Płyta pancerna 78 P9 ze strzelnicą ckm – Panzerschartenplatte 78 P9

Część I

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Płyta pancerna 78 P9 (niem. Panzer-Schartenplatte 78 P9) ze strzelnicą dla karabinu maszynowego MG 34 schronu do ognia bocznego Regelbau R 514 o lokalizacji w pobliżu miejscowości Turośl (Pozycja Pisy).

 

Fot. 02. Płyta pancerna 78 P9 (niem. Panzer-Schartenplatte 78 P9) z betonowym kamuflażem. Schron do ognia bocznego Regelbau R 105a ze stanowiskiem obserwatora piechoty w kopule i ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola. Schron o lokalizacji w pobliżu miejscowości Kozioł (Pozycja Pisy).

 

Fot. 03. Płyta pancerna 78 P9 schronu bojowego R 107a w Piszu (Pozycja Piska – Johanisburg–Stellung). Po prawej stronie chroniony wylot przewodu usuwającego zanieczyszczone powietrze z izby bojowej.

 

 

 

Płyta pancerna 78 P9 (niem. Panzer-Schrtenplatte 78 P9) ze strzelnicą dla karabinu maszynowego MG 34, ustawionego na podstawie fortecznej, została opracowana przez firmę Friedrich Krupp AG w 1936 roku. Do produkcji płyty przewidziano stal stopową. Zwiększona zawartość głównych składników stopowych, takich jak nikiel, chrom i molibden, podwyższała właściwości mechaniczne  stali, czyniąc płytę bardziej odporną na przebicie przeciwpancernym pociskiem rdzeniowym. Płyta [01] o grubości 20 cm uzyskała klasę B odporności na ostrzał. Zgodnie z założeniami miała chronić stanowisko karabinu maszynowego MG 34 na podstawie fortecznej.

Prace projektowe nie ograniczyły się do ochrony stanowiska bojowego tylko i wyłącznie przez zwiększenie grubości płyty. Miały na celu optymalizację już istniejących rozwiązań. W poprzednich latach płyta pancerna lub stalowa, chroniąca stanowisko bojowe ckm, była umieszczana standardowo na zewnętrznym licu ściany. W nowo projektowanych obiektach serii „100” i „500” została cofnięta w głąb ściany w celu zminimalizowania możliwości jej bezpośredniego ostrzału. W nielicznych przypadkach została umieszczona na zewnętrznym licu ściany. Do takich wyjątków należą izby bojowe ufortyfikowanego mostu nad Wisłą w Knybawie.

 Strzelnica dla karabinu maszynowego, przesunięta w prawo z osi płyty, umożliwiała prowadzenie ognia w sektorze 62° w płaszczyźnie poziomej z kątami podniesienia w zakresie od -15° do +12°. Została wyposażona w gazoszczelne zamknięcie kulowe (Fot. 07), stosowane również w kopułach bojowych typu 20 P7 lub 35 P8 dla broni maszynowej, opracowanych przez firmę Friedrich Krupp AG. Po odsłonięciu strzelnicy przez uchylnie zamocowane zamknięcie kulowe, jej otwór wypełniało jarzmo kuliste podstawy fortecznej. Pomiędzy otworem strzelnicy a jarzmem zachowano niewielką szczelinę. Wypływające przez nią powietrze [02] powodowało rozwiewanie gazów prochowych, wydobywających się z lufy ckm podczas prowadzenia ognia. Rozwiązanie to pozwalało na efektywne wykorzystanie celownika optycznego  Pz.Z.F.1 ( niem. Panzer-Zielfernrohr 1) umieszczonego w jarzmie kulistym tuż nad karabinem maszynowym MG 34.

Po obu stronach strzelnicy dla karabinu maszynowego MG 34 wykonano dwa otwory na peryskopy do obserwacji bezpośredniego przedpola. Ze względu na wyjątkową podatność sprzętu optycznego na uszkodzenia podczas bezpośredniego ostrzału, umieszczono peryskopy w specjalnie skonstruowanych do tego celu pancerzach. Obserwację w sektorze 180° umożliwiały peryskopy typu

 

Fot. 04. Płyta pancerna 78 P9 schronu bojowego R 514 Przedmościa Warszawy (Brückenkopf Warschau) na Dąbrowieckiej Górze. Po obu stronach strzelnicy widoczne są dwa pancerze chroniące peryskopy firmy Busch do obserwacji bezpośredniego przedpola.
Fot. 05. Widok płyty pancernej 78 P9 od strony izby bojowej w schronie R 107a w Piszu (Pozycja Piska – Johanisburg–Stellung).
Fot. 06. Otwór na pancerz dla peryskopu firmy Busch. Po prawej stronie sygnatura producenta płyty.

