Tag: Linia Maginot

Uwarunkowania terenowe a sektor ostrzału dla broni maszynowej, Część I

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje francuskie

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Schron nr 4 do ognia dwubocznego na górze Biesenberg. Orylon chroni stanowisko broni maszynowej do ognia bocznego przed bezpośrednim ostrzałem. Na całej długości wykonano żelbetonowe schody, wzmacniające konstrukcję orylonu.

Konstrukcja obiektów fortyfikacji stałych, wznoszonych na wschodniej granicy Francji od kanału La Manche na północy do Morza Śródziemnego na południu, musiała być dostosowana do zmieniających się warunków terenowych. Wprowadzono również modyfikacje elementów pancernych, chroniących stanowiska bojowe przed ostrzałem.

Na odcinkach górskich, trudnych do forsowania przez oddziały piechoty, do prowadzenia ognia bocznego przewidziano stanowiska bojowe dla 7,5 mm ręcznego karabinu maszynowego model 1924 M29. Do ochrony stanowiska przed bezpośrednim ostrzałem zastosowano standardowy pancerz strzelnicy typu A. Optymalne wykorzystanie sektora ostrzału w płaszczyźnie pionowej dla obiektów wzniesionych na stromych stokach wzniesień uzyskano przez odpowiednie pochylenie pancerza.

Stanowiska bojowe do ognia bocznego chronione były przed bezpośrednim ostrzałem bryłą schronu oraz orylonami. Wyjątkowo długie orylony oraz wzmacniające ich konstrukcję żelbetonowe schody (wykonane na całej ich długości od strony zapola) skutecznie zabezpieczały również równie ogniowe przed zasypaniem przez przemieszczający się grunt podczas ostrzału artyleryjskiego.

 

Fot. 02. Strzelnica broni maszynowej do ognia bocznego. W celu zapewnienia optymalnej obrony w wyznaczonym sektorze, pancerz strzelnicy odpowiednio pochylono w ścianie obiektu.

Dla kopuły obserwacyjno-bojowej (fr. cloche guetteur et fusil-mitrailleur Modele 1929 type A) model 1929 typ A, najczęściej stosowanej na Linii Maginot, opracowano trzy rozwiązania konstrukcyjne strzelnic dla 7,5 mm karabinu maszynowego model 1924 M29. We wszystkich przypadkach sektor ostrzału mierzony w płaszczyźnie poziomej wynosił 720. Pozwalało to, przy 5 strzelnicach rozmieszczonych na obwodzie cylindrycznej części kopuły, na prowadzenie obrony okrężnej. Standardowe rozwiązanie, przeznaczone dla obiektów na nizinnych terenach, umożliwiało prowadzenie ognia w zakresie 34 stopni z kontami podniesienia od -170 do +170.

 

Fot. 03. Schron nr 4 do ognia dwubocznego na górze Biesenberg. W stropie osadzono kopułę obserwacyjno-bojową GFM model 1929 typ A ze strzelnicami dostosowanymi do uwarunkowań terenowych. Lewa strzelnica (widoczna na zdjęciu) została dostosowana do prowadzenia ognia z ekstremalnie małymi kątami podniesienia broni. Strzelnica w kierunku za-pola położona jest na standardowej wysokości

Dwa pozostałe rozwiązania konstrukcyjne strzelnic przewidziano dla alpejskich terenów przy granicy z Włochami raz górzystych w Alzacji i Lotaryngii. Typ strzelnicy, określany jako specjalny, stosowany był przeważnie w górzystym terenie północnej części Linii Maginot. Pozwalał na prowadzenie ognia z ujemnymi katami podniesienia broni od -270 do  +170. Trzeci typ strzelnicy sprawdzał się w ekstremalnych warunkach terenowych, gdyż zapewniał symetrycznie rozłożony sektor ostrzału 54 stopni, mierzony w płaszczyźnie pionowej.

 

Fot. 04. Kopuła obserwacyjno-bojowa przeznaczona do obrony pozycji w górzystym terenie. Po lewej stronie zdjęcia strzelnica do prowadzenia ognia z ekstremalnie małymi kątami podniesienia broni.

