Oszczędności wprowadzone w planie rozbudowy fortyfikacji na rok 1937 spowodowały wprowadzenie nowych, znacznie tańszych konstrukcji schronów bojowych o odporności B1 na terenie Bramy Lubuskiej. Nastąpiła również zmiana doktryny wojennej III Rzeszy, spowodowana planowanymi działaniami wojennymi w kierunku wschodnim. W rezultacie skutkowało to spowolnieniem, a w późniejszym okresie wstrzymaniem prac fortyfikacyjnych na terenie Bramy Lubuskiej. Już od 1937 roku przenoszono główny wysiłek na rozbudowę pozycji obronnych na zachodniej granicy Niemiec. Miały na celu zabezpieczenie III Rzeszy przed ewentualnym kontratakiem wojsk francuskich.
W latach 1937-38 wybudowano prawdopodobnie 14 schronów o odporności B1 z 6-strzelnicową kopułą i pomieszczeniem dla drużyny piechoty, jako uzupełnienie nierozbudowanych odcinków linii obrony. Konstrukcję schronu można określić jako przejściową do B1-26 (niem. Stand mit 6-Scharten-Panzerturm und Gruppe). Schrony te wzniesiono prawdopodobnie na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej z 1937 roku z nieznaczną modyfikacją pochodzącą z okresu budowy schronów. Istotną różnicą wyróżniającą omawianą konstrukcję od nowo projektowanych w 1938 roku standardowych obiektów jest brak powtarzalności rozwiązań w obiektach.

W omawiany rozwiązaniu schronu o konstrukcji przejściowej do B1-26 poprzestano na małym pomieszczeniu, oddzielającym tylko przestrzeń szybu kopuły bojowej od izby gotowości bojowej. Pomieszczenie to wydzielono ciężkimi drzwiami dwudzielnymi 434 P01 od strony kopuły i drzwiami gazoszczelnymi 19 P7 od strony wnętrza schronu. Zgodnie z założeniami wentylacji schronu, pomieszczenie miało zapewnioną wymuszoną wymianę powietrza. Natomiast izbę ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola oddzielono od izby gotowości bojowej w sposób już wcześniej stosowany w niemieckiej fortyfikacji. Zastosowano parę drzwi gazoszczelnych, osadzonych po obu stronach otworu wejściowego. Ze względów funkcjonalnych przewidziano od strony pomieszczenia gotowości bojowej przesuwne, gazoszczelne drzwi 26 P8 a z drugiej strony gazoszczelne drzwi 19 P7.

Załoga schronu

Izba gotowości bojowej miała zapewnić miejsca leżące do spania dla załogi schronu oraz drużyny piechoty. Pod koniec 1944 roku w izbie gotowości bojowej schronu typu B1-26 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty przewidziano łącznie 23 miejsca leżące. Drużyna piechoty wypełniała zadania bojowe na zewnątrz schronu. Na przestrzeni lat liczebność drużyny ulegała zmianie. W przypadku Pz.W. 850 przeznaczono 9 żołnierzy (1+8) do obsadzenie dwóch polowych stanowisk ogniowych do walki okrężnej. Stanowiska niezbędne były do wypełnienia pół martwych, powstałych w wyniku wykonania żelbetonowej ściany do ochrony kopuły przed bezpośrednim ostrzałem pancerza od strony przedpola.

Obsadę stanowisk w schronie zapewniało 13 żołnierzy pod dowództwem komendanta obiektu (niem. Werkkommendant). Obsługa 6-strzelnicowej kopuły składała się z dowódcy i 8 strzelców. W przestrzeni kopuły przebywały dwie obsady karabinów maszynowych oraz dowódca kopuły. W podszybiu pełnił obowiązki zastępca dowódcy oraz strzelec łącznikowy i strzelec amunicyjny.
Obsadę ciężkiego karabinu maszynowego do obrony wejścia i zapola stanowiło 3 strzelców. Łączność zabezpieczał 1 żołnierz.

