Opracował: Franz Aufmann
Podczas badań terenowych, prowadzonych na byłej niemieckiej pozycji obrony Giżyckiego Rejonu Umocnionego (niem. Lözener Seenstellung), wyjątkowo trudno było zlokalizować dobrze zachowany schron B1-9 na ciężki karabin maszynowy MG 08. Ten typ schronu, ze względu na relatywnie wysokie koszty elementów pancernych, był stosowany tylko w uzasadnionych przypadkach [01]. Większość z nich wybudowana na terenach rolniczych, pozbawiona w okresie powojennym opancerzenia, jest obecnie kruszona lub zasypywana. Jedynym śladem ich istnienia stają się niskie pagórki.
Projekt schronu o odporności B1 (niem. MG-Schartenstand mit Deckplatte B1-9) dla broni maszynowej do ognia czołowego został opracowany pod koniec 1936 roku, jako jedna z kilku nowych konstrukcji standardowych, przeznaczonych do budowy od 1937 roku. Opracowano dwie bliźniacze konstrukcje żelbetowych schronów ze stanowiskiem ciężkiego karabinu maszynowego MG 08, chronionym dwoma stalowymi płytami, czołową ze strzelnicą oraz stropową. Zasadnicza różnica pomiędzy przedstawionymi projektami polegała na odmiennej koncepcji obrony wejścia. Pierwszy (Rys. 01. A) z nich otrzymał rozwiązanie sprawdzone już we wcześniejszych konstrukcjach do ognia czołowego. Obiekt miał posiadać czynną śluzę przeciwgazową, zorientowaną prostopadle do osi schronu oraz stanowisko obrony wejścia. Strzelnicą dla broni ręcznej umieszczono w ścianie działowej pomiędzy izbą załogi i śluzą, w osi drzwi wejściowych. Przewidywano zastosowanie zamknięcia strzelnicy typu 57 P8 [02]. Do stosowania w 1937 roku zostało zaakceptowane nowo opracowane rozwiązanie, zwiększające możliwości obrony (Rys. 01. B). Strzelnica broni ręcznej z zamknięciem 48 P8 [03], wykonana w tylnej ścianie schronu, umożliwiała efektywną obronę wejścia do obiektu oraz części zapola. Skośne położenie osi strzelnicy względem płaszczyzny ściany umożliwiło wykorzystanie pełnego sektora ostrzału. Obronę zapola obiektu mogła wspierać strzelnica w drzwiach wejściowych 14 P8 [04]. W celu ochrony wejścia przed ostrzałem z broni stromotorowej wykonano skośny okap.
7,92 mm ciężki karabin maszynowy MG 08, ustawiony na podstawie fortecznej był chroniony pancerzem 76 P9 lub 5 P7. Pancerz składał się z pionowo ustawionej 10 cm stalowej płyty ze strzelnicą oraz poziomej, również stalowej, płyty stropowej. Duża strzelnica 22 x 30 cm pozwalała na prowadzenie ognia w sektorze 64o. Obie płyty mocowane były do siebie w płaszczyźnie czołowej oraz kotwami do dwóch bocznych żelbetowych ścian obiektu. Konstrukcję usztywniały stalowe kształtowniki (kątowniki) w miejscu łączenia płyt oraz wzdłuż bocznych krawędzi płyty stropowej. Stanowiska ogniowe, wyposażone w tego typu pancerze, były wyjątkowo trudne do wykrycia przez obserwatorów ze względu na małą powierzchnię czołową schronu. W wyniku zastosowania stalowej płyty stropowej szacowana przez autora opracowania odległość pomiędzy osią strzelnicy a płaszczyzną stropu zmniejszyła
się z około 130 cm do 58 cm. Przed pionowo ustawianą płytą wykonywano żelbetowe przedpiersie. Chroniło płytę przed ostrzałem oraz zapobiegło wnikaniu pocisków pod fundament izby bojowej. Zapobiegało również zasypywaniu strzelnicy ziemią podczas ostrzału.