Prowadzenie ognia z kątami podniesienia broni od -270 wymusiło zmianę wysokości położenia strzelnicy na cylindrycznej części kopuły. Strzelnica, przeznaczona do prowadzenia ognia z ekstremalnie ujemnymi kątami podniesienia broni, znajdowała się na niżej  niż standardowa. W wyniku przeprowadzonej optymalizacji rozwiązania ograniczono do minimum część kopuły narażonej na bezpośredni ostrzał nieprzyjaciela, czyli wysuniętej ponad poziom stropu obiektu.

 

Fot. 05. 7,5 mm ręczny karabin maszynowy model 1924 M29 osadzony w jarzmie strzelnicy za pomocą adaptera do szybkiego montażu. Do karabinu maszynowego nie podwieszono adaptera z przewodem do zrzutu łusek i zasysania gazów prochowych, a będącego na wyposażeniu każdej kopuły obserwacyjno-bojowej model 1929 (Fot. Eric Klamerek).

 

Fot. 06. Tylna ściana schronu z wejściem oraz strzelnicą obrony wejścia i zapola schronu. Ukształtowanie terenu na zapolu wymagało standardowego położenia pancerza strzelnicy obrony wejścia i zapola. Pancerz strzelnicy osadzony pionowo w ścianie.

[01] – Wzniesienie Bieseberg położone jest 10 km na wschód od miejscowości Bitche (Sektor Fortyfikowany Wogezy, Podsektor Philippsbourg), po południowej stronie D35.

 

 

 

Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Blok bojowych nr 14 francuskiej grupy warownej Hochwald.

 

Pytanie – zagadka
Na zdjęciu jeden z bloków bojowych francuskiej grupy warownej Hochwald. W głębi dwie kopuły. Po lewej obserwacyjna VDP a po prawej obserwacyjno- bojowa GFM. Oba pancerze wystawiono wysoko ponad powierzchnię stropu bloku bojowego. Na pierwszym planie, w specjalnie ukształtowanym zagłębieniu, widoczna jest czasza pancerza wieży.
Jakiego typu uzbrojenie może posiadać tak posadowiona wieża?
.
.

Na zdjęciu jeden z bloków bojowych francuskiej grupy warownej Hochwald. W głębi znajdują się dwie kopuły oraz pancerze zabezpieczających wyloty rur wentylacyjnych. Po lewej stronie widoczna jest wysoko osadzona w stropie kopuła VDP dla obserwatora artylerii. Na części cylindrycznej kopuły znajdują się  trzy szczeliny obserwacyjne. Zapewniały łączny sektor obserwacji 210 stopni. Każda otrzymała optyczny przyrząd do obserwacji, działający na zasadzie diaskopu. W osi kopuły umieszczono peryskop typu N lub M do obserwacji okrężnej. Po prawej stronie znajduje się kopuła obserwacyjno-bojowa GFM model 1929. Zadaniem stanowiska w kopule, było prowadzenie obserwacji przedpola oraz obrony stropu bloku bojowego. Wyposażono ją w optyczne przyrządy do obserwacji. Do zwalczania siły żywej nieprzyjaciela przeznaczono 7,5 mm ręczny karabin maszynowy model 1924 M29 oraz 50 mm moździerz model 1935. Uzbrojenie osadzano zamiennie w strzelnicach za pomocą specjalnych modułów.

Na pierwszym planie widoczna jest czasza wieży , posadowiona w specjalnie ukształtowanym zagłębiu w stropie bloku bojowego. W ten prosty sposób wyeliminowano możliwość bezpośredniego ostrzału przy pomocy artylerii o płaskim torze wystrzelonego pocisku. Pancerz wieży o grubości 30 cm wieży chroni dwie 135 mm haubice model 1932. Długość lufy wynosi zaledwie 1,145 metra. Mogą być ustawiane w zakresie 90 do 450, co umożliwiało niszczenie celów w odległości 320-5600 metrów. Ogień prowadzony był jednocześnie z obu luf z szybkostrzelnością 12 strzałów/minutę.
Obsługę wieży stanowiło 21 żołnierzy. W przedziale bojowym średnicy 2,10 metra przebywał dowódca i ładowniczy.

 

Fot. 02. Wieża dla dwóch 135 mm haubic model 1932 – eksponat w muzeum grupy warownej Fermont (blaszak) po zdjęciu górnego pancerza.

