Opracował: Franz Aufmann
W ramach programu rozwoju nowych, standardowych konstrukcji o odporności B1 opracowano w 1937 roku projekt schronu na broń maszynową, którego główne zadania dotyczyły obrony w dwóch sektorach oraz nadzór pola walki ze stanowiska w małej kopule obserwacyjnej. Rysunek konstrukcyjny obiektu dla dwóch karabinów maszynowych z kopułą obserwacyjną (niem. B1-7 MG- Doppel- Schartenstand mit Kleinstglocke) otrzymał sygnaturę (cechę) 177 B9 [01].
Dwa 7,92 mm ciężkie karabiny maszynowe MG 08 na podstawach fortecznych umieszczono po jednym w oddzielnych izbach bojowych. Główne osie sektorów ostrzału, w których prowadzono obronę, przecinały się pod kątem prostym. Stanowisko bojowe ckm chronione było stalową płytą typu 7 P7. Sektor ostrzału, wyznaczony w poziomej płaszczyźnie, wynosił dla każdego stanowiska ckm po 650. Rysunek 01, wykonany na podstawie archiwalnej dokumentacji BAMA RH 11 III/102, prezentuje konfigurację pomieszczeń dla konstrukcji podstawowej schronu B1-7. Obiekty te były wznoszone również o rozkładzie pomieszczeń w lustrzanym odbiciu.
Część socjalną schronu – izbę załogi wydzielono od części bojowej korytarzem a od strony wejścia zabezpieczono czynną śluzą przeciwgazową. Pomieszczenia zostały włączone w nowo opracowywany system wentylacji z wymuszonym obiegiem powietrza. Przewidziano zastosowanie urządzeń filtro-wentylacyjnych HES 0,6, które planowano wprowadzić na wyposażenie schronów w 1937 roku. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi schron otrzymał stanowisko do obrony wejścia i zapola. Wejście oraz strzelnicę z płytą 48 P8 miał chronić okap przed ostrzałem z broni stromotorowej.
Opis do Rys. 01. 1.-2. Izba bojowa dla ckm, 3. Stanowisko obserwacyjne w małej kopule 9P7. 4. Korytarz, 5. Izba załogi, 6. Śluza przeciwgazowa, 7. Strzelnica obrony wejścia i zapola, 8. Strzelnica obrony wejścia.
Zadania obronne miała realizować minimum 12 osobowa załoga, a w tym dwie obsady ciężkich karabinów maszynowych po 5 osób każda oraz dwóch obserwatorów.
Schron B1-7 na 2 ciężkie karabiny maszynowe o wzajemnie uzupełniających się sektorach ognia
Przeprowadzone badania terenowe w okolicach Martian, na odcinku obrony wschodniej części „Rejonu Umocnionego Giżycko”, wykazały zastosowanie schronów bojowych na dwa ciężkie karabiny maszynowe z małą kopułą obserwacyjną znacznie odbiegających konfiguracją położenia sektorów ognia od projektu wzorcowego B1-7.
Prawdopodobnie, jak w przypadku projektu studyjnego schronu B1-5 [02] na dwa ciężkie karabiny maszynowe, warunki terenowe wymusiły takie położenie izb, aby sektory ognia uzupełniały się wzajemnie. Co ciekawsze dla B1-5 wykonano dokumentację legalizującą zmiany konstrukcyjne schronu. Wprowadzano nowe oznaczenie B1-5a. Dokumentacja rysunkowa schronu otrzymała sygnaturę 803 B2. Kod B2 sygnatury dokumentacji wskazuje na jej wykonanie w 1938 roku. W przypadku schronu B1-7 nie jest znana sygnatura rysunku, która automatycznie, podobnie jak w przypadku B1-5a, wprowadzałaby oznaczenie „B1-7a”. Ten temat wymaga dalszych badań, gdyż w zestawieniu obiektów fortyfikacji stałej Rejonu Umocnionego Gizycko (niem. Ringstellung Lötzen) z 1944 roku zaistniały schrony bojowe o konstrukcji zgodnej z dokumentacją o sygnaturze 175 B9 (B1-5) i 177 B9 (B1-7). Nie pojawiła się sygnatura 803 B2 przynależna do B1-5a.