 

 

Kopuła pancerna

Podstawowe uzbrojenie schronu B1-26, dwa ciężkie 7,92 mm karabiny maszynowe MG 34 na przesuwnych między strzelnicami podstawach fortecznych, chronione było przez kopułę pancerną. Stanowisko bojowe w sześciostrzelnicowej kopule reprezentowało idealną wprost formę stanowiska dla broni maszynowej. Kopułę 35 P8 wykonano w klasie odporności B1 na ostrzał. Korpus kopuły został wykonany metodą odlewania ze staliwa chromoniklowego, uznawanego w tym okresie za najbardziej odporne na przebicie rdzeniowym pociskiem przeciwpancernym. Wyjątkowo racjonalnie zróżnicowano grubość pancerza, która była optymalna w połowie lat trzydziestych ze względu zapewnienie bezpieczeństwa załodze, konstrukcję strzelnic i koszty produkcji. W strefie narażonej na bezpośredni ostrzał, czyli najbardziej zagrożonej podczas prowadzenia obrony, grubość pancerza na wysokości strzelnic dochodzi do 18 cm. Tuż poniżej, na wysokości osadzenia w żelbetonowym stropie schronu, zmniejsza się do 13 cm.
Kopuła pancerna w połowie lat trzydziestych zeszłego stulecia stanowiła szczególnie trudny do zniszczenia cel. Przy wyjątkowo małych gabarytach zewnętrznych, mieściła dwa stanowiska karabinów maszynowych, które mogły prowadzić skuteczną obronę w sektorze 360 stopni. Ze względu na wyjątkowo wysokie koszty produkcji zastosowanie sześciostrzelnicowej kopuły bojowej było zalecane tylko tam,  gdzie ukształtowanie terenu umożliwiało jej optymalne wykorzystanie.

Dowódca stanowiska [01] (niem. Waffenführer) prowadził nadzór pola walki przy pomocy centralnie umieszczonego peryskopu Pz.B.W.F. 3 do obserwacji okrężnej. Obserwację bezpośredniego otoczenia kopuły zapewniały peryskopy kątowe, które umieszczono promieniowo na obwodzie pancerza. Dowódca stanowiska kierował ogniem dwóch karabinów maszynowych [02] MG 34 na podstawach fortecznych. Miały być wykorzystywane do realizacji głównych zadań. Obronę niewielkiej powierzchni dzieła pozostawiono decyzji dowódcy (użycie pistoletu, pistoletu maszynowego, karabinu M.G.). Koordynację obrony zapewniała łączność telefoniczna z bezpośrednim przełożonym, jak i z sąsiednimi stanowiskami ogniowymi. Do tego celu przeznaczony był telefon forteczny [03] (niem. Festungsfernsprecher R) typu R o cylindrycznym kształcie zaprojektowano dla sześciostrzelnicowych kopuł bojowych broni maszynowej 35P8, 20P7 i 40P8 o strzelnicach z zamknięciami kulowymi. Podłączany zestaw słuchawek z mikrofonem do telefonu ułatwiał pracę dowódcy stanowiska.

Obrona zapola

W opracowanej konstrukcji schronu wykorzystano, nowo wprowadzaną od 1936 roku w niemieckiej fortyfikacji stałej, koncepcję obrony wejścia i bezpośredniego zapola schronu. Zdaniem autora niniejszego opracowania pod względem funkcjonalnym została w niektórych aspektach lepiej opracowana niż ta z końcowego projektu B1-26. W jednym pomieszczaniu umieszczono dwa stanowiska obrony, zewnętrzne i wewnętrzne.  Stanowisko obrony wewnętrznej, jako jedno z trzech, zostało umieszczone w osi śluzy przeciwgazowej. Chronione było pancerzem starszego typu, nieujętym w spisie standardowych pancerzy „Panzer-Atlas 1” z 1942 roku. Drugie stanowisko, do obrony wejścia i bezpośrednio przyległego do schronu zapola, chroniła płyta przeznaczona dla karabinu maszynowego. Wykorzystano również przeziernik o obserwacji sektora ostrzału. W przypadku Pz.W. 677 znajdowała się po lewej stronie stanowiska bojowego. Uzbrojenie stanowił karabin maszynowy MG 08 [04] na podstawie fortecznej, ustawionej na standardowym stoliku. Obecnie, na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji w schronie, trudno ustalić typ stolika. Na posadzce zachowało się 6 kotw. W pierwszym rzędzie od ściany ze strzelnicą znajdują się dwie kotwy a w drugim rzędzie cztery. W izbie schronu, wzniesionego w 1938 roku, można było zamocować zarówno stolik starszego typu jak nowszego z ukosowanymi narożami w tylnej części. Taki stolik o oznaczeniu 375 S01 (niem. Untersatzkaseten mit abgeschrägten Ecken), zalecano do stosowania od 1937 roku.