 

Wieża broni maszynowej model 1935 – Tourelle de mitrailleuses modèle 1935 część I

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Blok bojowy nr 1 grupy warownej Brehain (fr. Ouvrage du Bréhain). Od lewej strony: kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typ A model 1929, pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego, wieża dla broni maszynowej model 1935.

Wieża broni maszynowej model 1935 (fr. Tourelle de mitrailleuses modèle 1935) posiadała uzbrojenie składające się z dwóch sprzężonych 7,5 mm karabinów maszynowych Reibel MAC 31 typ T o lufach standardowo chłodzonych powietrzem. Dowódca wieży miał do dyspozycji celowniczego – podoficera w stopniu kaprala, 4 strzelców broni maszynowych i elektromechanika. Dla potrzeb wznoszonych fortyfikacji na wschodniej granicy Francji zostało zamówionych 61 wież. Ich produkcja została wykonana w kooperacji. Żadna z francuskich firm nie dysponowała tak bardzo zróżnicowanym parkiem maszynowym, który umożliwiałby samodzielną produkcję kompletnej wieży. Grubość pancerza wynosiła 30 cm przy średnicy zewnętrznej 198 cm.

 

Fot. 02. Wieża broni maszynowej model 1935 bloku bojowego dużej grupy warownej Brehain przygotowana do modernizacji ale niezmodernizowana.

 

Fot. 03. Otwory w pancerzu przygotowywanej do modernizacji wieży dla broni maszynowej (od lewej) na: lufę 7,5 mm karabinu maszynowego Reibel MAC 31 typ T, celownik optyczny APX L644, lufę działka przeciw-pancernego, lufę ciężkiego karabinu maszynowego Reibel MAC 31 typ T (wieża niezmodernizowana).

Modernizowana wieża dla broni przeciwpancernej i maszynowej zaistniała od marca 1937 pod nazwą Tourelle de Mitrailleuse modifie pour Arme Mixte. Istniejące uzbrojenie, składające się z karabinów maszynowych, wzmocniono o jedną 25 mm armatę ppanc. Wykorzystano skróconą lufę od 25 mm armaty przeciwpancernej AC Model 1934.  Modernizację przeprowadzały znane zakłady Batignolles-Châtillon, które wcześniej odpowiedzialne były za opracowanie konstrukcji. Do prototypowych prac modernizacyjnych wytypowano wieżę broni maszynowej małej grupy warownej Sentzich (fr. Petit Ouvrage de Sentzich), pierwszy egzemplarz z 61 już wykonanych. Zgodnie z podpisaną umową prototypowa konstrukcja modernizowanej wieży mogła się różnic od pozostałych. Nie występowała 100% zamienność podzespołów.  Do czerwca 1940 roku zakończono modernizację 8 wież [01], a dalsze 10 było w toku prac. Wszystkie egzemplarze wież były przygotowane do montażu nowego wyposażenia i miał być zmodernizowane do końca października 1941 roku.

Wieża broni maszynowej model 1935 do ognia okrężnego prowadziła ostrzał do celów lub w sektorach zgodnie z rozkazami punktu dowodzenia. Ze względu na hałas panujący podczas walki, rozkazy przekazywano za pomocą urządzenia elektromechanicznego M 37C firmy Carpentier. Wieża osiągała możliwość prowadzenia ognia po uniesieniu się na 93 cm ponad poziom gruntu (przedpancerza). Dopiero w tym położeniu celownicy mógł nadzorować wyznaczony cel za pomocą 2,9 krotnego celownika optycznego (fr. Lunette de visée APX L644) i prowadzić ogień. Zalecano naprzemienny ogień krótkimi seriami, gdyż karabin maszynowy Reibel MAC 31 typ T nie posiadał szybko wymiennej lufy. Zastosowano system schładzania lufy firmy Vermorel, które miało przeciwdziałać zbyt szybkiemu przegrzewaniu się broni. Za pomocą dyszy wtryskiwano wodę do przewodu lufy. Urządzenie było uruchamiane poprzez wciśnięcie pedału przez celowniczego.

 

Fot. 04. Widok przedpola bloku bojowego nr 1 grupy warownej Brehain.

