Kategoria: Fortyfikacje polskie

Strzelanie do stropów. Porównawcze strzelania z ciężkich moździerzy 220 mm wz. 32 i 310 mm projektu I.T.U. w lipcu 1939 roku w Modlinie. Część II.

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje polskie
Opracował: Franz Aufmann
Fort_VI_-_Czeczotki_735597_Fotopolska-Eu
Fot. 01. Archiwalne zdjęcie stanowiska balistycznego w forcie VI Czeczotki Twierdzy Modlin. [01]

Porównawcze strzelania z ciężkich z ciężkich moździerzy 220 mm wz. 32 i 310 mm projektu I.T.U. wykonano w  Modlinie na forcie VI Czeczotki  6 lipca 1939 roku. Celem przeprowadzonych badań balistycznych było określenie skuteczności działania pocisków wystrzelonych z ciężkich moździerzy obu typów na stropy żelbetowe i kopuły stalowe. Skutek działania uzależniono od:

  1. cech balistycznych moździerzy,
  2. zastosowanej amunicji,
  3. danych wytrzymałościowych stropów i kopuł.

Strzelanie przeprowadzono w jednakowych warunkach z obu moździerzy umieszczonych na specjalnych podstawach stałych. Odległość do celu określono na 114 metrów. Dla obu moździerzy zastosowano zmniejszony ładunek miotający, taki aby pociski uderzały w cel z prędkością i kątem odpowiadającym 2/3 pola ostrzału w głąb. Prędkość pocisków były mierzone po każdym strzale ślepym. Kąt upadku miał wynosić około 70 stopni. Prędkość uderzenia pocisku w cel powinna wynosić około 333 m/sek dla pocisków kalibru 220 mm i 347 m/sek dla kalibru 310 mm. Zastosowano pociski – granaty pancerne ślepe i ostre z jednakowymi zapalnikami dennymi P.V.Z.68 ze zwłoką około 0,15 sek. W przypadku kalibru 220 mm ciężar pocisku ostrego wynosił 128 kg przy ciężarze ładunku trotylu 9 kg. Pocisk ostry kalibru 310 mm posiadał wagę 400 kg a ładunek trotylu 32 kg.
Celowanie do celu z moździerzy ustawionych na stałych podstawach przeprowadzono przez przewód lufy tak, aby punkty trafień leżały w środku obiektu. Graniczne przebicia stropów usiłowano uzyskać najpierw dla moździerza o kalibrze 220 mm a następnie dla 310 mm.

Rys. 01
Rys. 01. Oddziaływanie granatów przeciwpancernych na stropy żelbetowe. -a. wnikanie w przeszkodę ślepego pocisku, -b. przebiciu na wylot przeszkody przez ślepy pocisk, -c. zniszczeniu przeszkody przez ostry pocisk. Eu – energia uderzenia pocisku, Lo – praca oporu stropu żelbetowego, Lt – energia detonacji ładunku trotylu wykorzystana do zniszczenia stropu żelbetowego, g1, g2 i g3 – grubości stropów.
Strzał nr 1
Rys. 02. Strzał nr 1 ślepym pociskiem przeciwpancernym kalibru 220 mm do stropu o grubości 70 cm. Nastąpiło przebicie przeszkody.
Strzał nr 3
Rys. 03. Strzał nr 3 ślepym pociskiem kalibru 220 mm do stropu o grubości 120 cm. Pocisk wniknął na głębokość 55 cm.
Rys. 04.
Rys. 04. Strzał nr 4 ślepym pociskiem przeciwpancernym kalibru 310 mm do stropu o grubości 150 cm. Nie nastąpiło przebicie przeszkody.
Rys. 05.
Rys. 05. Strzał ślepym pociskiem przeciwpancernym kalibru 310 mm do stropu o grubości 120 cm. Nastąpiło przebicie przeszkody.