Wykonane pomiary ruin schronów B1-7 pozwoliły na oszacowanie kąta przecięcia się osi sektorów ognia obu stanowisk ciężkich karabinów maszynowych. Konfigurację pomieszczeń schronu prezentuje rysunek 02. Odtworzenie rozmieszczenia izb wraz z pomiarem wielkości kątowych może być obarczony błędem, spowodowanym przemieszczeniem elementów bryły schronu w wyniku eksplozji w jego wnętrzu. W większości obiektów zachowała się w dobrym stanie tylko tylna część schronu
z wejściem. Łączny sektor ostrzału dla schronów B1-7 z okolic miejscowości Martian [03] oszacowany został na 1250 przy kącie między osiami sektorów ognia określonym w zakresie 550 – 600. Sektory ostrzału z obu stanowisk bojowych zaczynały wzajemnie uzupełniać się w odległości około 53 metrów. Stan obiektów, zdaniem autora niniejszego opracowania, pozwala jedynie na szacowanie wielkości kąta pomiędzy osiami sektorów.
Nowe położenie izb bojowych względem siebie wymusiło jednak duże zmiany w konstrukcji niektórych pomieszczeń, szczególnie izby z podszybiem kopuły i korytarza oddzielającego część bojową schronu od jego części socjalnej. Kopułę 9 P7 osadzono w stropie zaraz za izbą ckm. Kubatura izby z podszybiem kopuły obserwacyjnej została zredukowana do minimum. Zachowano jednak strzelnicę obrony wejścia, a stanowisko obrony wejścia znalazło się w podszybiu. Nowa konfiguracja izb bojowych pozwoliła na wykonanie nisz amunicyjnych bez obniżenia odporności schronu na ostrzał.
Układ wentylacji
Gazoszczelność schronu warunkowana była hermetycznością konstrukcji. Pomieszczenia otrzymały gazoszczelne drzwi a strzelnice wyposażono w zamknięcia z filcowymi uszczelkami. Urządzenia filtrowentylacyjne, zamontowane w wyznaczonych pomieszczeniach, tłoczyły wymagane ilości powietrza, tworząc w pomieszczeniach nadciśnienie. Nadciśnienie panujące w obiekcie zapobiegało przenikaniu do jego wnętrza gazów podczas ataku chemicznego. Nadciśnienie mierzone było za pomocą manometrów w kształcie litery „U”. Jego wartość określano za pomocą wysokości słupka wody, gdyż toksyczna rtęć nie została dopuszczona do stosowania.
Schron został wyposażony w nowoczesny układ wentylacji oparty na zasadzie bezpośredniego i pośredniego napowietrzania pomieszczeń. Do pomieszczeń bezpośrednio napowietrzanych należały izby bojowe (Rys. 03, 1,2) oraz izba gotowości bojowej (Rys. 03, 5). W tych pomieszczeniach zastosowano filtrowentylatory [06] HES 0,6. Filtrowentylatory tłoczyły do pomieszczeń powietrze z niewielkim nadciśnieniem. Powietrze było zasysane poprzez czerpnie powietrza i dostarczane rurami. Czerpnie zostały osadzone na tylnej ścianie schronu (Rys. 03. A). Wylot rury w pomieszczeniu z filtrowenylatorem (Rys. 03. B) zabezpieczono obrotowym zaworem [07] odcinającym 2ML01. Służył do zamknięcia dopływu powietrza, na przykład w przypadku ataku gazowego. Rury dostarczające powietrze do filtrowentylatorów oznaczono na rysunku żółtym kolorem.
