Opracował: Franz Aufmann

 

Założenia taktyczno-obronne dla sześciostrzelnicowej kopuły bojowej w klasie odporności „B” na ostrzał, dla dwóch stanowisk ciężkich karabinów maszynowych na podstawach fortecznych, zostały opracowane przez Wydział Uzbrojenia (niem. Waffenamt). Równolegle pracowano nad „cięższą” wersją pancerza o klasie odporności „A” oraz wersją oszczędnościową o odporności „B1”. Kopułę przeznaczono dla  obiektów fortecznych, które zgodnie z założeniami taktycznymi miały prowadzić obronę okrężną.  Były to schrony o odporności „A”, „B”, „B1”,  jaki i później zaprojektowane obiekty z serii „100” o odporności Bneu. Ściany kopuły, wykonane z wysokojakościowego staliwa, miały chronić dwa stanowiska ciężkich karabinów maszynowych na podstawach fortecznych i stanowisko dowódcy kopuły – obserwatora. Kopuła otrzymała sześć gazoszczelnych strzelnic, równomiernie rozłożonych na obwodzie części cylindrycznej. Sektor ostrzału każdej z nich wynosił 62⁰ w płaszczyźnie poziomej. Obsady obu karabinów maszynowych podlegały rozkazom dowódcy kopuły bojowej. Dowódca za pomocą peryskopu, osadzonego w pionowej osi kopuły, miał możliwość okrężnej obserwacji pola walki (niem. Kampffeld). Zastosowane uzbrojenie pozwalało na prowadzenie efektywnego ostrzału na dystansie do 1650 metrów. Średnica wewnętrzna kopuły na wysokości strzelnic wynosiła 225 cm. Odległość pomiędzy dwoma sąsiednimi strzelnicami (112 cm) uniemożliwiała jednoczesne prowadzenie ognia z przyległych strzelnic w pełnym zakresie sektora ostrzału.

Pancerz

Zadaniem pancerza była skuteczna ochrona stanowisk bojowych podczas działań wojennych. Korpus kopuły bojowej 20P7 odlewany był ze staliwa chromowo-molibdenowego. Skład chemiczny staliwa dla niemieckich pancerzy fortecznych  był stabilny do 1939 roku. Do połowy lutego 1941 roku przemysł niemiecki dostarczył 608 sztuk kopuł 20P7 z zamówionych 3034 sztuk. Gabaryty oraz ciężar kopuły ograniczył grono producentów. Do uznanych należała firma Hörder Hüttenverein i Krupp.
Zachowana dokumentacja firmy Hörder Hüttenverein z Dortmundu potwierdza, że odlane korpusy kopuł poddawane były standardowemu procesowi ulepszania cieplnego. Po obróbce cieplnej ściana kopuły posiadała w przekroju poprzecznym niezmienne właściwości chemiczne i fizyczne. Takie pancerze nazywano jednorodnymi. W wyniku przeprowadzenia obróbki ulepszania cieplnego uzyskiwano wzrost twardości do 250 HB (przy granicy wytrzymałości Rm = 830-850 N/mm²). Zastosowane staliwo o podwyższonej zawartości składników stopowych i przeprowadzony proces obróbki ulepszania cieplnego pancerza zwiększył odporność na przebicie pociskiem przeciwpancernym. Optymalnie dobrana twardość zapobiegała powstawaniu pęknięć oraz odprysków rażących załogę przy uderzeniu pocisku bez przebicia pancerza. Odpowiednio wykonane zaokrąglenia kształtu kopuły miały sprzyjać powstawaniu rykoszetów (Fot. 01). Wnętrze pancerza zostało wyłożone tkaniną azbestową, tworzącą warstwę izolacji termicznej.

