Pierwsze polskie gazoszczelne kopuły bojowe na ckm z okresu międzywojennego
Opracował: Franz Aufmann
Pierwsze polskie kopuły bojowe w wersji gazoszczelnej zostały wykonane przez Spółkę Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich w 1937 roku, która to była w tym okresie jedynym dostawcą pancerzy staliwnych dla potrzeb Wojska Polskiego. Gazoszczelne kopuły bojowe Zakładów Ostrowieckich z 1937 roku na ckm (dalej kopuła bojowa Z.O. na ckm [01]) były przeznaczone wyłącznie dla potrzeb fortyfikacji budowanych na wschodnich terenach Polski. Ten typ pancerza został zastosowany dopiero w 1939 roku na terenach centralnej Polski. Punkt oporu w Nowogrodzie nad Narwią, budowany pod nadzorem Kierownictwa Robót nr 20, został wyposażony jako pierwszy w pancerze pochodzące ze składów na Polesiu.
Standardowe rozwiązanie kopuły bojowej Z.O. na ckm zostało doposażone w gazoszczelne zamknięcia strzelnic. Dolną szerszą część otworu strzelnicy wypełniała staliwna wkładka z uskokami przeciw rykoszetowymi, typowa dla wcześniejszych rozwiązań. W otworze wkładki umieszczana była lufa ciężkiego karabinu maszynowego Maxim spoczywającego na podstawie fortecznej. Górna węższa część strzelnicy, służąca do obserwacji lub celowania została przysłonięta obrotowym gazoszczelnym zamknięciem umieszczonym w dwuczęściowym korpusie. Zostało one zapożyczone z opracowanej już w 1933 roku konstrukcji pancerza skrzynkowego (więcej … ). Powyżej wkładki, chroniącą lufę z chłodnicą karabinu maszynowego, zamocowano do wewnętrznej ściany pancerza za pomocą czterech śrub dwuczęściowy korpus zamknięcia otworu obserwacyjnego. Podstawowy elementem zamknięcia był obrotowy walec z przeziernikiem.
Kopuła bojowa Z.O. na ckm z opisanym zamknięciem strzelnicy została przedstawiona na rysunku 298 (str. 335) w niemieckim opracowaniu pt „Denkschrift über die russische Landesbefestigungen” z 1942 roku. W opisie znajduje się uwaga dotycząca stosowania przez Armię Czerwoną polskich kopuł bojowych i obserwacyjnych. Pancerze odpowiadające rysunkowi, zostały osadzone w obiektach sowieckich (w okolicach miejscowości Uściług) nad Bugiem i Sanem.
Zwiedzanie fortyfikacji nad Bugiem w rejonie Uściług jest utrudnione. Miejscowość znajduje się na terenie Ukrainy. Zamknięcia górnej części strzelnicy zachowały się w radzieckim schronie „Linii Mołotowa” w Przemyślu, znajdującym się przy hotelu „Gromada”. W schronie osadzona jest gazoszczelna kopuła na ckm. Została wyprodukowana w Zakładach Ostrowieckich w 1938 roku o czy świadczy sygnatura Z.O. 1938. N 1056 126. Więcej na temat opisywanej kopuły bojowej w opracowaniu „Gazoszczelna kopuła bojowa Z.O. z 1937 roku na ckm„.
W 1938 roku został opracowany nowy typ gazoszczelnej kopuły bojowej na ckm.
[01] gazoszczelna kopuła bojowa na ckm z 1937 roku – nazwa kopuły dotyczy wszystkich kopuł o opisanym rozwiązaniu konstrukcyjnym niezależnie od daty produkcji.