Schron bierny dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej (1938)

Część I

Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Schron bierny dla drużyny piechoty przy drodze do miejscowości Wikno. Po lewej stronie otwór wyjścia ewakuacyjnego (Sygnatura L90, Pozycja Olsztynecka).

 

Fot. 02. Wejście do schronu z zachowaną ościeżnicą lekkich dwudzielnych drewnianych drzwi. Po obu stronach wejścia widoczne są perforowane płyty, chroniące podzespoły układu wentylacji. Po lewej stronie nisza na złącze polowej sieci telefonicznej.

 

Fot. 03. Wejście do izby dla drużyny piechoty. Po lewej stronie widoczna jest sygnatura schronu L37.

 

 

Podstawę rozbudowy fortyfikacji Pozycji Olsztyneckiej stanowiło 118 schronów biernych dla drużyny piechoty (niem. Gruppenunterstand). Wybudowanych je w 1938 roku na pozycji obronnej podzielonej na 4 odcinki dywizyjne. Wszystkie schrony bierne dla drużyny piechoty wzniesiono w kategorii odporności B-1. Grubość ścian zewnętrznych wynosi 1,0 m a stropów 1,5 metra. Obiekty otrzymały wyjątkowo dobre maskowanie. Umieszczono je w zagłębieniach terenu (Fot. 01) lub wkopano w ziemię.  Tylko tylna ściana z wejściem do schronu nie była obsypana nasypem ziemnym. Została pokryta tynkiem o charakterystycznej fakturze zwanej „barankiem”. Tynk standardowo pokrywano farbami o kolorach ochronnych.

Schrony posiadały dwa pomieszczenia, każde szalowane za pomocą standardowych segmentów z blachy falistej typu H – Heinrich [01]. W przekroju poprzecznym segmenty tworzyły 5/8 profilu koła o promieniu 1,75 m. Długość pomieszczenia rzędu 3,0 m wymagała zastosowania 6 segmentów blachy falistej. Wysokość każdego z pomieszczeń wynosi 1,85 m w miejscu łączenia segmentów blachy.
Pierwsze pomieszczenie (Fot. 04) przeznaczono dla drużyny piechoty. Prowadziło do niego wejście, wykonane w tylnej ścianie schronu. Zamykane było lekkimi drzwiami drewnianymi, obitymi blachą. Wejście znajdowało się w osi izby. Na prawej ścianie wejścia, malowanej na zielono (Fot. 03), umieszczano sygnaturę schronu oraz rok budowy. Sygnatura składała się z litery L oraz numeru kolejnego np. L37. Izby połączono przejściem o wymiarach 0,8 x 0,6 m (wysokość x szerokość) w przekroju poprzecznym (Fot. 08).
Oba pomieszczenia miały być ogrzewane piecem. Instalacja kominowa znajdowała się w drugim pomieszczeniu. Wlot przewodu kominowego zabezpieczono przy pomocy zaworu odcinającego [02]. Zastosowany układ napowietrzania schronu utrudniał skuteczne ogrzewanie obu pomieszczeń.

Schron wyposażono w standardowy układ wentylacyjny. Wymaganą ilość zdatnego do użytku powietrza dostarczało urządzenie filtrowentylacyjne HES o wydajności 1,2 m3/min. Przewód dostarczający powietrze zabezpieczono obrotowym zaworem [03] 2ML.01, zamykanym w przypadku zagrożenia atakiem gazowym. Utrzymanie wymaganego nadciśnienia w schronie zapewniał jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy 4ML.01 [04] firmy Drägerwerk z Lubeki. Opis układu wentylacji znajdzie się w odrębnym opracowaniu.

 

 

Fot. 04. Izba dla drużyny piechoty. Widok od strony tylnej ściany schronu.

 

Fot. 05. Izba dla drużyny piechoty. Widok od strony czołowej ściany schronu. Po lewej stronie przewód doprowadzający powietrze z czerpni do urządzenia filtrowentylacyjnego HES ze zdemontowanym obrotowym zaworem odcinającym 2ML.01. Po prawej stronie nisza na złącze telefoniczne.

 

Fot. 06. Druga izba z wyjściem ewakuacyjny. Widok od strony czołowej ściany schronu. Po lewej stronie znajduje się dobrze zachowany napis eksploatacyjny – „Bei Gasgefahr Gully mit Wasser füllen”, który w przypadku zagrożenia atakiem gazowym nakazuje wypełnienie studzienek ściekowych wodą. Poniżej napisu widoczna jest studzienka ściekowa.

 

Fot. 07. Druga izba bez wyjścia ewakuacyjnego. Widok od strony czołowej ściany schronu. U góry znajduje się zamknięcie przewodu kominowego a poniżej część przewodu odprowadzającego zużyte powietrze na zewnątrz schronu.

 

Fot. 08. Druga izba. Widok w kierunku przejścia do izby drużyny piechoty.

 

Fot. 09. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.
Fot. 10. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

Wyjście ewakuacyjne

 

Część wybudowanych schronów biernych, o dwóch pomieszczeniach, otrzymało oryginalne rozwiązanie konstrukcyjne wyjścia ewakuacyjnego (niem. Notausgang) [05].

