Opracował: Franz Aufmann
Ciekawe rozwiązanie konstrukcyjne schronu (niem. MG-Schartenstand) na ciężki karabin maszynowy zostało zastosowane w pasie umocnień Trójkąta Lidzbarskiego (niem. Heilsberg-Stellung). Schrony tego typu występują na leśnych odcinkach umocnień, wznoszonych od jeziora Tafty [01] w kierunku wschodnim do końca 1932 roku. Znamiennym rozwiązaniem konstrukcyjnym schronu jest dodatkowa strzelnica dla broni ręcznej (Fot. 01), broniąca podejście do strzelnicy głównego stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 na podstawie fortecznej za 2 cm płytą stalową OB3294. Uformowana bryła schronu stanowiła wyjątkowo dobrą ochronę strzelnicy ckm przed ostrzałem od strony przedpola. Głębokie osadzenie schronu w gruncie, obwałowana równia ogniowa oraz sztucznie posadzona roślinność, utrudniała nieprzyjacielowi rozpoznanie położenia obiektu. Pnie drzew, stanowiących naturalny kamuflaż, chronione były przez betonowe kręgi.
Konstrukcja schronu
Projekt jednoizbowego schronu bojowego zakładał zastosowanie blachy falistej typy Heinrich (Fot. 04). W procesie wznoszenia obiektu, segmenty ocynkowanej blachy falistej wykorzystywane były jako szalunek wewnętrzny. U góry zamocowano je do dwóch nośnych stalowych profili, umieszczonych w osi schronu. U postawy podparte zostały stalowymi profilami typu „ceownik”, umieszczonymi na poziomie posadzki. W procesie wznoszenia schronu zastosowanie segmentów blachy falistej typu Heinrich umożliwiło skrócenie wykonania pracochłonnych prac ciesielskich. Blachy szalunku wewnętrznego nie były demontowane po wykonaniu betonowania schronu. Stanowiły świetne zabezpieczenie przeciwodpryskowe podczas bezpośrednich uderzeń odłamków.
Schron został wykonany w najniższej klasie odporności na ostrzał, określanej jako odłamko- odpornej [02]. Standardowa grubość ścian i stropu wynosiła 30 cm. W praktyce często była modyfikowana. Grubość bocznej ściany narażonej na ostrzał, w przypadku schrony zaprezentowanego na fot. 01, została zwiększona do 60 cm. Strzelnica ckm posiadała rozglifienie odpowiadające sektorowi ognia MG 08. Nie zastosowano profilu antyrykoszetowego.
Wejście do schronu zabezpieczały dwudzielne drzwi stalowe starszego typu o grubości 2-3 cm [03]. Na elewacji, po lewej stronie drzwi wejściowych umieszczono wlot rury głosowej. Umożliwiała komunikację z załogą bez konieczności otwierania drzwi. Replika drzwi (ale już katalogowych) widoczna jest na fot. 03.
Schron budowany był w wersji do prowadzenia ognia czołowego lub boczne. W przypadku schronu do ognia czołowego wejście znajdowało się w tylnej ścianie schronu (Fot. 03). W schronie do ognia bocznego wejście lokowano w bocznej ścianie (Fot. 08).
Izba bojowa
Izba bojowa o wymiarach 3,0 x 2,85 m (długość x szerokość) mieściła stanowisko ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej. Obsługa składała się z minimum trzech żołnierzy. Stanowisko chronione było płytą stalową starszego typu [03] o grubości 2 cm (więcej >>). Na wewnętrznej ścianie obiektu zachował się odcisk płyty (Fot. 04). Mocowana była za pomocą kotw. W centralnej części płyty wykonano otwór – strzelnicę dla ciężkiego karabinu maszynowego MG 08. Posiadała masywne zamknięcie. Stalowa zasuwa strzelnicy przesuwana była pomiędzy dwoma równoległymi prowadnicami.
Ckm ustawiono na podstawie fortecznej. Zamknięcie strzelnicy możliwe było po wycofaniu przez celowniczego broni w tylne skrajne położenie. Zabieg ten umożliwiały sanie, na których spoczywała podstawa forteczna (Fot. 06). Strzelnicę zamykał ładowniczy, zajmujący miejsce po prawej stronie stanowiska bojowego.
Po lewej stronie strzelnicy znajdował się wąski przeziernik do prowadzenia obserwacji sektora ostrzału przez dowódcę schronu. Do jego dyspozycji przeznaczono telefon polowy, zamocowany poniżej płyty. Przeziernik do obserwacji również wyposażono w zamknięcie.
