Opra­co­wał: Franz Auf­mann

Pod­czas badań te­re­no­wych, pro­wa­dzo­nych na byłej nie­miec­kiej po­zy­cji obro­ny Gi­życ­kie­go Re­jo­nu Umoc­nio­ne­go (niem. Lözener Se­en­stel­lung), wy­jąt­ko­wo trud­no było zlo­ka­li­zo­wać do­brze za­cho­wa­ny schron B1-9 na cięż­ki ka­ra­bin ma­szy­no­wy MG 08. Ten typ schro­nu, ze wzglę­du na re­la­tyw­nie wy­so­kie kosz­ty ele­men­tów pan­cer­nych, był sto­so­wa­ny tylko w uza­sad­nio­nych przy­pad­kach [01]. Więk­szość z nich wy­bu­do­wa­na na te­re­nach rol­ni­czych, po­zba­wio­na w okre­sie po­wo­jen­nym opan­ce­rze­nia, jest obec­nie kru­szo­na lub za­sy­py­wa­na. Je­dy­nym śla­dem ich ist­nie­nia stają się ni­skie pa­gór­ki.

Pro­jekt schro­nu o od­por­no­ści B1 (niem. MG-Schar­ten­stand mit Deck­plat­te B1-9) dla broni ma­szy­no­wej do ognia czo­ło­we­go zo­stał opra­co­wa­ny pod ko­niec 1936 roku, jako jedna z kilku no­wych kon­struk­cji stan­dar­do­wych, prze­zna­czo­nych do bu­do­wy od 1937 roku. Opra­co­wa­no dwie bliź­nia­cze kon­struk­cje żel­be­to­wych schro­nów ze sta­no­wi­skiem cięż­kie­go ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go MG 08, chro­nio­nym dwoma sta­lo­wy­mi pły­ta­mi, czo­ło­wą ze strzel­ni­cą oraz stro­po­wą. Za­sad­ni­cza róż­ni­ca po­mię­dzy przed­sta­wio­ny­mi pro­jek­ta­mi po­le­ga­ła na od­mien­nej kon­cep­cji obro­ny wej­ścia. Pierw­szy (Rys. 01. A) z nich otrzy­mał roz­wią­za­nie spraw­dzo­ne już we wcze­śniej­szych kon­struk­cjach do ognia czo­ło­we­go. Obiekt miał po­sia­dać czyn­ną śluzę prze­ciw­ga­zo­wą, zo­rien­to­wa­ną pro­sto­pa­dle do osi schro­nu oraz sta­no­wi­sko obro­ny wej­ścia. Strzel­ni­cą dla broni ręcz­nej umiesz­czo­no w ścia­nie dzia­ło­wej po­mię­dzy izbą za­ło­gi i śluzą, w osi drzwi wej­ścio­wych. Prze­wi­dy­wa­no za­sto­so­wa­nie za­mknię­cia strzel­ni­cy typu 57 P8 [02]. Do sto­so­wa­nia w 1937 roku zo­sta­ło za­ak­cep­to­wa­ne nowo opra­co­wa­ne roz­wią­za­nie, zwięk­sza­ją­ce moż­li­wo­ści obro­ny (Rys. 01. B). Strzel­ni­ca broni ręcz­nej z za­mknię­ciem 48 P8 [03], wy­ko­na­na w tyl­nej ścia­nie schro­nu, umoż­li­wia­ła efek­tyw­ną obro­nę wej­ścia do obiek­tu oraz czę­ści za­po­la.  Sko­śne po­ło­że­nie osi strzel­ni­cy wzglę­dem płasz­czy­zny ścia­ny umoż­li­wi­ło wy­ko­rzy­sta­nie peł­ne­go sek­to­ra ostrza­łu. Obro­nę za­po­la obiek­tu mogła wspie­rać strzel­ni­ca w drzwiach wej­ścio­wych 14 P8 [04]. W celu ochro­ny wej­ścia przed ostrza­łem z broni stro­mo­to­ro­wej wy­ko­na­no sko­śny okap.