Schron posiadał trzy wydzielone pomieszczenia: izbę bojową, izbę załogi oraz śluzę przeciwgazową. Pomieszczenie bojowe zaprojektowano na planie czworokąta o wymiarach 2,00 x 2,20 m. Wysokość izby obniżono do 1,90 m ze względu na zastosowanie 76 P9 lub 5 P7. Zaraz za izbą bojową znajdowało się małe pomieszczenie dla załogi. Oddzielała je żelbetowa ściana o grubości 1,0 m i para drzwi gazoszczelnych. Drzwi 16P7 od strony izby bojowej i drzwi 19P7 od strony izby załogi. Zasypana ziemią powierzchnia izby załogi badanego obiektu nie pozwoliła na ustalenie sposobu przejścia różnicy poziomów. W projekcie schodu zastosowano schody. Różnica poziomów obu izb wynikała z zastosowania pancerza 76 P9. Pomieszczenie dla załogi zaprojektowano na planie prostokąta 2,10 x 2,90 m. Posiadało nominalną wysokość 2,10 m. Do ścian zamocowano piętrowo ustawione prycze dla 5 osobowej załogi schronu. Do ogrzewania zalecano piec typu WT-80 [05] firmy W. Ernst Hass & Sohn.
Wejście do schronu zabezpieczały standardowe drzwi 14 P7. Przestrzeń czynnej śluzy przeciwgazowej wydzielono od strony załogi gazoszczelnymi drzwiami 19 P7.
Projekt układu wentylacji schronu zakładał wymuszony obieg powietrza. Pomieszczeniami bezpośrednio zasilanymi były izby: bojowa i gotowości bojowej. Początkowo przewidziano zastosowanie filtrowentylatorów o wydatku 0,6 m3/h. Ich lokalizację w schronie zaznaczono na rysunku konstrukcyjnym z końca 1936 roku. W późniejszym okresie zostały wymienione na urządzenie o zwiększonym wydatku HES 1,2. Sprawne działające urządzenie napowietrzające utrzymywało w tym pomieszczeniu lekkie nadciśnienie. Było określane w milimetrach wysokości słupka wody. Uzyskiwana po wyłączeniu filtrowentylatora stała różnica ciśnienia, pomiędzy pomieszczeniami a otoczeniem schronu, nie pozwalała na przenikanie przez nieuszczelnione otwory do obiektu skażonego powietrza podczas ataku chemicznego.
W pomieszczeniu bojowym, podczas prowadzenia ognia z karabinu maszynowego, tworzyły się w dużych ilościach gazy prochowe. Łuski nie były bezpośrednio zbierane do hermetycznego pojemnika, ale zalegały na posadzce izby bojowej. Dlatego też filtrowentylator, umieszczony w pomieszczeniu bojowym, miał nieprzerwanie pracować podczas prowadzenia ognia. Tłoczył do pomieszczenia powietrze zasysane poprzez czerpnię powietrza. W wyniku nadciśnienia gazy prochowe miały być usuwane na zewnątrz przez otwartą strzelnicę broni maszynowej.
Zgodnie z zaleceniami filtrowentylator HES 1,2 w pomieszczeniu dla załogi miał pracować w 10 minutowych cyklach roboczych co 1 godzinę. W wyniku wytworzonego nadciśnienia powietrze odprowadzane było przez otwartą strzelnicę obrony wejścia lub poprzez śluzę przeciwgazową. Przepływ powietrza pomiędzy pomieszczeniami regulował jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy [06] firmy Drägerwerk. Zmontowany był w izbie załogi na wlocie stalowej rury łączącej oba pomieszczenia. Kolejny jednokierunkowy zawór nadciśnieniowy umożliwiał odprowadzenie powietrza ze śluzy na zewnątrz obiektu. Wylot tego przewodu na zewnętrznej powierzchni ściany chronił staliwny pancerz. Posiadał konstrukcję odpowiadającą czerpni powietrza.
[01] – Do preferowanych konstrukcji o odporności B1 na ostrzał należały B1-1, B1-1a, B1-5 i B1-5a. Schronów bojowych B1-9 wzniesiono zaledwie 5 sztuk w Rejonie Umocnionym Giżycko.
[02] – więcej w opracowaniu Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 57P8 – Gewehrschartenverschluss.
[03] – więcej w opracowaniu Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss.
[04] – więcej w opracowaniu Drzwi stalowe 14P7 z lukiem ewakuacyjnym (Stahltür mit Mannloch).
[05] – więcej w opracowaniu Ofen Wt 80 – gazoszczelny piec.
[06] – więcej w opracowaniu Überdruckventil – niemiecki zawór nadciśnieniowy firmy Drägerwerk.