Tylko przy zamkniętej strzelnicy można było korzystać z wewnętrznego oświetlenia schronu. Do tych celów służyła najczęściej lampa naftowa. Była łatwa w użyciu, ale wymagała większej ilości powietrza do potrzymania ognia niż lampa karbidowa.
W fundamencie schronu (przed wyjściem ze schronu) wykonano niszę, zamykaną stalową klapą. Pełniła rolę pomieszczenia magazynowego. Widoczna jest na zdjęciu 03.
Schron posiadał wentylację grawitacyjną. Nie odnaleziono śladów mogących potwierdzić późniejszą modernizację schronu i montaż filtrowentylatora HES 1,2. Przewidziano również zastosowanie pieca do ogrzewania pomieszczenia. Wyprowadzenie przewodu kominowego znajdowało się na tylnej elewacji schronu, po prawej stronie wejścia. Rurę kominową poprowadzono równolegle do zewnętrznej ściany.
Schodnia
Warunki terenowe oraz opracowany optymalny plan ogni wymagał w niektórych przypadkach dostosowania wzorcowych konstrukcji obiektów fortyfikacji do warunków terenowych. Rozwiązanie odbiegające od przyjętych standardów zastosowano dla schronu na ckm do ognia bocznego. Schron wzniesiono przy wykorzystaniu segmentów blachy falistej jako szalunku traconego w 1932 roku na odcinku obrony przy szosie Orneta – Braniewo [04]. W celu zapewnienia optymalnych warunków prowadzenia ognia, schron zlokalizowano na stoku małego wzniesienia, poniżej jego maksymalnej wysokości. Położenie strzelnicy zapewniało możliwość postawienia płaskiej zapory ogniowej z ciężkiego karabinu maszynowego w wyznaczonym sektorze, czyli prowadzenia najbardziej skutecznego ognia bocznego na stałej wysokości nad poziomem gruntu bez konieczności zmiany podniesienia lufy broni maszynowej. Kilka lat później w podobny sposób lokalizowane były schrony dla broni maszynowej i przeciwpancernej należące do nowo wznoszonych umocnień wzdłuż zachodniej granicy państwowej między ZSRR a III Rzeszą [05] w 1939 roku.
Warunki terenowe wymusiły wykonanie schodni. Jej początek znajduje się na poziomie stropu obiektu. Schody usytuowane zostały poprzecznie do osi schronu. Mają szerokość 170 cm.
Zwiedzanie Pozycji Lidzbarskiej
Zdjęcia 02-05 zostały wykonane na terenie ścieżki spacerowej nadleśnictwa „Orneta”. Jedenaście świetnie opracowanych tablic ułatwia zapoznanie się z wyeksponowanymi schronami, typowymi dla tego odcinka umocnień. Długość ścieżki wynosi około 3 kilometrów. Czas zwiedzania nie ograniczony. Parking dla zwiedzających znajduje się około 1,5 km od drogi nr 513 Orneta – Mingajny.
Część obiektów fortecznych znajduje się na trudno dostępnym terenie. W okresie letnim bywają trudne do zlokalizowania. Zdjęcie 11 zostało wykonane w połowie listopada.
Wszystkim zainteresowanym polecam mapę turystyczną fortyfikacji „Trójkąta Lidzbarskiego” na terenie nadleśnictwa Orneta, opracowaną przez pana Arkadiusza Woźniakowskiego. Jest bardzo pomocna w zwiedzaniu. Ułatwia odszukanie obiektów i ich rozpoznanie. Zawiera bowiem wszystkie niezbędne informacje, takie jak typ schronu, rok budowy i stan zachowania (Fot. 10.).
[01] – nazewnictwo nie jest jednolite. Spotykane nazwy to „Taftowo” lub „Tauty”.
[02] – zgodnie z instrukcją „Stellungsbau” z 1930 roku.
[03] – Panzeratlas z 1942 roku obejmuje elementy pancerne od 1934 roku.
[04] – Lokalizacja schronu nie jest precyzyjna. Schron został oznaczony na mapie fortyfikacji „Trójkąta Lidzbarskiego” na terenie nadleśnictwa Orneta.
[05] – granicy wytyczonej zgodnie tajną częścią paktu Ribbentrop – Mołotow a nieznacznie skorygowanej po podpisaniu traktatu o granicach i przyjaźni we wrześniu 1939 roku. Wzniesione umocnienia nazywane są nieformalnie „Linią Mołotowa”.