Schrony bierne odcinka obrony między jeziorami Dołgie – Bielsko (1934)

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Tylna ściana schronu biernego z 1934 roku z odcinka obrony pomiędzy jeziorami Dołgie i Bielsko (Pozycja Pomorska).
Rys. 01. Schron bierny z 1934 roku z odcinka obrony od jeziora Dołgie do jeziora Bielsko (Pozycja Pomorska). 1. wejście do schronu zamykane drzwiami starszego typu, 2. wyjście ewakuacyjne, 3. zamknięcie przewodu wentylacji grawitacyjnej odprowadzającego powietrze na zewnątrz schronu, 4. zamknięcie przewód kominowego, 5. nisza na złącze ziemnego kabla telefonicznego, 6. doprowadzenie kabla telefonicznej sieci polowej, 7. nisza oświetleniowa, 8. nisza na składany stół, 9. wnęka magazynowa w posadzce schronu.

 

Na odcinku obrony od jeziora Dołgie do jeziora Bielsko Pozycji Pomorskiej wybudowano  14 schronów biernych w 1934 roku. Wszystkie otrzymały sygnaturę „Br” i jednolitą numerację od 1 do 14 narastająco z południa na północ. Schrony bierne wykonano w klasie odporności C. Posiadają jedną izbę na planie czworokąta o wymiarach 297 x 397 cm. Na krótszej ścianie czworokąta (tylnej ścianie schronu) wykonano wejście. Zamykane było stalowymi drzwiami starszego typu 80 x 110 cm (szerokość x wysokość). Na tylnej ścianie, tuż nad posadzką, wykonano niszę na złącze kabla sieci telefonicznej oraz doprowadzenie kabla polowej sieci telefonicznej.

Schrony bierne nie otrzymały jednolitego wyposażenia. Tylko obiekty o numeracji od 1 do 4 [01], znajdujące się w południowej części odcinka między jeziorami Dołgie i Bielsko, wyposażono w wyjście ewakuacyjne [02] w tylnej ścianie (Fot. 02) oraz niszę magazynową na amunicję, wykonaną w posadzce schronu.

W pierwszym okresie eksploatacji opisywane schrony bierne wyposażono jedynie wentylację grawitacyjną. Wszystkie otrzymały przewód odprowadzający „zużyte” powietrze na zewnątrz schronu (Fot. 02). Przewód posiadał standardowo uniwersalne gazoszczelne [03] zamknięcie (Fot. 07).

Zamknięcie (Fot. 06) osadzano w górnej części ściany i oznaczano go napisem „Entlüftung”. Schrony o numeracji powyżej 4, otrzymały uzupełniający przewód doprowadzający powietrze (Fot. 04), zapewniający wentylację grawitacyjną w szczelnie zamkniętym pomieszczeniu. Oznaczano go napisem „Belüftung”. Z niezrozumiałych względów umieszczano go zaraz poniżej przewodu odprowadzającego powietrze na zewnątrz (Fot. 05). Podczas późniejszej modernizacji (najwcześniej w 1937 roku) schrony otrzymały urządzenia filtrowentylacyjne HES, zapewniające wymuszony obieg wentylacji. Urządzenie uruchamiano w cyklach 10 minutowych. W ścianie pozostały kotwy do mocowania podstawy tego urządzenia. Przewód z napisem „Entlüftung” wykorzystywano jako przewód doprowadzający powietrze do urządzenia filtrowentylacyjnego HES.

 

Fot. 02. Tylna ściana schronu biernego z 1934 roku o sygnaturze Br 4. W ścianie umieszczono (od lewej): wyjście ewakuacyjne, przewód odprowadzający powietrze na zewnątrz schronu z napisem „Entlüftung”, poniżej zamknięcie przewodu kominowego z napisem „Ofenrohr”, nisza na złącze telefoniczne dla kabla ziemnego oraz doprowadzenie kabla łączności polowej, wejście do schronu.

 

Fot. 03. Naroże schronu biernego z 1934 roku o sygnaturze Br 4. W pierwotnym wyposażeniu znajdował się składany stół, chowany w niszy ściennej. Powyżej nisza oświetleniowa. W posadzce nisza magazynowa, przykrywana deskami podłogowymi.

 

Fot. 04. Rozmieszczenie elementów wentylacji grawitacyjnej na tylnej ścinie schronu o sygnaturze Br 9. Zachowały się haki do zawieszenia hamaków oraz zaczepy podtrzymujące składane prycze.

Prawdopodobnie podczas tej samej modernizacji (najwcześniej w 1937 roku) zamontowano piętrowe prycze dla 12 żołnierzy. Wyeliminowano podwieszane pod stropem hamaki. W części schronów zachowały się zarówno zaczepy na łańcuchy podtrzymujące prycze i haki hamaków (Fot. 04). Haki mocowano do stropu tuż przy ścianie schronu.

Stałym wyposażeniem schronu był piec okopowy. Wszystkie schrony otrzymały przewód kominowy z wewnętrznym zamknięciem. Przewód oznaczano napisem „Ofenrohr”.  W ścianie schronu wykonano jedną lub trzy płytkie wnęki o głębokości około 9 cm. W dużej mieścił się składany stół a w dwóch małych składane ławy.

W 1934 roku schrony otrzymały nisze oświetleniowe (Fot. 03). Umieszczano w nich lampy karbidowe lub naftowe.

 

Fot. 05. Tylna ściana schronu biernego z 1934 roku o sygnaturze Br 5. W ścianie umieszczono (od lewej): zamknięcie przewodu kominowego z napisem „Ofenrohr”, nisza na złącze telefoniczne dla kabla ziemnego oraz doprowadzenie kabla łączności polowej, wejście do schronu. W bocznej ścianie umieszczono dwa przewody wentylacji grawitacyjnej z zamknięciami.

 

Fot. 06. Czołowa ściana schronu biernego Br 5 z 1934 roku  z wnękami ma wyposażenie.

 

 

Fot. 07. Uniwersalne zamknięcie przewodu wentylacyjnego.

[01] – Schron bierny o sygnaturze Br 4 znajduje się po północnej stronie drogi Dołgie-Dyminek. Tu też następuje zmiana sygnatur schronów bojowych z „D” na „De”. Ostatni ze schronów odcinka D posiada numer 18. Pierwszy schron odcinka De posiada oznaczenie De 19.
[02] – Więcej na temat wyjścia ewakuacyjnego: Konstrukcję wyjścia ewakuacyjnego opisano w opracowaniu: Wyjście ewakuacyjne – Notausgang .
[03] – Więcej na temat uniwersalnego zamknięcia w opracowaniu: Zamknięcie przewodu wentylacyjnego lub kominowego