Wyjście ewakuacyjne został umieszczano przez projektantów w nieobsypanej części tylnej ściany schronu, w której również znajdowało się wejście do obiektu. Otwór wyjścia ewakuacyjnego zamurowano ścianką ceglaną o grubości równej szerokości cegły w zewnętrznej płaszczyźnie ściany tylnej schronu. Położenie otworu wyjścia ewakuacyjnego maskował tynk.

Wyjście ewakuacyjne od strony drugiego pomieszczenia (Fot. 06) schronu biernego nie zabezpieczono gazoszczelnymi drzwiami stalowymi. Przewidziano jedynie  zastosowanie blokady z  jednego rzędu dwuteowych profili stalowych. Wsuwano je od góry w dwa pionowe kanały, wykonane obustronnie w bocznych ścianach wyjścia ewakuacyjnego (Fot. 09). Otwór poprowadzono przez tylną ścianę schronu z dużym wzniosem. Wykonano stopnie ułatwiające przejście. Pochylenie otworu wyjścia ewakuacyjnego zredukowało powierzchnię narażoną na bezpośredni ostrzał oraz wyeliminowało konieczność budowy zewnętrznego szybu przy tylnej ścianie schronu.

Część II
Wentylacja w schronie biernym (1938 r.)

Autorzy opracowania:
Arkadiusz Mitura, Franz Aufmann

 

Fot. 11. Widok izby w kierunku wejścia do schronu. Po prawej stronie znajduje się obrotowy zawór odcinający 2ML.01. Poniżej widoczne są cztery kotwy mocujące wspornik filtrowentylatora HES 1,2 (fot. Arkadiusz Mitura).

 

Dwuizbowe schrony bierne, wzniesione w 1938 roku w ramach rozbudowy Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohensteinstellung), zostały wyposażone w standardowy układ wentylacji, zapewniający wymuszony obieg powietrza. Czerpnia powietrza była umieszczona na elewacji obiektu. Przewód doprowadzający powietrze z czerpni do filtrowentylatora HES zabezpieczono obrotowym zaworem 2ML.01 (niem. Derehschieber 2ML.01) (Fot. 11). Zawór [03] umożliwiał odcięcie dopływu powietrza do schronu w przypadku ataku gazowego. Poniżej znajdował się filtrowentylator HES 1,2, ustawiony na stalowym wsporniku (mocowany do ściany tylnej czterema kotwami). Filtrowentylator HES 1,2 połączony został z zaworem odcinającym za pomocą giętkiego przewodu.

Zadaniem filtrowentylatora było dostarczenie niezbędnej ilości zdatnego do użytku powietrza dla żołnierzy przebywających w schronie. Urządzenia pracowało w kilkuminutowym cyklu co godzinę. Wydajność wynosiła 1,2 m3/min. Wentylator tłoczył powietrze przewodem, podwieszonym pod stropem izby. Wylot przewodu znajdował się w pobliżu przeciwległej ściany izby (czołowej ściany schronu). Jeden filtrowentylator HES 1,2 napowietrzał oba pomieszczenia. Przepływ powietrza do drugiego pomieszczenia zapewniał łącznik o przekroju czworokąta o wymiarach 60 x 80  cm (szerokość x wysokość), położony przy tylnej ścianie izby. W celu zapewnienia optymalnego wykorzystania przepływu powietrza, umieszczono wlot przewodu odprowadzającego zużyte powietrze w drugiej izbie w pobliżu czołowej ściany schronu.
Przewód odprowadzający zużyte powietrze poprowadzono pod sklepieniem (Fot. 12). Wlot przewodu zabezpieczono przy pomocy jednokierunkowego zaworu nadciśnieniowego 4ML.01 [04] firmy Drägerwerk z Lubeki. Zawór umożliwiał tylko wypływ powietrza z izby na zewnątrz schronu przy zachowaniu wymaganego nadciśnienia w obiekcie. Wielkość nadciśnienia mogła być regulowana w zakresie od 5 do 15 mm słupka wody.
Przewody wentylacyjne mocowane były do stropu za pomocą uchwytów. Sposób mocowania prezentuje fotografia 14. Na przewodzie oprowadzającym zużyte powietrze umieszczono strzałkę określającą położenie jednokierunkowego zaworu nadciśnieniowego 4ML.01.

 

Fot. 12. Druga izba schronu biernego z przewodem odprowadzającym zużyte powietrze. Po prawej stronie łącznik o czworokątnym przekroju, łączący obie izby (fot. Arkadiusz Mitura).

 

Fot. 13. Przewód odprowadzający zużyte powietrze ze schronu. Na rurze mieszczono strzałkę określającą położenie jednokierunkowego zaworu nadciśnieniowego 4ML.01. (fot. Arkadiusz Mitura).

 

Fot. 14. Uchwyt mocujący przewód wentylacyjny do stropu schronu (fot. Arkadiusz Mitura).

 

[01] – więcej informacji na temat zastosowania blachy falistej typu H w opracowaniu Schrony wzniesione na blasze falistej H
[02] – więcej informacji w opracowaniu  Zamknięcie przewodu wentylacyjnego lub kominowego
[03] – więcej informacji Obrotowy zawór 2ML.01 – Drehschieber 2ML.01
[04] – więcej w opracowaniu Überdruckventil – niemiecki zawór nadciśnieniowy firmy Drägerwerk
[05] – temat wyjścia ewakuacyjnego w niemieckiej fortyfikacji poruszono w opracowaniu Wyjście ewakuacyjne – Notausgang