7,92 mm cięż­ki ka­ra­bin ma­szy­no­wy MG 08, usta­wio­ny na pod­sta­wie for­tecz­nej był chro­nio­ny pan­ce­rzem 76 P9 lub 5 P7. Pan­cerz skła­dał się z pio­no­wo usta­wio­nej 10 cm sta­lo­wej płyty ze strzel­ni­cą oraz po­zio­mej, rów­nież sta­lo­wej, płyty stro­po­wej. Duża strzel­ni­ca 22 x 30 cm po­zwa­la­ła na pro­wa­dze­nie ognia w sek­to­rze 64^o. Obie płyty mo­co­wa­ne były do sie­bie w płasz­czyź­nie czo­ło­wej oraz ko­twa­mi do dwóch bocz­nych żel­be­to­wych ścian obiek­tu. Kon­struk­cję usztyw­nia­ły sta­lo­we kształ­tow­ni­ki (ką­tow­ni­ki) w miej­scu łą­cze­nia płyt oraz wzdłuż bocz­nych kra­wę­dzi płyty stro­po­wej. Sta­no­wi­ska ognio­we, wy­po­sa­żo­ne w tego typu pan­ce­rze, były wy­jąt­ko­wo trud­ne do wy­kry­cia przez ob­ser­wa­to­rów ze wzglę­du na małą po­wierzch­nię czo­ło­wą schro­nu. W wy­ni­ku za­sto­so­wa­nia sta­lo­wej płyty stro­po­wej sza­co­wa­na przez au­to­ra opra­co­wa­nia od­le­głość po­mię­dzy osią strzel­ni­cy a płasz­czy­zną stro­pu zmniej­szy­ła

 

się z około 130 cm do 58 cm. Przed pio­no­wo usta­wia­ną  płytą wy­ko­ny­wa­no żel­be­to­we przed­pier­sie. Chro­ni­ło płytę przed ostrza­łem oraz za­po­bie­gło wni­ka­niu po­ci­sków pod fun­da­ment izby bo­jo­wej. Za­po­bie­ga­ło rów­nież za­sy­py­wa­niu strzel­ni­cy zie­mią pod­czas ostrza­łu.

Schron po­sia­dał trzy wy­dzie­lo­ne po­miesz­cze­nia: izbę bo­jo­wą, izbę za­ło­gi oraz śluzę prze­ciw­ga­zo­wą. Po­miesz­cze­nie bo­jo­we za­pro­jek­to­wa­no na pla­nie czwo­ro­ką­ta o wy­mia­rach 2,00 x 2,20 m. Wy­so­kość izby ob­ni­żo­no do 1,90 m ze wzglę­du na za­sto­so­wa­nie 76 P9 lub 5 P7. Zaraz za izbą bo­jo­wą znaj­do­wa­ło się małe po­miesz­cze­nie dla za­ło­gi. Od­dzie­la­ła je żel­be­to­wa ścia­na o gru­bo­ści 1,0 m i para drzwi ga­zosz­czel­nych. Drzwi 16P7 od stro­ny izby bo­jo­wej i drzwi 19P7 od stro­ny izby za­ło­gi. Za­sy­pa­na zie­mią po­wierzch­nia izby za­ło­gi ba­da­ne­go obiek­tu nie po­zwo­li­ła na usta­le­nie spo­so­bu przej­ścia róż­ni­cy po­zio­mów. W pro­jek­cie scho­du za­sto­so­wa­no scho­dy. Róż­ni­ca po­zio­mów obu izb wy­ni­ka­ła z za­sto­so­wa­nia pan­ce­rza 76 P9. Po­miesz­cze­nie dla za­ło­gi za­pro­jek­to­wa­no na pla­nie pro­sto­ką­ta 2,10 x 2,90 m. Po­sia­da­ło no­mi­nal­ną wy­so­kość 2,10 m. Do ścian za­mo­co­wa­no pię­tro­wo usta­wio­ne pry­cze dla 5 oso­bo­wej za­ło­gi schro­nu. Do ogrze­wa­nia za­le­ca­no piec typu WT-80 [05] firmy W. Ernst Hass & Sohn.
Wej­ście do schro­nu za­bez­pie­cza­ły stan­dar­do­we drzwi 14 P7. Prze­strzeń czyn­nej śluzy prze­ciw­ga­zo­wej wy­dzie­lo­no od stro­ny za­ło­gi ga­zosz­czel­ny­mi drzwia­mi 19 P7.

