Opracował: Franz Aufmann
Po Pierwszej Wojnie Światowej przejęto około 20 egzemplarzy pruskich kopuł obserwacyjnych ze składów saperskich a w kilku przypadkach z likwidowanych punktów obserwacyjnych fortyfikacji polowej. Kopuły był sukcesywnie wykorzystywane przez Wojsko Polskie. Dwie zostały osadzone podczas modernizacji fortów twierdzy w Modlinie. Do przestrzeni obserwacyjnej w kopule można było dostać się przez właz wykonany w żelbetowym podeście.
Prawdopodobnie minimum pięć egzemplarzy przekazano dla nowo budowanych umocnień w polu działania „Armii Baranowicze”. Osadzane były w stropach schronów wznoszonych do końca 1936 roku. Żadna z omawianych kopuł nie zachowała się. W ścianach stropu pozostały jedynie odciski lub częściowo zachowana wewnętrzna część pancerza (Fot. 08 i 09). Do kopuły prowadził pionowy szyb w stropie obiektu.
Sześć kolejnych egzemplarzy wykorzystano dopiero w 1939 roku. Na terenie fortów twierdzy w Poznaniu wzniesiono samodzielne pancerne stanowiska obserwacyjne. Po dwa stanowiska obserwacyjne zlokalizowano na terenie fortów VII i VIIa. Po jednym stanowisku otrzymały forty VIII i VIIIa.
Żadna z kopuł, wykorzystana jako pancerne stanowisko obserwacyjne nie posiadała przestrzeni pomiędzy zewnętrznym a wewnętrznym pancerzem wypełnionej betonem.
W niemieckim opracowaniu „Denkschrift über die polnische Landesbefestigung” zaistniała tylko krótka wzmianka (na stronie 162 poparta rysunkiem 169) dotycząca kopuł zastosowanych na terenie fortów Twierdzy „Modlin”. Pracownicy „Wydziału rozpoznania obcych fortyfikacji” uznali, że w przypadku weryfikowanych kopuł w Modlinie, przestrzeń pomiędzy zewnętrznym a wewnętrznym pancerzem była wypełniona betonem.
Konstrukcja pancerza
Pancerz kopuły tworzyły dwa podstawowe zespoły. Przestrzeń dla obserwatora chroniona była stalowym cylindrem (Rys. 1. – 1) o średnicy wewnętrznej 100 cm, przykrytym od góry czaszą. W części narażonej na bezpośredni ostrzał wykonano dodatkowe wzmocnienie w postaci zewnętrznego pancerza (Rys. 1. – 2). Jego średnica zewnętrzna wynosiła 122 cm. Oba pancerze wykonano z blachy stalowej o grubości 30 mm. Pomiędzy pancerzami pozostawiono wolną przestrzeń. Odległość pomiędzy pancerzami wynosiła 50 mm. Konstrukcję zewnętrznego pancerza osadzono na równoramiennym kątowniku, zamocowanym przy pomocy nitów na obwodzie cylindrycznej części wewnętrznego pancerza. Pancerz zewnętrzny został unieruchomiony początkowo przy pomocy krótkich spoin spawalniczych a następnie wykonano ciągłą spoinę na całym jego dolnym obwodzie. Łączenie obu pancerzy usztywniono dwoma rzędami nitowanych wsporników. Jeden wykonano na części cylindrycznej a drugi na czaszy (Fot. 02).
Kopuła otrzymała cześć otworów obserwacyjnych o wymiarach 8 x 8 cm w świetle. Zostały równomiernie rozłożone na obwodzie co 60 stopni. Każdy z nich posiadał zamknięcie w postaci zasuwy. Była ona przesuwana pomiędzy dwoma równoległymi prowadnicami, mocowanymi za pomocą nitów do wewnętrznego pancerza. Ruch zasuwy ograniczono dwoma kołkami. Konstrukcję pancerza przy strzelnicach usztywniał element, posiadający od wewnątrz zarys koła. Widoczny jest na Fot. 07.
Do kopuły prowadziło wejście wykonane w części cylindrycznej. Otwór wejściowy posiadał wysokość 115 cm a wysokość całkowita kopuły wynosiła 216 cm. Dlatego też zewnętrzny pancerz został nieznacznie podcięty nad otworem wejściowym. Zachowany egzemplarz, znajdujący się na Muzeum Martyrologii w Luboniu – Żabikowie, jest niekompletny. Nie posiada drzwi wejściowych. Po prawej stronie otworu wejściowego zachowały się jedynie elementy nośne drzwi (Fot. 04).
