Opracował: Franz Aufmann
W 1937 roku zaczynają obowiązywać nowe wytyczne dotyczące konstrukcji schronów fortyfikacji stałej. Nowo wznoszone batalionowe i kompanijne schrony dowodzenia, do tej pory projektowane jako obiekty bierne z nielicznymi wyjątkami, zgodnie z nowymi wymaganiami mają otrzymać również stanowisko ogniowe. Strefa zapola i wejścia powinna być broniona przez stanowisko w wyodrębnionym pomieszczeniu. Początkowo do ochrony stanowiska była sugerowana płyta 48 P8 ze strzelnicą dla broni ręcznej, ale wkrótce powstają nowe opracowania dotyczące wykorzystania broni maszynowej za aktualnie stosowaną stalową płytą typu OB 3294 lub za nowo opracowaną 403 P8. Strzelnica obrony zapola ma być dodatkowo chroniona okapem przed ostrzałem z broni stromotorowej. Okap ma obejmować również jedno z wejść do schronu.
W opracowaniu „Kompanijne i batalionowe schrony dowodzenia – konstrukcje” zaprezentowano jedne z pierwszych obiektów wzniesionych w 1937 roku na Pozycji Pomorskiej. Niniejsze opracowanie zostanie poświęcone konstrukcji obiektu dowodzenia wybudowanego na czwartym odcinku dywizyjnym Pozycji Lidzbarskiej w pobliżu miejscowości Budniki. Schron zaprojektowano w klasie B1 odporności na ostrzał.
Obiekt posiada wyraźny podział na dwie podstawowe części. Ze względu na wypełniane zadania wydzielono część dowodzenia i bojową. Do obu części prowadziły oddzielne wejścia ze śluzy przeciwgazowej. Czynną śluzę przeciwgazową wyodrębniono za pomocą pary lekkich drzwi gazoszczelnych oraz świetnie konstrukcyjnie opracowanych drzwi wejściowych 14 P7. W schronie przewidziano tylko jedno wejście. Zgodnie z wytycznymi drzwi wejściowe oraz pobliska strzelnica obrony wejścia i zapola chroniona była okapem. Stanowisko utworzono w wydzielonym pomieszczeniu. Do jego ochrony użyto jeszcze stosowaną stalową płytę OB 3294 o grubości 2 cm z dużą strzelnicą ckm i przeziernikiem obserwacyjnym. Jej charakterystyczną cechą były dwa poziome rzędy kotw kocujących, po 7 w każdym. Konstrukcja żelbetonowej części strzelnicy z wykonanym profilem przeciwrykoszetowym pozwalała na wykorzystanie jedynie dużej strzelnicy dla karabinu maszynowego, zastosowanego jako ręcznego karabinu maszynowego. W niemieckiej nomenklaturze występuję jako lekki karabin maszynowy (niem. lMG – leichte Maschinengewehr). Mógł prowadzić ogień z lekkiej podstawy fortecznej na blaszanym stoliku lub pionowego wspornika 642 S2, mocowanego poniżej płyty stalowej [01].
Pomieszczenia przeznaczone dla dowodzenia kompanijnym odcinkiem obrony
Konfigurację pomieszczeń tej części obiektu oparto na sprawdzonym już projekcie schronu dowodzenia według rysunku 123 B8. Dla dowództwa kompanijnego odcinka obrony przeznaczono trzy pomieszczenia: izbę dowodzenia i łączności, izbę o podwyższonym standardzie dla dowódcy oraz izbę gotowości bojowej dla łączników i kurierów. Pomieszczenia wydzielono przy pomocy cienkich ceglanych ścianek działowych. Zostały osadzone w płytkich pionowych kanałach ścian nośnych oraz w posadzce. Pomiędzy pomieszczeniami dla łączności i dowódcy prawdopodobnie wykonane było okienko do przekazywania dokumentacji.