 

 

 

 

 

 

Konstrukcja stropów

Strzelanie prowadzono do żelbetowych stropów pochylonych dla uzyskania przyjętego kąta uderzenia. Do testu wykonano 8 stropów, po dwa o grubościach 0,7 m, 0,9 m, 1,2 m i 1,5 m o jednakowej konstrukcji. Do zbrojenia wykorzystano pręty stalowe o średnicy 10 i 20 mm. Stropy wzmocniono teowymi profilami normalnymi nr 8. Pomiędzy stalowymi profilami zostały ułożone arkusze blachy stalowej tworząc zabezpieczenie przeciw odpryskowe.
Zgodnie z wymaganiami określonymi w Instrukcji Fort. „Instrukcja robót betonowych i żelazobetonowych przy budowie obiektów fortyfikowanych” należało wykonać betonowe próbki o wymiarach 20 x 20 x 20 cm do badań wytrzymałościowych. Przygotowano 6 sztuk próbek, które poddawano obciążeniu równoległym i prostopadłym do kierunku ubijania betonu. Średnia wytrzymałość na ściskanie Ko wynosiła odpowiednio 483 kg/cm2 i  471 kg/cm2.

Przebieg badań balistycznych

Oddziaływanie granatów przeciwpancernych na stropy żelbetowe polegało na (Rys. 01):

a. wnikaniu w przeszkodę ślepego pocisku, którego energia uderzenia została całkowicie pochłonięta przez opór środowiska,
b. przebiciu na wylot przeszkody przez ślepy pocisk, posiadający energię uderzenia większą niż opór środowiska,
c. zniszczeniu przeszkody przez ostry pocisk o energii uderzenia pochłoniętej przez przeszkodę.

Graniczne przebicia stropów usiłowano uzyskać przy prowadzeniu ognia z moździerza o kalibrze 220 mm a następnie dla 310 mm. Pierwsze trzy strzały pociskami przeciwpancernymi oddano kolejno do stropów o grubości 70 cm, 90 cm i 120 cm. W dwóch pierwszych strzałach ślepe pociski przeciwpancerne uderzyły z prędkością 339,7 m/sek i 332 m/sek.  W obu przypadkach nastąpiło przebicie stropów na wylot (Rys. 02). Profile teowe zostały przecięte lub rozchylone na boki w zależności od miejsca uderzenia pocisku. Blacha lub sąsiadujące blachy zostały wyrwane.
Trzeci wystrzelony pocisk uderzył w strop o grubości 120 cm i odbił się. W przeszkodzie powstał stożkowaty lej o głębokości 55 cm. Posiadał średnicę 160 cm, mierzoną na powierzchni czołowej i 45 cm na głębokości wniknięcia równej 55 cm (Rys. 03).

Zgodnie z przyjętymi założeniami określenia granicznego przebicia przeszkody, strzał nr 4 granatem ślepym oddano już z moździerza kalibru 310 mm projektu I.T.U. do stropu o grubości 150 cm. Pocisk osiągnął prędkość 330 m/sek. W przeszkodzie powstał stożkowaty lej o głębokości 80 cm. Posiadał średnicę 250 cm, mierzoną na powierzchni czołowej i 38 cm na głębokości wniknięcia 55 cm. Przed pociskiem beton został skruszony (Rys. 04). Blacha przeciw odłamkowa wyobliła się na wysokość 18 cm wysuwając się jednocześnie z pomiędzy stalowych profili nr 8.
Moździerz został przesunięty na nowe stanowisko. Strzał nr 5 oddano do stropu o grubości 120 cm. Ślepy pocisk o wadze 400 kg uderzył w przeszkodę z prędkością 353 m/sek. Przeszkoda została przebita. Na powierzchni zewnętrznej stropu lej posiadał średnicę 310 cm. Zwężał się zgodnie z kierunkiem lotu granatu. Na głębokości 70 cm posiadał minimalną średnicę 70 cm. Dwa kształtowniki zostały wyrwane. Dwie blachy wraz ze skruszonym betonem przemieściły się na 49 cm (Rys. 05).
Podjęto decyzję na przesunięciu moździerza na przeciwko przeszkody o grubości 150 cm. Dystans do celu wynosił 114 metrów. Do próby nr 6 został przygotowany ostry pocisk przeciwpancerny.  Uderzył w przeszkodę z prędkością 348 m/sek. Zapalnik denny P.V.Z.68 ze zwłoką około 0,15 sek detonował ładunek trotylu o wadze 38 kg. Nie uzyskano przebicia stropu. Powstał lej o średnicy zewnętrznej 250 cm i 48 cm na głębokości 90-100 cm. Przed miejscem uderzenia pocisku beton został skruszony. Blachy przeciw odłamkowe odkształciły się plastycznie i wysunęły się z oparcia na teownikach o 30 cm.

