Opracował: Franz Aufmann
Budowane w 1939 roku na górzystym terenie schrony fortyfikacji stałej, o mniejszej odporności na ostrzał stosownie do spodziewanego kalibru dział atakującego nieprzyjaciela, otrzymały nowy niegazoszczelny pancerz strzelnicy ciężkiego karabinu maszynowego. Opracowanie pancerza przypisuje się III Odziałowi Sztabu Głównego pod kierownictwem ppłk Józefa Siłakowskiego a konstrukcję schronów dla ośrodków obrony Korbielów i Przyborów Wydziałowi Technicznemu Kierownictwa Robót nr 10 w Żywcu pod dowództwem mjr Stanisława Śliwińskiego. Cechą charakterystyczną nowo wznoszonych obiektów było optymalne wykorzystanie przewidzianego uzbrojenia. Nierzadko izby bojowe posiadają od dwóch do trzech strzelnic ckm.
Pancerze tego typu zostały również wykorzystane w oszczędnie zaprojektowanych obiektach fortyfikacji stałych w pasie działania SGO „Narew”. Kubatura schronów jest znacznie mniejsza niż schronów z ośrodków obrony pod Korbielowem i Przyborowem. Zachowały się trzy schrony, które miały osadzony ten typ pancerza. Pierwszy z nich został wzniesiony w Nowogrodzie nad Narwią przez Kierownictwo Robót nr 20 a dwa następne przez Kierownictwo Robót nr 18 w okolicach Augustowa.
Ewenementem było zastosowanie niegazoszczelnego pancerza strzelnicy ckm w schronach polowych. Trzy z nich można zwiedzać na Górnym Śląsku, jeden w ośrodku obrony „Jastarnia” i jeden w Wólce Piasecznej w pobliżu Osowca.
Konstrukcja pancerza.
Strzelnica ckm posiadała w świetle wymiary 38 x 20 cm. Zamykana była parą stalowych drzwiczek, wykonanych z walcowanej blachy o grubości 3 cm ze stali węglowej o podwyższonej jakości. Usztywnienie zamknięcia strzelnicy uzyskano przez prosty zabieg konstrukcyjny. Powierzchnie boczne drzwiczek, leżące na przeciwko mocowania do konstrukcji nośnej zostały zukosowane (Fot. 01). Po zamknięciu strzelnicy, powierzchnie czołowe drzwiczek znajdują się w jednej płaszczyźnie (Fot. 03) i przylegają do siebie z ukosowanymi powierzchniami bocznymi. Otwieranie i zamykanie strzelnicy ułatwiały uchwyty na wewnętrznych płaszczyznach drzwiczek.
Pancerz strzelnicy dostarczany był na miejsce budowy jako kompletny element konstrukcyjny schronu. Składał się z drzwiczek zamykających strzelnicę zamocowanych do spawanej konstrukcji ościeżnicy. Dwa boczne pionowe ceowniki ościeżnicy, o długości odpowiadającej wysokości izby bojowej, tworzyły jednocześnie konstrukcję nośną pancerza. W procesie wznoszenia schronu była ona ustawiana na fundamencie obiektu. Po sprawdzeniu położenia osi strzelnicy z kierunkiem sektora ostrzału określonym w karnecie [01] i wysokości położenia względem poziomu fundamentu (w przypadku schronów jednokondygnacyjnych), konstrukcję nośną pancerza mocowano sztywno do szalunku. Zabieg ten wykonywano w celu wyeliminowania przemieszczenia się pancerza w procesie stawiania ścian bocznych.
Stanowisko bojowe ckm
Ciężki karabin maszynowy wz. 30 lub Maxim wz. 10/28 miał być ustawiony na podstawie fortecznej (Fot. 05). Obrót podstawy zapewniał trzpień mocowany do wspornika, znajdującego sie poniżej ościeżnicy pancerza (Fot. 03). Podparcie podstawy fortecznej stanowił ceownik z podziałką kątową sektora ostrzału. Odpowiednio wyprofilowany ceownik stanowił wycinek koła o osi pokrywającej się z trzpieniem obrotu podstawy fortecznej. Mocowano go za pomocą trzech kotw do dolnej płaszczyzny wnęki. Na zdjęciu 04 widoczne są otwory technologiczne do osadzenia kotw.
W schronach bojowych z niegazoszczelnymi pancerzami z 1939 roku dla ckm nie przewidziano centralnego układu chłodzenia stosowanego w fortyfikacji stałej, którego opis zaprezentowano w opracowaniu „Układ chłodzenia ciężkiego karabinu maszynowego w fortyfikacji stałej. Część II„.
Skuteczne prowadzenie ognia miała zapewnić chłodnica ckm. Obowiązywała instrukcja prowadzenia ognia z ckm w warunkach polowych. Uzupełnienie wody w chłodnicy należało dokonać po wystrzeleniu 2 taśm nabojów. Do tego celu służył wodnik. Skraplająca się para wodna z chłodnicy ckm mogła być zbierana do wodnika lub usuwana rurą na zewnątrz schronu. Była ona osadzona w otworze technologicznym poniżej wspornika podstawy fortecznej (Fot. 04).
Fot. 05. prezentuje próbę rekonstrukcji stanowiska ckm za strzelnicą z niegazoszczelnym pancerzem z 1939 roku. Zdjęcie zostało wykonane w schronie punktu oporu „Łagiewniki” przy ulicy Katowickiej w Chorzowie w 2006 roku.