Przeprowadzona inwentaryzacja nie pozwoliła na jednoznaczne określenie zastosowanej płyty, chroniącej stanowisko obrony wejścia i zapola. W roku budowy schronu zalecana była płyta stalowa 403 P9 [08]. Wykonane pomiary oraz zastosowana ilość kotw w obiektach Frontu Fortecznego Łuku Odry i Warty wskazywałyby na zastosowanie również płyty starszego typu OB 3294. Płyta ta była osadzana w nowo wznoszonych schronach w na wschodniej części Rejonu Umocnionego Giżycko (niem. Lötzener Seenstellung) w Prusach Wschodnich jeszcze w 1937 roku.

Sektor ostrzału można oszacować na podstawie wielkości kąta pomiędzy ścianą strzelnicy a tylną ścianą schronu. Zwiększenie kąta pomiędzy wspomnianymi ścianami umożliwia, przy odpowiedniej geometrii strzelnicy, prowadzenie ostrzału zapola w większym sektorze. W przypadku konstrukcji przejściowej do B1-26, zastosowanej na Froncie Fortecznym Łuku Odry-Warty, wynosi on około 105 stopni. Jest identyczny jak w przypadku schronów wznoszonych w 1936 i 1937 roku na odcinku obrony „Groß Karzenburg” Pozycji Pomorskiej. Wielkość sektora ostrzału w płaszczyźnie poziomej, w zależności od warunków terenowych, wynosił od 26⁰ (np.  Pz.W 861) do 45⁰ (np. Pz.W. 873).
W późniejszej dokumentacji schronów B1-26 z 1938 roku kąt pomiędzy ścianą ze strzelnicą a tylną ściana schronu był zwiększany do około 122 stopni. Do ochrony stanowiska zastosowano stalową płytę o grubości 3 cm typu 422 P01.

Układ wentylacji

Schron z sześciostrzelnicową kopułą bojową i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty (niem. Stand mit 6-Schatten-Panzerturm u. Gruppe) o konstrukcji przejściowej do B1-26 otrzymał wyjątkowo starannie dopracowany projekt układu wentylacji. Do napowietrzania pomieszczeń wykorzystano dwa filtrowentylatory HES, które od 1937 roku zalecane były do stosowania w obiektach fortyfikacji stałej. Gazoszczelna konstrukcja schronu z pomieszczeniami połączonymi układem wentylacji, pozwalała na utrzymanie niewielkiego nadciśnienia wewnątrz obiektu. Nadciśnienie, wytworzone przez filtrowentylatory, zapobiegało przenikaniu gazów bojowych do obiektu. Sprawny układ wentylacji, wyposażony również w filtry przeciwchemiczne, umożliwiał skuteczne napowietrzanie i odprowadzenie zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz schronu. Wloty i wyloty powietrza na elewacji schronu zabezpieczono staliwnymi pancerzami. Pomieszczenia, wydzielone za pomocą gazoszczelnych drzwi, podzielono na dwie grupy. Do pierwszej należały izby bezpośrednio napowietrzane a do drugiej pośrednio napowietrzane.
Pomieszczeniem bezpośrednio napowietrzanym przez filtrowentylatory była izba gotowości bojowej (pomieszczenie nr 3 na rysunku 04, dalej Rys. 04. 3) oraz przestrzeń kopuły (Rys. 04. 1) z dwoma karabinami maszynowymi MG 34. Filtrowentylator w pomieszczeniu gotowości bojowej pracował w krótkich cyklach w równych odstępach czasu. Filtrowentylator w pomieszczeniu bojowym pracował w cyklu stałym podczas prowadzenia ognia. Do dalszego wykorzystania było powietrze tylko z izby gotowości bojowej. Uznano, że powietrze z przestrzeni bojowej jest zbyt zanieczyszczone gazami prochowymi zawierającymi tlenek węgla i było odprowadzane bezpośrednio na zewnątrz schronu. Pozostałe pomieszczenia były napowietrzane pośrednio za pomocą przewodów osadzonych w ścianach. W celu zachowania żądanego kierunku przepływu, wloty do tych przewodów zabezpieczono jednokierunkowymi zaworami nadciśnieniowymi 4ML.01 firmy Dräger. Dzięki zastosowaniu zaworów 4ML.01 powietrze mogło przepływać pomiędzy pomieszczeniami tylko w kierunku malejącego nadciśnienia. Na rysunku 04 oznaczono je z pomocą litery „e” i kolejnej liczby.