 

 

[01] Zdjęcie bez opisu pochodzi ze strony internetowej: http://fotopolska.eu/ Link do zdjęcia: http://fotopolska.eu//foto/735/735597.jpg

Strzelanie do kopuł pancernych. Porównawcze strzelania z ciężkich moździerzy 220 mm wz. 32 i 310 mm projektu I.T.U. w lipcu 1939 roku w Modlinie, Część I

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje polskie
Opracował: Franz Aufmann

Fort_VI_-_Czeczotki_735597_Fotopolska-Eu
Fot. 01. Archiwalne zdjęcie stanowiska balistycznego w forcie VI Czeczotki Twierdzy Modlin. [01]
Niniejsze opracowanie powstało tylko dzięki przypadkowemu odnalezieniu w Internecie archiwalnego zdjęcia. Na stronie internetowej http://fotopolska.eu/ znalazłem zdjęcie bez opisu (http://fotopolska.eu//foto/735/735597.jpg).  Zdjęcie prezentuje stanowisko balistyczne do oceny skuteczności działania pocisków pancernych na forcie VI Czeczotki Twierdzy Modlin. Po prawej stronie znajduje się żelbetowa ściana o zróżnicowanej grubości, wykonana specjalnie do testu. Po prawej stronie widoczne są cztery kopuły (na zdjęciu koła) osadzone w żelbetowej cokole.

Fort_VI_-_Czeczotki_735597_Fotopolska-Eu 1
Fot. 02. Kadr zdjęcia 01. Zdjęcie prezentuje stanowisko balistyczne do oceny skuteczności działania pocisków przeciwpancernych na forcie VI Czeczotki Twierdzy Modlin. Po lewej stronie znajduje się żelbetowa ściana o zróżnicowanej grubości, wykonana specjalnie do testu. Po prawej stronie widoczne są cztery kopuły (na zdjęciu koła) osadzone w żelbetowej cokole.

 

Schemat Fort VI Czeczotki1
Rys. 01. Wyniki badań balistycznych -A. Strzał nr 7 do kopuły bojowej ckm Z.O.. Pocisk przeciwpancerny ostry ze zwłoką. Zupełna fragmentacja pocisku wewnątrz kopuły. -B. Strzał nr 8 do kopuły Huty Trzyniec. Pocisk przeciwpancerny ostry ze zwłoką. Zupełna fragmentacja pocisku na zewnątrz kopuły. -C. Strzał nr 9 do kopuły bojowej ckm W.I. Pocisk przeciwpancerny ostry bez zwłoki. Zupełna fragmentacja pocisku na zewnątrz kopuły. – D. Strzał nr 10 do kopuły Huty Trzyniec. Pocisk przeciwpancerny ostry bez zwłoki. Zupełna fragmentacja pocisku na zewnątrz kopuły.

Porównawcze strzelania z ciężkich z ciężkich moździerzy 220 mm wz. 32 i 310 mm projektu I.T.U. przeprowadzono w  Modlinie na forcie VI Czeczotki  6 lipca 1939 roku. Celem przeprowadzonych badań balistycznych było określenie skuteczności działania pocisków wystrzelonych z ciężkich moździerzy obu typów na stropy żelbetowe i kopuły pancerne. Skutek działania uzależniono od:

– cech balistycznych moździerzy,
– zastosowanej amunicji,
– danych wytrzymałościowych stropów i kopuł.

