Część II

Opra­co­wał: Franz Auf­mann

 

 

W li­sto­pa­dzie i grud­niu 1936 roku prze­pro­wa­dzo­no w schro­nie bo­jo­wym, zlo­ka­li­zo­wa­nym na za­po­lu grupy for­tecz­nej Car­ski Dar, ba­da­nia do­świad­czal­ne z za­kre­su ogól­nie po­ję­tej obro­ny prze­ciw­ga­zo­wej. W za­cho­wa­nej do­ku­men­ta­cji [01] z do­świad­czeń znaj­du­ją się uwagi do­ty­czą­ce za­sto­so­wa­nych roz­wią­zań kon­struk­cyj­nych, jak i ja­ko­ści prac wy­ko­na­nych pod­czas bu­do­wy schro­nu. Pod­sta­wą do oceny mo­dliń­skie­go schro­nu były przy­ję­te stan­dar­dy dla wzno­szo­nych obiek­tów na od­cin­ku ope­ra­cyj­nym Armii „Po­le­sie”.

Mo­dliń­ski schron przy­go­to­wy­wa­no w li­sto­pa­dzie 1936 roku do ob­sa­dze­nia. Ze­wnętrz­ne ścia­ny były po­kry­te tyn­kiem a  we­wnętrz­ne po­bie­lo­no wap­nem [02]. Schron nie otrzy­mał peł­ne­go wy­po­sa­że­nia, speł­nia­ją­ce­go sa­mo­wy­star­czal­ność obiek­tu for­ty­fi­ka­cyj­ne­go. Wy­ka­za­ła to in­wen­ta­ry­za­cja, prze­pro­wa­dzo­na przed przy­stą­pie­niem do badań do­świad­czal­nych. Stwier­dzo­no brak wy­po­sa­że­nia, które w nor­mal­nych wa­run­kach ob­ni­ża­ło wo­lu­men za­pa­su po­wie­trza dla za­ło­gi prze­by­wa­ją­cej w schro­nie [03]. W za­kre­sie obro­ny prze­ciw­ga­zo­wej nie wy­po­sa­żo­no schro­nu w po­chła­nia­cze prze­ciw­ga­zo­we dla za­ło­gi i w apa­rat Dre­age­ra wraz z za­pa­sem butli z tle­nem. W izbie za­ło­gi nie umiesz­czo­no wy­ma­ga­nych kar­ne­tem [04] środ­ków tle­no­twór­czych na 24 go­dzi­ny. W prze­lot­ni stwier­dzo­no brak ubrań ochron­nych i środ­ków od­ka­ża­ją­cych.
W za­kre­sie ogól­ne­go za­opa­trze­nia zwró­co­no uwagę na brak racji żyw­no­ścio­wych „R” na 10 dni i racji żyw­no­ścio­wych „W” na dwa dni dla każ­de­go żoł­nie­rza za­ło­gi. Rów­nież nie za­bez­pie­czo­no środ­ków sa­ni­tar­nych na okres 10 dni. Nie wy­ko­na­no sta­no­wi­ska dla na­rzę­dzi sa­per­skich do usu­wa­nia gruzu oraz nie wy­po­sa­żo­no w ze­staw mi­ner­ski.

---

Izba bo­jo­wa

Pod­sta­wo­we za­strze­że­nia do­ty­czy­ły wiel­ko­ści izb bo­jo­wych [05]. Dwie izby bo­jo­we, pro­wa­dzą­cych ogień w kie­run­ku po­łu­dnio­wo-wschod­nim, zo­sta­ły po­łą­czo­ne przej­ściem o sze­ro­ko­ści 0,6 m. Zda­niem uczest­ni­ków badań do­świad­czal­nych oba po­miesz­cze­nia są tak małe, że nie ma w nich miej­sca dla peł­nej ob­sa­dy a ob­słu­ga ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go na pod­sta­wie for­tecz­nej  jest utrud­nio­na. Miej­sce na półce i pod ławą wy­peł­nio­ne było skrzyn­ka­mi amu­ni­cji ta­śmo­wa­nej, łącz­nie 40 skrzy­nek amu­ni­cji [06].