 

Pz.B.W.F (niem. Panzer Beobachtungs Winkel Fernrohr) z ruchomym pryzmatem firmy Busch. Peryskop gwarantował 2,5 powiększenie w dowolnie wybranym wycinku sektora obserwacji równym 19°.

Pan Jörg Furmeister [03] jest zdania, że pierwsze pięć egzemplarzy płyt pancernych 78 P9 ze strzelnicą dla karabinu maszynowego MG 34 na podstawie fortecznej mogło być dostarczone do 01.09.1938 roku. Przypuszczalnie, cztery z nich zostało wykorzystane do obrony przyczółku mostowego w Merzig. Łącznie osadzono 68 sztuk płyt w obiektach Westwall.

Płyty pancerne 78 P9 otrzymały nowo wznoszone obiekty punktów oporu Pozycji Pisy i Pozycji Granicznej. Pozycje te powstawały do 1940 roku wzdłuż linii demarkacyjnej pomiędzy III Rzeszą a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich z 1939 roku. Do świetnie zachowanych obiektów należy schron R 107a w Piszu. Obiekty z płytami 78P9 serii „100” i „500” wzniesiono również wzdłuż linii rzek, Wisły i Sanu.

Wprowadzenie nowego typu płyty wymuszał zmiany w obiegu powietrza. W przypadku płyty 7 P7 zanieczyszczone powietrze gazami prochowymi usuwane było na zewnątrz przez otwartą strzelnicę. Gazoszczelna płyta nowego typu 78 P9 wymagała zastosowania dodatkowego przewodu, odprowadzającego zanieczyszczone powietrze z izby bojowej na zewnątrz obiektu (Fot. 03). Przewód posiadał  wlot od strony izby zabezpieczony zaworem nadciśnieniowym. Nie we wszystkich nowo wznoszonych schronach udało poprawnie przeprowadzić te zmiany. Do nich należy schron do ognia bocznego Regelbau R 105c z punktu oporu Jeże-Wschód (niem. Stützpunkt Gehsen Ost). Punkt oporu znajduje się na południe od miejscowości Jeże, po wschodniej stronie drogi Kolno – Pisz i wchodził w skład Mazurskiej Pozycji Granicznej (niem. Masurische Grenz-Stellung).

Szacuje się, że łącznie wykonano około 500 sztuk płyt 78P9, które w przeważającej ilości zostały osadzone w obiektach „Wału Atlantyckiego” (niem. Atlantikwall).

Fot. 07. Strzelnica płyty pancernej 78 P9 zabezpieczona przy pomocy zamknięcia kulowego. Próba rekonstrukcji zamknięcia kulowego. Zdjęcie wykonano w schronie do ognia bocznego R 514 na Dąbrowickiej Górze, będącego pod opieką Koła Terenowego „Przedmoście Warszawa” stowarzyszenia „Pro Fortalicium”.
Fot. 08. Strzelnica płyty pancernej 78 P9 z otwartym zamknięciem kulowym. Próba rekonstrukcji zamknięcia kulowego. Zdjęcie wykonano w schronie do ognia bocznego R 514 na Dąbrowickiej Górze, będącego pod opieką Koła Terenowego „Przedmoście Warszawa” stowarzyszenia „Pro Fortalicium”.
Fot. 09. Przykład zastosowania płyt pancernych 78 P9 osłaniających izby bojowe ufortyfikowanego mostu nad Wisłą w Knybawie.

 

Fot. 10. Przykład zastosowania płyt pancernych 78 P9 osłaniających izby bojowe ufortyfikowanego mostu nad Wisłą w Knybawie.

 

W części II zajmiemy się stanowiskiem bojowym karabinu maszynowego MG 34 za płytą pancerną 78 P9.

Fot. 11. Stanowisko bojowe karabinu maszynowego MG 34 za płytą pancerną 78 P9 (Fot. Paweł Pochocki).

[01] –  Wymiary płyty 78 P9 to 3800 x 3000 x 200 mm.

[02] – Urządzenie filtro-wentylacyjne HES podczas prowadzenia ognia pracowało w cyklu ciągłym, utrzymując stałe nadciśnienie w pomieszczeniu. Łuski z wystrzelonych naboi zbierane były do worka podwieszonego pod karabinem maszynowym. Gazy prochowe, wymieszane z powietrzem usuwane były na zewnątrz izby głównie przez przewód o wlocie zabezpieczonym jednokierunkowym zaworem nadciśnieniowym Drägera oraz wspomnianą szczelinę pomiędzy jarzmem kulistym podstawy fortecznej a otworem strzelnicy.

[03] – Jörg Furmeister, Der neue Panzeratlas 1 u. 2, Sonderausgabe 2001, strona 10.

[04] – Przypadek schronu Reglbau R 105b, wzniesionego w 1939 roku w Martianach. Więcej w opracowaniu Regelbau R 105 – Niemiecki schron bojowy z 1939 roku.