Pro­jekt ukła­du wen­ty­la­cji schro­nu za­kła­dał wy­mu­szo­ny obieg po­wie­trza. Po­miesz­cze­nia­mi bez­po­śred­nio za­si­la­ny­mi były izby: bo­jo­wa i go­to­wo­ści bo­jo­wej. Po­cząt­ko­wo prze­wi­dzia­no za­sto­so­wa­nie fil­tro­wen­ty­la­to­rów o wy­dat­ku 0,6 m³/h. Ich lo­ka­li­za­cję w schro­nie za­zna­czo­no na ry­sun­ku kon­struk­cyj­nym z końca 1936 roku. W  póź­niej­szym okre­sie zo­sta­ły wy­mie­nio­ne na urzą­dze­nie o zwięk­szo­nym wy­dat­ku HES 1,2. Spraw­ne dzia­ła­ją­ce urzą­dze­nie na­po­wie­trza­ją­ce utrzy­my­wa­ło w tym po­miesz­cze­niu lek­kie nad­ci­śnie­nie. Było okre­śla­ne w mi­li­me­trach wy­so­ko­ści słup­ka wody. Uzy­ski­wa­na po wy­łą­cze­niu fil­tro­wen­ty­la­to­ra stała róż­ni­ca ci­śnie­nia, po­mię­dzy po­miesz­cze­nia­mi a oto­cze­niem schro­nu, nie po­zwa­la­ła na prze­ni­ka­nie przez nie­usz­czel­nio­ne otwo­ry do obiek­tu ska­żo­ne­go po­wie­trza pod­czas ataku che­micz­ne­go.

W po­miesz­cze­niu bo­jo­wym, pod­czas pro­wa­dze­nia ognia z ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go, two­rzy­ły się w du­żych ilo­ściach gazy pro­cho­we. Łuski nie były bez­po­śred­nio zbie­ra­ne do her­me­tycz­ne­go po­jem­ni­ka, ale za­le­ga­ły na po­sadz­ce izby bo­jo­wej. Dla­te­go też fil­tro­wen­ty­la­tor, umiesz­czo­ny w po­miesz­cze­niu bo­jo­wym, miał nie­prze­rwa­nie pra­co­wać pod­czas pro­wa­dze­nia ognia. Tło­czył do po­miesz­cze­nia po­wie­trze za­sy­sa­ne po­przez czerp­nię po­wie­trza. W wy­ni­ku nad­ci­śnie­nia gazy pro­cho­we miały być usu­wa­ne na ze­wnątrz przez otwar­tą strzel­ni­cę broni ma­szy­no­wej.

Zgod­nie z za­le­ce­nia­mi fil­tro­wen­ty­la­tor HES 1,2 w po­miesz­cze­niu dla za­ło­gi miał pra­co­wać w 10 mi­nu­to­wych cy­klach ro­bo­czych co 1 go­dzi­nę. W wy­ni­ku wy­two­rzo­ne­go nad­ci­śnie­nia po­wie­trze od­pro­wa­dza­ne było przez otwar­tą strzel­ni­cę obro­ny wej­ścia lub po­przez śluzę prze­ciw­ga­zo­wą. Prze­pływ po­wie­trza po­mię­dzy po­miesz­cze­nia­mi re­gu­lo­wał jed­no­kie­run­ko­wy zawór nad­ci­śnie­nio­wy [06]  firmy Dräger­werk. Zmon­to­wa­ny był w izbie za­ło­gi na wlo­cie sta­lo­wej rury łą­czą­cej oba po­miesz­cze­nia. Ko­lej­ny jed­no­kie­run­ko­wy zawór nad­ci­śnie­nio­wy umoż­li­wiał od­pro­wa­dze­nie po­wie­trza ze śluzy na ze­wnątrz obiek­tu. Wylot tego prze­wo­du na ze­wnętrz­nej po­wierzch­ni ścia­ny chro­nił sta­liw­ny pan­cerz. Po­sia­dał kon­struk­cję od­po­wia­da­ją­cą czerp­ni po­wie­trza.

 

 

 

 

---

[01] – Do pre­fe­ro­wa­nych kon­struk­cji o od­por­no­ści B1 na ostrzał na­le­ża­ły B1-1, B1-1a, B1-5 i B1-5a. Schro­nów bo­jo­wych  B1-9 wznie­sio­no za­le­d­wie 5 sztuk w Re­jo­nie Umoc­nio­nym Gi­życ­ko.
[02] – wię­cej w opra­co­wa­niu Za­mknię­cie strzel­ni­cy broni ręcz­nej 57P8 – Ge­wehr­schar­te­nver­schluss.
[03] – wię­cej w opra­co­wa­niu Za­mknię­cie strzel­ni­cy broni ręcz­nej 48P8 – Ge­wehr­schar­te­nver­schluss.
[04] – wię­cej w opra­co­wa­niu Drzwi sta­lo­we 14P7 z lu­kiem ewa­ku­acyj­nym (Stahltür mit Man­n­loch).
[05] – wię­cej w opra­co­wa­niu Ofen Wt 80 – ga­zosz­czel­ny piec.
[06] – wię­cej w opra­co­wa­niu Über­druc­kven­til – nie­miec­ki zawór nad­ci­śnie­nio­wy firmy Dräger­werk.