabinów maszynowych.

 

004
Fot. 03. Widok platformy ze zbiornikiem do schładzania karabinów maszynowych.