 

Fot. 05. Staliwny pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego.

Wieża broni maszynowej model 1935 prowadziła ogień okrężny (w każdym dowolnie wybranym kierunku, o ile pozwalały na to uwarunkowania terenowe i konstrukcyjne bloku bojowego). W celu „efektywnej” obrony bloku bojowego w trudnych warunkach atmosferycznych przy ograniczonej widoczności lub w przypadku bezpośredniego zagrożenia, opracowano specjalną metodę prowadzenia ognia okrężnego z wieży dla broni maszynowej model 1935. Polegała ona na prowadzeniu ognia ciągłego na wysokości kilkunastu centymetrów nad poziomem gruntu z jednoczesnym obrotem wieży wokół własnej osi. Ustawienie kąta podniesienia lufy karabinów maszynowych synchronizowano z obrotem wieży dzięki mechanizmowi krzywkowemu. Krzywkę – wzorzec ukształtowania terenu wykonywano indywidualnie dla każdej wieży. Metoda prowadzenia ognia była wyjątkowo prosta, a przy tym niezawodna i przerażająco skuteczna, sprawdzająca się w warunkach ograniczonej widoczności (np. w przypadku zadymiania pola walki przez nieprzyjaciela).

Załoga wieży broni maszynowej model 1935 nie miała możliwości obserwowania pola walki przy opuszczonej wieży (w stanie spoczynku). Dlatego też towarzyszyła jej  kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typu A [02] z 1929 roku. Obserwator nadzorował sektor obrony a dane przekazywał do punktu dowodzenia.

 

Fot. 06. Blok bojowy nr 2 grupy warownej Brehain (fr. Ouvrage du Bréhain). Od lewej strony: kopuła obserwacyjno-bojowa GFM typ A model 1929, pancerz chroniący wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze z bloku bojowego, wieża dla broni maszynowej model 1935.

 

[01] – Zmodernizowano wieże broni maszynowej model 1935: mała grupa warowna Sentzich (wieża o numerze seryjnym nr 1), duża grupa warowana Rochonvillers (Blok 1, wieża o numerze seryjnym nr 20), duża grupa warowna Laudrefang (Blok 3 i 2, wieża o numerze seryjnym nr 20 i nr 47), mała grupa warowna Kerfent (wieża o numerze seryjnym nr 48), duża grupa warowna Bambesch (wieża o numerze seryjnym nr 49), mała grupa warowna Mottemberg (wieża o numerze seryjnym nr 50) i mała grupa warowna Téting (wieża o numerze seryjnym nr 57).

[02] – więcej na temat pancerza w opracowaniu Kopuła obserwacyjno-bojowa GFM model 1929 typ A

 

Wszystkich zainteresowanych Linią Maginot, organizacją grup
warownych,  konstrukcją obiektów oraz wyposażeniem
zapraszam na stronę internetową: https://wikimaginot.eu/

 

 

Zrzutnia ręcznych granatów obronnych – Goulotte à grenade (1932)

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje francuskie
Opracował: Franz Aufmann

Rys. 01. Zrzutnia ręcznych grantów obronnych.
1. Stalowa rura zrzutni, 2. Korpus mechanizmu zrzutni granatów ręcznych, 3. Rygiel gniazda zrzutowego, 4. Popychacz z uchwytem, 5. Zatrzask, 6. Boczne zamknięcie gniazda zrzutowego, 7. Otwór boczny gniazda zrzutowego, 8. Ręczny granat obronny, 9. Docisk granatu, 10. Sprężyna docisku granatu [01].

 

Fot. 01. Mechanizm zrzutni granatów ręcznych w pozycji gotowej do użycia. Na uchwycie popychacza zawieszono zaczep do usuwania zawleczki granatu obronnego. Zaczep zawsze zamocowany był do metalowego łańcucha w pobliżu mechanizmu (Fot. Robert Haag).
Fot. 02. Mechanizm zrzutni granatów z gniazdem zrzutowym gotowym do załadowania  (Fot. Robert Haag).