Powietrze z izb bojowych, jako skarżone gazami prochowymi podczas prowadzenia ognia z broni maszynowej, wypływało poprzez otwartą strzelnicę w płycie 7 P7 [08] na zewnątrz schronu. Nie było wykorzystywane do napowietrzania innych pomieszczeń.
Zgodnie z zaleceniami powietrze z izby gotowości bojowej mogło być użyte do napowietrzania pozostałych izb. Przepływało do kolejnych pomieszczeń rurami, osadzonymi w wewnętrznych ścianach. Te rury zaznaczono na rysunku czerwonym kolorem. Przepływ powietrza następował zgodnie z malejący nadciśnieniem w kolejnych pomieszczeniach, Na rys. 03 zaznaczono strzałkami kierunek przepływu powietrza. Wlot rury w izbie o wyższym ciśnieniu zabezpieczał jednokierunkowy zawór [09] nadciśnieniowy 4ML.01 (Rys. 03. C). Szczególnie istotny dla zachowania bezpieczeństwa był ostatni zawór w układzie wentylacji, zamocowany na rurze odprowadzającej powietrze ze śluzy przeciwgazowej na zewnątrz obiektu. Umożliwiał wypływ powietrza na zewnątrz schronu i zabezpieczał możliwość dostawania się skażonego powietrza do schronu podczas uderzeń fal powietrznych o dużym nadciśnieniu, wytworzonych przez eksplozje pocisków artyleryjskich w pobliżu schronu. W celu zmniejszenia oddziaływania podmuchów powietrza o dużym nadciśnieniu, wylot rury zabezpieczono pancerzem o identycznej konstrukcji jak czerpnie powietrza i umieszczono w bocznej ścianie strzelnicy obrony wejścia i zapola (Rys. 03. D).
Stan zachowania schronów B1-7 na terenie Rejonu Umocnionego Giżycko nie pozwolił na określenie obiegu powietrza w pomieszczeniu z szybem dla małej kopuły obserwacyjnej 9 P7. Jego kubatura została zredukowane do minimum. Tylko w niektórych obiektach zachował się fragment ściany oddzielającej pomieszczenie z kopułą od korytarza. W najlepszym przypadku była to część ściany korytarza od wejścia do izby załogi, ale nie obejmujący wejścia (na całej wysokości) do pomieszczenia z kopułą.
[01] – zgodnie z przyjętymi zasadami to: „177” – numer kolejny projekt, „B” – oznaczenie przyznane dla budowli obronnych a „9” – wyróżnik roku opracowania projektu, czyli w tym wypadku 1936 rok. Wyróżnik „2” odnosi się do 1938 roku.
[02] – Więcej w opracowaniu Schron bojowy B1-5 dla dwóch ckmów – Doppel- MG- Schartenstand B1-5.
[03] – Na odcinku około 2,5 km pozycji obronnej, mierzonym w linii prostej, wzniesiono 4 schrony typu B1-7. Łącznie w części zachodniej Rejonu Umocnionego Giżycko wzniesiono 10 sztuk schronów typu B1-7.
[04] – Więcej w opracowaniu Schron na armatę przeciwpancerną i ckm – Pak und MG-Schartenstand i w Układ wentylacji w schronie na ckm i armatę ppanc. (niem. Pak und MG-Schartenstand) z 1938 roku
[05] – Więcej w opracowaniu Schron bojowy B1-1a na ckm – Regelbau B1-1a.
[06] – Filtrowentylator o wydatku 0,6 m3/min.
[07] – Więcej w opracowaniu Obrotowy zawór 2ML.01 – Drehschieber 2ML.01.
[08] – Stalowa płyta 7 P7 ze strzelnicą chroniła stanowisko bojowe ckm przed bezpośrednim ostrzałem.
[09] – Więcej w opracowaniu Überdruckventil – niemiecki zawór nadciśnieniowy firmy Drägerwerk.