Strzelanie przeprowadzono w jednakowych warunkach z obu moździerzy umieszczonych na specjalnych podstawach stałych. Odległość do celu określono na 114 metrów. Dla obu moździerzy zastosowano zmniejszony ładunek miotający, taki aby pociski uderzały w cel z prędkością i kątem odpowiadającym 2/3 pola ostrzału w głąb. Prędkość pocisków były mierzone po każdym strzale ślepym. Kąt upadku miał wynosić około 70 stopni. Prędkość uderzenia pocisku w cel wynosiła 333 m/sek dla pocisków kalibru 220 mm i 347 m/sek dla kalibru 310 mm.  Zastosowano pociski – granaty pancerne ślepe i ostre z jednakowymi zapalnikami dennymi P.V.Z.68 ze zwłoką około 0,15 sek. W przypadku kalibru 220 mm ciężar pocisku ostrego wynosił 128 kg przy ciężarze ładunku trotylu 9 kg. Pocisk ostry kalibru 310 mm posiadał wagę 400 kg a ładunek trotylu 32 kg.
Celowanie do celu z moździerzy ustawionych na stałych podstawach przeprowadzono przez przewód lufy tak, aby punkty trafień leżały w osi kopuł.
Strzelanie prowadzono do czterech kopuł osadzonych w żelbetowym cokole. Pochylenie cokołu miało zapewnić odpowiedni kąt uderzenia pocisku, odpowiadający 2/3 zasięgu moździerzy. Badaniom balistycznym poddano cztery kopuły pancerne:

– jedną kopułę obserwacyjną z 1939 roku wykonaną w Hucie Trzyniec o grubości pancerza 190 mm,
– dwie kopuły bojowe na ckm z 1937 roku wykonane przez Zakłady Ostrowieckie o grubości pancerza 150 mm,
– jedną kopułę bojową na ckm z 1938 roku wykonaną przez Wspólnotę Interesów o grubości pancerza 161 mm.

Dla wybranych do prób balistycznych pancerzy wykonano stosowne badania właściwości mechanicznych przewidziane  przy odbiorze technicznym.  W statycznej próbie na rozciąganie najlepiej wypadła kopuła bojowa na ckm W.I., której wytrzymałość na rozciąganie określono na 74,7 kg/mm2. Najniższą wytrzymałość na rozciąganie wykazała próbka pancerza staliwnego wyprodukowanego przez Hutę Trzyniec. Wynosiła ona 53 kg/mm2. Obie próbki pancerzy Zakładów Ostrowieckich posiadały wytrzymałość na rozerwanie rzędu 63 kg/mm2. Właściwości plastyczne określane w próbie rozciągania charakteryzuje wydłużenie względne. Dla pancerza Huty Trzyniec wydłużenie względne badanej próbki wynosiło A5=25%, dla próbki W.I. 15,5% a dla próbki Z.O. 13,5%. Wyniki próby udarnościowej dla próbki W.I. i Huty Trzyniec były porównywalne i wynosiły U=9 a dla Z.O udarność osiągnęła wartość U= 7.

Wyniki badań balistycznych.

Wyniki badań balistycznych prezentuje rysunek 01. Tylko w przypadku kopuły bojowej na ckm produkcji Zakładów Ostrowieckich osiągnięto przebicie pancerza i całkowitą fragmentację pocisku wewnątrz kopuły. Nie oznacza, że w pozostałych trzech przypadkach zaistniała możliwość przeżycia obsady kopuły. Wszystkie polskie pancerze produkowane w okresie międzywojennym nie były wyposażone w wewnętrzny pancerz chroniący przed odpryskami powstającymi podczas uderzenia konwencjonalnego pocisku przeciwpancernego w strefie narażonej na ostrzał. W większości typów kopuł wewnętrzny pancerz umieszczano jedynie pod sklepieniem.

[01] Zdjęcie bez opisu pochodzi ze strony internetowej: http://fotopolska.eu/ Link do zdjęcia: http://fotopolska.eu//foto/735/735597.jpg

Pierwsze polskie gazoszczelne kopuły bojowe na ckm z okresu międzywojennego

Posted on adminPosted in Fortyfikacje polskie
Opracował: Franz Aufmann
Strzelnica gazoszczelnej kopuły z 1937 roku (Nowogród nad Narwią).
Strzelnica gazoszczelnej kopuły z 1937 roku (Nowogród nad Narwią).