Filtrowentylator, podłączony do przewodu „d” z zaworem odcinającym, zasysał powietrze poprzez czerpnie powietrza „a” i „b”, a następnie tłoczył je do przestrzeni kopuły (Rys. 04. 1). Zanieczyszczone powietrze, w wyniku panującego nadciśnienia, usuwane było przewodem zabezpieczonym zaworem nadciśnieniowym „e5” i pancerzem „f2” na zewnątrz schronu.

Filtrowentylator, podłączony do przewodu „c” z zaworem odcinającym, zasysał powietrze poprzez czerpnie powietrza „a” i „b”, a następnie tłoczył je do pomieszczenia gotowości bojowej (Rys. 04. 3). Zawór jednokierunkowy „e1” umożliwiał przepływ powietrza do śluzy (Rys. 04. 2). Zawór jednokierunkowy „e2” pozwalał na przepływ powietrza do pomieszczenia ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola (Rys. 04. 4). Śluza przeciwgazowa przewietrzana była poprzez przewód z zaworem jednokierunkowym „e3”. Powietrze wypływało za zewnątrz schronu poprzez przewód zabezpieczony zaworem kierunkowym „e4”.

Stanowisko łączności telefonicznej na podstawie zachowanych śladów mocowań

Podczas przeprowadzonej inwentaryzacji zostało zarejestrowane położenie kotw mocujących wyposażenie do łączności telefonicznej w Pz.W. 677. Schron znajduje się na południowym odcinku Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty. Został wzniesiony w 1938 roku. Jest to obiekt z 6-strzelnicową kopułą bojową 35 P8 i z pomieszczeniem dla drużyny piechoty Jego konstrukcja określana jest jako przejściowa do schronu regulaminowego B1-26. Kotwy mocujące podzespoły zostały podzielone na trzy zestawy po cztery w każdym:

1. Zestaw kotw A – 4 kotwy,
   odległość między kotwami w poziomie – około 17, 5 cm,
   odległość między kotwami w pionie – około 22,0 cm,
2. Zestaw kotw B – 4 kotwy,
   odległość między kotwami w poziomie – około 21,0 cm,
   odległość między kotwami w pionie – około 23,0 cm,
3. Zestaw kotw C – 4 kotwy,
   odległość między kotwami w poziomie – około 32,0 cm,
   odległość między kotwami w pionie – około 19,0 cm,

Poniżej, na poziomie posadzki, widoczna jest nisza z wyprowadzeniem przewodów z przyłącza polowej sieci telefonicznej oraz kabla ziemnego.
Określono również odległość w pionie między skrajnymi kotwami zestawu A i B. Wynosi ona 21 cm a między skrajnymi kotwami zestawu B i C  16 cm. Na podstawie rozstawu kotw zostały dobrane podzespoły wyposażenia do łączności telefonicznej.

Zestaw kotw A

Taki rozstaw kotw mocujących przynależny był do telefonu fortecznego 38 (niem. Festungsfernsprecher 38) lub telefonu fortecznego D [05]. Telefon forteczny 38 stosowany był powszechnie w obiektach fortyfikacji stałej. Zastosowano prawdopodobnie wersję bez optycznej sygnalizacji połączenia. Jeśli w jednej izbie przewidziano kilka aparatów telefonicznych, instalowano telefony forteczne ze wskaźnikami świetlnymi. Dotyczy to również sytuacji, gdy obiekt był wyposażony w urządzenia alarmowe. Kolejny aparat telefoniczny typu R [06] (niem. Festungsfernsprecher R) przeznaczony był do stosowania w kopule bojowej 35 P8.