Standaryzacja

Sześciostrzelnicowa kopuła pancerna 20P7 o grubości pancerza 25 cm (klasa odporności na ostrzał „B”) była pierwowzorem dla szeregu niemieckich kopuł na broń maszynową od klasy odporności „B1” do „A1”. W celu minimalizacji kosztów produkcji pancerzy zastosowano metodę sprawdzoną już we francuskiej fortyfikacji stałej na początku lat trzydziestych. Dla nowo opracowanych konstrukcji zachowano podstawowe wymiary wnętrza przestrzeni bojowej a zmianie ulegała grubość pancerza. Podstawowe podzespoły i wyposażenie, zaprojektowanego dla kopuły 20P7, mogło być również wykorzystane w obu nowych konstrukcjach. W pełni wykorzystano platformę przestrzeni bojowej wraz z cylindryczną prowadnicę z dwiema przesuwnymi podstawami fortecznymi dla karabinu maszynowego MG 34. Została zastosowana zarówno w kopule 40P8 o grubość pancerza równej 44 cm (klasa odporności A1) jak i w kopule 35P8 o minimalnej  grubość pancerza wynoszącej 12 cm (klasa odporności B1).

Kopuły otrzymały również to samo gazoszczelne zamknięcie strzelnic (Fot. 05). Filcowa uszczelka, mocowana do powierzchni dociskowej zamknięcia kulowego (niem. Kugelkalottverschluss), zapewniała gazoszczelność. Elementem charakterystycznym strzelnicy jest wewnętrzna półkulista wnęka na zamkniecie kulowe lub półkulistą osłonę karabinu maszynowego (Fot. 04). Zastosowanie zamknięcia kulowego strzelnicy w kopule 35P8 wymusiło konstrukcyjną zmianę grubości pancerza do 18 cm na wysokości strzelnic. Efekt pogrubienia pancerza widoczny jest na zdjęciu 02.

Strzelnice  otrzymały rozglifienie umożliwiające prowadzenie ognia w założonym sektorze ale nie posiadały profilu przeciwrykoszetowego niezależnie od producenta pancerza. Przykładem mogą być kopuły 20P7, wykonane przez firmę Krupp i Hörder Hüttenverein w latach 1936-1937 a osadzone w stropie Pz.W. 717 na Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym (niem. FF OWB). Również kopuła 40P8 z 1938 roku przy grubości pancerza równej 40 cm nie została wyposażona w uskoki przeciwrykoszetowe. Zachowany egzemplarz kopuły znajduje się w miejscowości Saint  Nazaire we Francji (Fot. 08).  Osadzono go w stropie schronu dla niemieckich łodzi podwodnych.
Prawdopodobnie zmiana konstrukcyjna zarysu rozglifienia strzelnicy została wprowadzona na początku 1939 roku. Właśnie z tego roku kopuły 20P7, produkowane przez firmę Hörder Hüttenverein z Dortmundu, posiadają strzelnice z wykonanym już profilem przeciwrykoszetowym. Zdjęcie 07 prezentuje nowy profil rozglifienia strzelnicy kopuły 20P7 z 1939 roku. Takie rozwiązanie posiadają kopuły osadzone w stropie schronu R 113d w Bakałarzewie (Mazurska Pozycja Graniczna) i w Świdrach.
Strzelnice kopuły 35P8, produkowanej przez  Bochumer Verein für Gußstahlfabrikation (BVG), nie otrzymały profilu przeciwrykoszetowego ze względu na zbyt małą grubość pancerza (Fot. 06).

Wyposażenie

W odróżnieniu do trójstrzelnicowych kopuł pancernych na broń maszynową z kulowym zamknięciem strzelnic, sześciostrzelnicowe kopuły miały otrzymać zróżnicowane wyposażenie. W 1938 roku wprowadzono podział na kopuły z urządzeniem naprowadzającym na cel (niem. Zielanweisungsanlage) i bez. Prace nad urządzeniem prowadzono na poligonie w Hillersleben. Brak jest jednak potwierdzonego dokumentami bojowego zastosowania urządzenia w sześciostrzelnicowych kopułach broni maszynowej do końca wojny.