 

 

Zrzutnia ręcznych granatów obronnych (fr. Goulotte à grenade) miała zapewnić skuteczną obronę schronu podczas bezpośredniego ataku. Stosowano ją z powodzeniem od 1932 roku [02] we francuskiej fortyfikacji stałej okresu międzywojennego. Zrzutnie granatów ręcznych służyły do bezpośredniej obrony tylnej ściany schronu i rowu diamentowego. Wyjątkowo prosta w obsłudze a zarazem bezpieczna dla obsługi schronu zrzutnia granatów wyeliminowała stosowane początkowo w obiektach Linii Maginot strzelnice broni maszynowej. Strzelnice broni maszynowe komplikowały konstrukcję obiektów fortecznych i podnosiły koszt ich wykonania. Angażowały obsadę schronu do stałego nadzoru bardzo wąskiego sektora obrony.
Stalowa rura (Rys. 01. 1) wraz z mechanizmem zrzutu ręcznych granatów była osadzona w zewnętrznej ścianie schronu. Jej kąt pochylenia 45 stopni gwarantował swobodny spadek granatów pod wpływem siły grawitacji. Wylot rury znajdował się nad poziomem gruntu lub rowem diamentowym. Zwłoka zapalnika wynosi około 4 sekund. Mechanizm zrzutni dostosowany był do ręcznych grantów obronnych F1 wz. 15 [03].
Na gwintowanym zakończeniu stalowej rury osadzony został mechanizm zrzutni granatów. Zdjęcie 01 prezentuje mechanizm zrzutni granatów w pozycji gotowej do użycia. Gniazdo zrzutni jest zaryglowane.
Dostęp do gniazda zrzutni uzyskuje się po odblokowaniu zatrzasku (Rys. 01. 5) i obrocie górnej części mechanizmu – rygla (Rys. 01. 3). Zdjęcie 02 prezentuje mechanizm zrzutni z gniazdem zrzutowym gotowym do załadowania.  Granat wsuwany jest do gniazda tak, aby dźwignia spustowa znalazła się w czworokątnym kanale docisku (Fot. 03). Granat podtrzymywany jest przez docisk (Rys. 01. 9) ze sprężyną (Rys. 01. 10). Granat odbezpieczany jest ręcznie przy pomocy zaczepu.  Do tego celu służy boczny otwór (Rys. 01. 7) w korpusie zrzutni (Fot. 05). Granat z unieruchomioną, ale odbezpieczoną dźwignią spustową, nadal podtrzymywany jest przez docisk. Zaczep zwyczajowo mocowany był do korpusu zrzutni za pomocą łańcuszka.
Zamknięcie gniazda zrzutni następuje poprzez obrót górnej części mechanizmu do pozycji, jak na zdjęciu 01.  Mechanizm rygla znajduje się w pozycji „zamknięte”. Zrzut granatu, w dowolnie wybranym przez obsługę momencie, następuje przez dynamiczne przesunięcie uchwytu popychacza (Rys. 01. 4) w dół. Zwolnienie dźwigni spustowej przez docisk inicjuje zapalnik granatu. Granat spada rurą zrzutni na zewnątrz schronu. Po wypchnięciu granatu z gniazda zrzutni sprężyna powoduje samoczynny powrót popychacza do pierwotnego położenia.

 

Fot. 03. Załadowane gniazdo zrzutowe z dociskiem (z kanałkiem na dźwignię spustową zapalnika) (Fot. Robert Haag).
Fot. 04. Widok zrzutni granatów z bocznym otworem do usuwania zawleczki granatu (Fot. Robert Haag).
Fot. 05. Widok otworu do usuwania zawleczki granatu (Fot. Robert Haag).
Fot. 06. Strzelnica do obrony rowu diamentowego w bloku bojowym małej grupy warownej „Sentzich” (poniżej strzałki).

[01] –  Tymczasowa instrukcja dotycząca uzbrojenia w schronach bojowych piechoty w rejonach umocnionych z 12 sierpnia 1937 r (fr. l’instruction provisoire sur l’arment en service dans les casemates d’infanterie de région fortifiée du 12 aout 1937).
[02] – Wcześniej budowane obiekty Linii Maginot otrzymały strzelnice broni ręcznej. Przykładem może być mała grupa warowna A 16 Sentzich (A16 Petit ouvrage de Sentzich), sektora ufortyfikowanego „Thionville” Linni Maginot.
[03] – Użycie ręcznych granatów obronnych D37  wykluczał zapalnik Mle 35 zastosowany w tym modelu granatu.