Układ elektryczny telefonu został umieszczony w solidnej, wodoszczelnej obudowie. Zastosowano nowoczesne rozwiązanie nie wymagające włączania mikrofonu zgodnie z zasadami „naciśnij i mów”, stosowanymi jeszcze w telefonie polowym 33 [07] (niem. Feldfernsprecher FF33). Do wywołania rozmówcy niezbędny był sygnał elektryczny. Wytwarzany był przez induktor, uruchamiany za pomocą korbki, znajdującej się po prawej stronie obudowy aparatu. W celu zakończenia rozmowy należało zawiesić masywną słuchawkę na zaczepie, będącym jednocześnie wyłącznikiem. W tym położeniu słuchawki następowało wyłączenie zasilania mikrofonu w celu przedłużenia czasu pracy baterii.

Zestaw kotw B

Stosowano dwa typy kaset, w których umieszczono baterie do zasilania telefonu. Określano je jako „małe” i „duże”. Zestaw kotw B odpowiada położeniu otworów mocujących małą kasetę na baterie. Kaseta zamykana była deklem. Gumowa uszczelka zapewniała wodoszczelność zamknięcia. Podczas wymiany baterii dekiel zwisał na dwóch stalowych łańcuszkach, zamocowanych do korpusu kasety. Zastosowane rozwiązanie ułatwiało wymianę baterii. W kasecie znajdowały się trzy baterie T30 o napięciu 1,5 V każda.

 Zestaw kotw C

Zestaw kotw C umożliwiał zamocowanie głowicy kablowej (niem. Kabelendverschluß), zwanej również zakończeniem kablowym. Stosowana była w dwóch wariantach zwanych „duży” i „mały”. Głowica kablowa składa się z żeliwnej obudowy z wodoodporną pokrywą oraz z gniazd wejściowych i wyjściowych. Gniazdo wejściowe posiadało kołnierz do podtrzymywania zbrojenia kabla. W górnej części obudowy znajdują się zabezpieczone wyprowadzenia przewodów. Możliwe było boczne mocowanie kolejnej głowicy. Głowica kablowa służyła do mocowania przewodów ziemnego kabla telefonicznego i przyłącza polowej sieci telefonicznej i połączenia ich do układu kabli sieci telefonicznej w obiektach fortyfikacyjnych. Głowica była wypełniana substancją zabezpieczającą przewody przed oddziaływaniem wilgoci.

.

[01] – Więcej o stanowisku dowodzenia w kopule bojowej w opracowaniu: Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – stanowisko dowodzenia.
[02] – Więcej o stanowisku bojowym w opracowaniu: Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – stanowisko MG 34.
[03] – Więcej w opracowaniu Festungsfernsprecher R – telefon forteczny R.
[04] – Karabin maszynowy MG 08 na podstawie fortecznej, zgodnie z danymi z końca 1944 roku, stanowił broń podstawową stanowiska obrony wejścia i zapola w schronach o konstrukcji przejściowej do B1-26, niezależnie od konfiguracji izb według projektu podstawowego lub jego lustrzanego odbicia.
[05] – Jako specjalna wersja telefonu fortecznego 38 był stosowany we wszystkich przypadkach, w których ze względów operacyjnych wymagane są dwie stacje wywoławcze, ale nie można umieścić dwóch oddzielnych aparatów telefonicznych ze względu na brak miejsca. Dwa zestawy słuchawkowe z mikrofonem (zakładane na głowę), podłączone do dwóch gniazd połączeniowych umożliwiają prowadzenie dwóch rozmów jednocześnie. Aparat telefoniczny wymagał dwóch dużych kaset na baterie.
[06] – więcej w opracowaniu Festungsfernsprecher R – telefon forteczny R.
[07] – Telefon polowy 33 (niem. Feldfernsprecher 33) produkowany z małymi zmianami do końca wojny.
[08] – Przeprowadzone pomiary w 2022 roku zachowanej płyty 403 P9 w obiekcie WH-Nr 337 (Westwall, Rentrisch/St.Ingbert) wykazały, że na rysunku tej płyty w  katalogu konstrukcji standardowych „Panzer-Atlas 1” podano niewłaściwe wymiary (wymiary niezgodne ze stanem rzeczywistym).