 

 

Rys. 01. Polska gazoszczelna kopuła na ckm, produkowana przez Zakłady ostrowieckie od 1937 roku. (rys. z Denkschrift über die russische Landesbefestigungen.
Rys. 01. Polska gazoszczelna kopuła na ckm, produkowana przez Zakłady Ostrowieckie od 1937 roku. (rys. z Denkschrift über die russische Landesbefestigungen).

 

Fot. 02. Polska kopuła gazoszczelna na ckm z 1937 roku osadzona w stropie radzieckiego schronu do ognia dwubocznego należącego do umocnień "Linii Mołotowa".
Fot. 02. Polska gazoszczelna kopuła bojowa na ckm z 1937 roku osadzona w stropie radzieckiego schronu do ognia dwubocznego należącego do umocnień „Linii Mołotowa”. Zdjęcie z 2006 roku.

Pierwsze polskie kopuły bojowe w wersji gazoszczelnej zostały wykonane przez Spółkę Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich w 1937 roku, która to była w tym okresie jedynym dostawcą pancerzy staliwnych dla potrzeb Wojska Polskiego. Gazoszczelne kopuły bojowe Zakładów Ostrowieckich z 1937 roku na ckm (dalej  kopuła bojowa Z.O. na ckm [01]) były przeznaczone wyłącznie dla potrzeb fortyfikacji budowanych na wschodnich terenach Polski. Ten typ pancerza został zastosowany dopiero w 1939 roku na terenach centralnej Polski. Punkt oporu w Nowogrodzie nad Narwią, budowany pod nadzorem Kierownictwa Robót nr 20, został wyposażony jako pierwszy w pancerze pochodzące ze składów na Polesiu.

Standardowe rozwiązanie kopuły bojowej Z.O. na ckm zostało doposażone w gazoszczelne zamknięcia strzelnic. Dolną szerszą część otworu strzelnicy wypełniała staliwna wkładka z uskokami przeciw rykoszetowymi, typowa dla wcześniejszych rozwiązań. W otworze wkładki umieszczana była lufa ciężkiego karabinu maszynowego Maxim spoczywającego na podstawie fortecznej. Górna węższa część strzelnicy, służąca do obserwacji lub celowania została przysłonięta obrotowym gazoszczelnym zamknięciem umieszczonym w dwuczęściowym korpusie. Zostało one zapożyczone z opracowanej już w 1933 roku konstrukcji pancerza skrzynkowego (więcej … ). Powyżej wkładki, chroniącą lufę z chłodnicą karabinu maszynowego, zamocowano do wewnętrznej ściany pancerza za pomocą czterech śrub  dwuczęściowy korpus zamknięcia otworu obserwacyjnego. Podstawowy elementem zamknięcia był obrotowy walec z przeziernikiem.

Kopuła bojowa Z.O. na ckm z opisanym zamknięciem strzelnicy została przedstawiona na rysunku 298 (str. 335) w niemieckim opracowaniu pt „Denkschrift über die russische Landesbefestigungen” z 1942 roku. W opisie znajduje się uwaga dotycząca stosowania przez Armię Czerwoną polskich kopuł bojowych i obserwacyjnych. Pancerze odpowiadające rysunkowi, zostały osadzone w obiektach sowieckich (w okolicach miejscowości Uściług) nad Bugiem i Sanem.

Zwiedzanie fortyfikacji nad Bugiem w rejonie Uściług jest utrudnione. Miejscowość znajduje się na terenie Ukrainy. Zamknięcia górnej części strzelnicy zachowały się w radzieckim schronie  „Linii Mołotowa” w Przemyślu, znajdującym się przy hotelu „Gromada”. W schronie osadzona jest gazoszczelna kopuła na ckm. Została wyprodukowana w Zakładach Ostrowieckich w 1938 roku o czy świadczy sygnatura Z.O. 1938. N 1056 126. Więcej na temat opisywanej kopuły bojowej w opracowaniu „Gazoszczelna kopuła bojowa Z.O. z 1937 roku na ckm„.

W 1938 roku został opracowany nowy typ gazoszczelnej kopuły bojowej na ckm.

 

[01] gazoszczelna kopuła bojowa na ckm z 1937 roku – nazwa kopuły dotyczy wszystkich kopuł o opisanym rozwiązaniu konstrukcyjnym niezależnie od daty produkcji.