 

 

Merci à Mr Robert Haag pour
avoir pris et partagé des photos.

Przesuwna zapora przeciwpancerna w Barst (Francja)

Posted on Franz AufmannPosted in Fortyfikacje francuskie

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Widok przesuwnej zapory przeciwpancernej z 1937 roku od strony zapola (Barst – region Grand Est w departamencie Mozela we Francji).

Przesuwna zapora przeciwpancerna została ustawiona w 1937 roku na przedpolu w niewielkiej odległości od pozycji obronnej w pobliżu miejscowości Barst. Droga rolnicza, przebiegająca przez ciąg przeszkód przeciwpancernych mogła być w dowolnym momencie zablokowana przez obrońców pozycji. Rewitalizowana przez grono miejscowych pasjonatów fortyfikacji zapora, znajduje się aktualnie w szczerym polu. W pobliżu można zwiedzać dobrze wyeksponowane francuskie fortyfikacje polowe oraz linię schronów fortyfikacji stałej z ostatniego etapu rozbudowy Linii Maginot w Podsektorze ufortyfikowanym Leyviller Sektora ufortyfikowanego Sarry.

Fot. 02a. Główna część przesuwnej zapory przeciwpancernej – minimum 10 tonowy blok żelbetowy na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych.
Fot. 02b. Główna część przesuwnej zapory przeciwpancernej – minimum 10 tonowy blok żelbetowy na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych.

Główny elementem zapory przeciwpancernej (fr. barrage anti-char) był żelbetowy blok (Fot. 02a i 2b), umieszczony na dwóch dwuosiowych wózkach jezdnych kolei wąskotorowej [01]. Do tego celu adaptowano dostępne standardowe wózki (Fot. 04) dla wagonów systemu Péchot. Były wyposażone w resory piórowe, stanowiąc I stopień usprężynowania, charakterystyczny dla wolno poruszających się wagonów. Poniżej resorów, na wysokości osi widoczne są maźnice  układu smarowania łożysk ślizgowych.
Lekko opadający ku drodze teren ułatwiał wprowadzenie w ruch zwolnionego przesuwnego bloku zapory oraz   pozwalał na jego  samoczynne przemieszczanie się po ułożonych torach wąskotorowych aż do osiągnięcia stałej podpory, po drugiej stronie drogi (Fot. 05). W tym położeniu przesuwny żelbetowy blok skutecznie blokował drogę. Szacowana waga przesuwnej części zapory wynosi minimum 10 ton. Zakładano dopuszczalne obciążenie jednego dwuosiowego wózka na 5 ton. Jednostronnie, od strony zapola umieszczono skośnie stalowe belki w bryle żelbetu. Ich zadaniem było podparcie żelbetowego bloku zapory w chwili uderzenia przez nacierający pojazd pancerny (Fot. 03).

Fot. 03. Widok przesuwnej zapory przeciwpancernej. Od strony zapola umieszczono w bryle żelbetu skośnie stalowe belki, podpierające zaporę w momencie taranowania jej przez rozpędzony pojazd pancerny.
Fot. 04. Dwuosiowy wózek jezdny dla wagonów systemu Péchot z zachowanym układem resorowania i smarowania łożysk.

Po obu tronach drogi zachowały się cokoły, do których mogły być mocowane wciągarki linowe, umożliwiające przemieszczanie się zapory w obu kierunkach.
Niestety, nie udało mi się pozyskać oryginalnej dokumentacji zapory. Załączone zdjęcia, prezentujące zaporę, wykonano w 2009 roku. Autorowi niniejszego opracowania nie znany jest aktualny stan zachowania zapory.

 

Fot. 05. Stała podpora, utrzymująca przesuwny żelbetowy blok zapory w pozycji zamknięte.

[01] – rozstaw szyn w systemie Pechot wynosił 60 cm.

 

Podziękowania dla pana Tomasza Zamysłowskiego za fachowe uwagi do niniejszego
opracowania oraz wprowadzenie w tajniki dwuosiowych wózków jezdnych.
Auf…