Łączność telefoniczną zapewniał ziemny kabel telefoniczny, wyprowadzony w niszy w tylnej ścianie schronu. Tu też znajdowało się wyjście kabli z dwóch przyłączy polowej sieci telefonicznej [02]. Znajdowały się na tylnej elewacji schronu. Nad niszą pozostał ślad mocowania po dwóch głowicach podłączeniowych. Powyżej zachowały się dwa zestawy uchwytów na półki dla telefonów. Trzeci telefon umieszczono w izbie gotowości bojowej obsady ciężkiego karabinu maszynowego.
Wymaganą wymianę powietrza miało zapewnić urządzenia napowietrzające 1ML01 [03] z zestawem filtrów. Powietrze zasysane było poprzez rury z wlotem na tylnej elewacji schronu. Wloty zabezpieczono przy pomocy staliwnych czerpni, natomiast ich wylot w pomieszczeniach schronu zabezpieczono zaworem 2ML01 [04]. Urządzenie napowietrzające zostało zamocowane na ścianie w izbie łączności i dowodzenia. Zgodnie z przyjętą zasadą pomieszczenie to określano jako bezpośrednio napowietrzane. Powietrze, sprężone przez wentylator 1ML01, napowietrzało kolejno izbę dowódcy, pomieszczenie gotowości bojowej, śluzę przeciwgazową, po czym wypływało na zewnątrz. Powietrze przemieszczało się pomiędzy izbami zgodnie z kierunkiem malejącego nadciśnienia poprzez rury z wlotem zabezpieczonym przez jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy 4ML01 [05]. Wylot przewodu odprowadzającego powietrze na zewnątrz został zabezpieczony na elewacji schronu standardową czerpnią powietrza. Wlot, znajdujący się w niszy na bocznej ścianie przy wejściu do schronu, zabezpieczono jednokierunkowym zaworem nadciśnieniowym.
Wykonana instalacja kominowa pozwalała na ogrzewanie pomieszczenia oraz podgrzewania posiłków. Konstrukcję gazoszczelnego i odpornego na ciśnienie pieca WT80 [06], przeznaczonego do ogrzewania pomieszczeń obiektów fortyfikacji stałej, opracowano w 1937 roku. Producentem pieca była firma W. Ernst Haas & Sohn z siedzibą w miejscowości Sinn w Hesji.
Pomieszczenia związane z zadaniami obronnymi schronu
Zadania obronne schronu realizowane było przez stanowisko ogniowe ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej [07] za stalową płytą 7 P7 o grubości 10 cm. Izba otrzymała wymuszony obieg powietrza. Wymianę powietrza zapewniało urządzenie napowietrzające HES 1,2 z zestawem filtrów. W wyniku równicy ciśnień skażone gazami prochowymi powietrze wypływało na zewnątrz schronu poprzez otwartą strzelnicę ckm.
Dla pięcioosobowej obsady ckm przeznaczono pomieszczenie o podstawie czworokąta 2,30 x 2,77 m. Część bojowa i socjalna została oddzielona małym korytarzem. Izba gotowości bojowej wyposażono w składane prycze, urządzenie napowietrzające HES 1,2 oraz piec WT80. Przewód kominowy, ze względu na możliwość zagrożenia atakiem gazowym, został wyposażony w uniwersalny zawór odcinający [08]. Łączność zapewniał aparat telefoniczny.
Układ wentylacji o wymuszonym obiegu powietrza, oprócz izby gotowości bojowej, która była pomieszczeniem bezpośrednio napowietrzanym, obejmował korytarz oraz izbę ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola.
[01] – Zagadnienia zostały poruszone w opracowaniu Stanowisko obrony wejścia i zapola, Część II i Strzelnica obrony wejścia i zapola, Część III
[02] – Nisza przyłącza kabla polowej sieci telefonicznej
[04] – Obrotowy zawór 2ML01 – Drehschieber 2ML01
[05] – Überdruckventil 4ML01- niemiecki zawór nadciśnieniowy 4ML01 firmy Drägerwerk
[06] – Ofen Wt 80 – gazoszczelny piec Wt 80
[07] – Więcej informacji w opracowaniu: Stanowisko bojowe 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego sMG 08
[08] – Zamknięcie przewodu wentylacyjnego lub kominowego