Za­sto­so­wa­no strzel­ni­ce z nie­ga­zosz­czel­nym za­mknię­ciu [07]. Wiel­kość i kształt strzel­ni­cy (Fot. 02) umoż­li­wiał pro­wa­dze­nie ognia z cięż­kie­go ka­ra­bi­nu w sek­to­rze 45 stop­ni w płasz­czyź­nie po­zio­mej, mimo że przy­ję­tym stan­dar­dem w pol­skiej for­ty­fi­ka­cji było 60 stop­ni. W przy­pad­ku izby bo­jo­wej mo­dliń­skie­go schro­nu sek­tor ostrza­łu był znacz­nie mniej­szy i nie­sy­me­trycz­ny wzglę­dem osi strzel­ni­cy. Nie­sy­me­trycz­ność sek­to­ra ognia spo­wo­do­wa­na była obec­no­ścią ta­śmo­we­go z lewej stro­ny cięż­kie­go ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go wz. 30, a w przy­pad­ku za­sto­so­wa­nia ckm Maxim po pra­wej stro­nie. Nie ma miej­sca dla trze­cie­go żoł­nie­rza ob­sa­dy tj. ka­ra­bi­no­we­go. Na utrud­nie­nia pro­wa­dze­nia ognia zwró­ci­li rów­nież uwagę nie­miec­cy żoł­nie­rze, funk­cjo­na­riu­sze wy­dzia­łu roz­po­zna­nia ob­cych for­ty­fi­ka­cji szta­bu ge­ne­ral­ne­go. In­wen­ta­ry­zo­wa­li schron po za­koń­cze­niu dzia­łań wo­jen­nych w 1939 roku. Kon­struk­cja za­mknię­cia strzel­ni­cy nie była do­pra­co­wa­na. Za­nie­czysz­cze­nie zie­mią dol­nej pro­wad­ni­cy unie­moż­li­wia­ło za­mknię­cie strzel­ni­cy (Fot. 03).

Izbę bo­jo­wą wy­po­sa­żo­no w zrzut­nię łusek (Fot. 04). Jej za­da­niem było szyb­kie od­pro­wa­dze­nie łusek wraz z czę­ścią gazów pro­cho­wych na ze­wnątrz schro­nu. Łuski spa­da­ły gięt­kim prze­wo­dem, pod­wie­sza­ny pod ko­mo­rą zam­ko­wą ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go i sta­lo­wą rurę, osa­dzo­ną w ścia­nie schro­nu. Oś strzel­ni­cy znaj­du­je się na wy­so­ko­ści umoż­li­wia­ją­cej wy­god­ne pro­wa­dze­nie ognia w po­zy­cji sto­ją­cej, na­to­miast po­ło­że­nie i ukie­run­ko­wa­nie wlotu sta­lo­wej rury zrzut­ni łusek w ścia­nie na­le­ży uznać za nie­pra­wi­dło­we (Fot. 05). Po od­da­niu serii około 250 strza­łów, na­le­ża­ło prze­rwać ogień w wy­ni­ku braku droż­no­ści gu­mo­we­go prze­wo­du, pod­wie­szo­ne­go pod ko­mo­rą zam­ko­wą ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go. Wy­lo­ty zrzut­ni łusek znaj­do­wa­ły się w ni­szach na ze­wnętrz­nej ścia­nie schro­nu, po lewej i pra­wej stro­nie pan­ce­rza, chro­nią­ce­go sta­no­wi­ska  81 mm w dol­nej kon­dy­gna­cji.

Szyb­ką wy­mia­nę po­wie­trza w izbach bo­jo­wych miał za­pew­nić cen­tral­ny układ na­wie­wu. W mo­dliń­skim schro­nie za­sto­so­wa­no wen­ty­la­tor z na­pę­dem me­cha­nicz­nym. Wen­ty­la­tor umiesz­czo­no na dol­nej kon­dy­gna­cji. Tło­czył po­wie­trze do wszyst­kich po­miesz­czeń po­przez układ rur.

 

Wiel­kość wy­dat­ku po­wie­trza w po­szcze­gól­nych izbach ste­ro­wa­na był za po­mo­cą za­wo­rów. Prze­pro­wa­dzo­ne ba­da­nia do­świad­czal­ne wy­ka­za­ły, że za­sto­so­wa­ny wen­ty­la­tor po­sia­dał zbyt małą wy­daj­ność aby do­star­czyć od­po­wied­nią ilość po­wie­trza, szcze­gól­nie w przy­pad­ku otwar­tych strzel­nic. Usu­wa­nie gazów pro­cho­wych z izb bo­jo­wych na­stę­po­wa­ło zbyt wolno. Su­ge­ro­wa­no za­sto­so­wa­nie w izbach bo­jo­wych do­dat­ko­wych wen­ty­la­to­rów usu­wa­ją­cych ska­żo­ne po­wie­trze. Takie roz­wią­za­nie było stan­dar­do­wym w bu­do­wa­nych obiek­tach na od­cin­ku ope­ra­cyj­nym Armii „Po­le­sie”.

Za pod­sta­wo­wy man­ka­ment za­bez­pie­cze­nia prze­ciw­ga­zo­we­go uzna­no brak wy­po­sa­że­nia w po­dwój­ne drzwi ga­zosz­czel­ne, od­dzie­la­ją­ce część bo­jo­wą schro­nu od so­cjal­nej. Takie roz­wią­za­nie ogra­ni­cza­ło prze­miesz­cza­nie się ska­żo­ne­go po­wie­trza do wnę­trza schro­nu.