Adaptacja konstrukcji schronów bojowych

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 05. Linia Mołotowa. Jednokondygnacyjny schron na armatę przeciwpancerną i ckm do ognia bocznego (OPPK) z ckm w orylonie

 

 

 

 

Rys. 03. Schemat jednokondygnacyjnego schron dla armaty przeciwpancernej i ckm do ognia bocznego (OPPK) z ckm w orylonie [04].
Rys. 03. Linia Mołotowa. Schemat jednokondygnacyjnego schron na armatę przeciwpancerną i ckm do ognia bocznego (OPPK) z ckm w orylonie [01].
Rys. 04. Modyfikacja jednokondygnacyjnego schron dla armaty przeciwpancernej i ckm do ognia bocznego (OPPK) ze ze stanowiskiem bojowym ckm w orylonie w celu osadzenia polskiej kopuły. Położenie otworu technologicznego o zarysie ośmiokąta oznaczono przerywaną linią.
Rys. 04. Modyfikacja jednokondygnacyjnego schronu na armatę przeciwpancerną i ckm do ognia bocznego (OPPK) ze ze stanowiskiem bojowym ckm w orylonie w celu osadzenia polskiej kopuły. Położenie otworu technologicznego o zarysie ośmiokąta oznaczono przerywaną linią.

 

Adaptacja już istniejących konstrukcji schronów bojowych (OPPK)

Rysunek 03 prezentuje pierwotne rozwiązanie konstrukcyjne jednokondygnacyjnego schronu na armatę  przeciwpancerną i ckm  do ognia bocznego ze stanowiskiem bojowym ckm w orylonie. Obiekt tego typu, znajduje się w Zambrowskim Rejonie Umocnionym, w pobliżu miejscowości Dąbrowa lub w położonych na południe pobliskich Skłodach. Ten typ schronu jest przykładem nieoptymalnej adaptacji istniejącej już konstrukcji. Dostęp do stanowiska bojowego w kopule jest utrudniony. Wejście do śluzy gazoszczelnej pod kopułą zaprojektowano w wydzielonej części zaplecza technicznego schronu.

Schron z przygotowanym otworem technologicznym do osadzenia kopuły znajduje się na w pobliżu miejscowości Podemszczyzna (Rawsko-Ruski Rejon Umocniony). W przedniej obsypanej wałem ziemnym ścianie (w ścianie od strony spodziewanego ataku wroga), zaprojektowano dodatkowe pomieszczenie o wymiarach 0,7 m x 1,4 m. Spełniało rolę śluzy przeciwgazowej pomiędzy wyodrębnionym pomieszczeniem maszynowni a kopułą. Warunek gazoszczelności zapewniały lekkie stalowe drzwi o wewnętrznych wymiarach ościeżnicy 1,65 m x 0,65 m. Wejście do kopuły umożliwiały klamry osadzone w ścianie. Wokół otworu technologicznego na kopułę i śluzy przeciwgazowej zachowano wymagane grubości ścian poprzez wydłużenie bocznej ściany schronu. Strop wokół kopuły został wzmocniony.

Rysunek 04 przedstawia modyfikację standardowego rozwiązania konstrukcyjnego schronu w celu osadzenia kopuły. Otwór technologiczny (w tym przypadku) ma zarys ośmiokąta foremnego (Fot. 06) i został oznaczony linią przerywaną na rysunku 04. Zdjęcie 07 prezentuje widok śluzy przeciwgazowej od strony otworu technologicznego. W górnej środkowej części znajduje się nisza amunicyjna. W przypadku osadzenia kopuły przykryta jest podestem wykonanym z walcowanej blachy stalowej o grubości 25-30 mm. Lekko po niżej, po prawej stronie zdjęcia, widoczny jest otwór o przekroju czworokąta na przewody napowietrzające.

Opisany wcześniej sposób adaptacji już zaprojektowanej konstrukcji schronu powtórzono również w przypadku jednokondygnacyjnego obiektu  na dwa ciężkie karabiny maszynowe (Rys. 05) do ognia bocznego (PPK) z dodakowym stanowiskiem ckm w orylonie do obrony strzelnic broni głównej i zapola. Schron znajduje się w pobliżu miejscowości  Mosty Małe. (Rawsko – Ruski Rejon Umocniony).

Należy obiektywnie przyznać, że sowieccy fortyfikatorzy w obu opisywanych przypadkach wyjątkowo dobrze  wybrali położenie kopuły względem zarysu bryły schronu. Do minimum zostało ograniczone martwe pole ostrzału w kierunku przedpola dla stanowiska rkm.

Osadzanie kopuły

Zastosowanie kopuły wymagało tylko nieznacznego skorygowania procesu budowy schronu. Instrukcja dla wojsk inżynieryjnych, zatytułowana Fortyfikacje polowe (PF-39), Moskwa, Leningrad, 1941 (Наставление для инженерных войск. Полевые фортификационные сооружения (ПФ-39)», Воениздат-Стройиздат, Москва, Ленинград, 1941 г) określała harmonogram budowy i wyposażenia schronu. Składał się z 14 etapów a betonowanie pancerzy przeprowadzano w 7 etapie.

 

Fot. 03. Otwór technologiczny dla kopuły pancernej w stropie schronu. Fot. 04. Widok śluzy przeciwgazowej od strony otworu technologicznego
Fot. 06. Linia Mołotowa. Otwór technologiczny dla kopuły pancernej w stropie schronu. Fot. 07. Widok śluzy przeciwgazowej od strony otworu technologicznego

 

Fot. 08. Linia Mołotowa. PPK – jednokondygnacyjny schron z kopułą, do ognia bocznego na trzy stanowiska ckm w tym jedno w orylonie (Mosty Małe, Rawsko – Ruski Rejon Umocniony).
Rys. 05.  PPK – jednokondygnacyjny schron z kopułą, do ognia bocznego na trzy stanowiska ckm w tym jedno w orylonie.

W przypadku przyjętej technologii budowy schronów przez radzieckich fortyfikatorów, szalowano dodatkowo otwór technologiczny w stropie w przewidywanym miejscu położenia kopuły. Przekrój poprzeczny takiego otworu mógł mieć kształt regularnego wielokąta lub zarys koła. W momencie uzyskania właściwej wytrzymałości konstrukcji żelbetowej budowanego schronu, w otworze technologicznym można było ustawić kopułę na wypoziomowanym stalowym podeście. Przestrzeń pomiędzy kopułą a otworem technologicznym wypełniano zbrojonym betonem.

Zastosowana metoda była porównywalna do stosowanej w fortyfikacji polskiej i francuskiej. Natomiast w fortyfikacji niemieckiej, uważana była za obejściową (zastępczą) i stosowana w przypadku opóźnień w dostawach pancerzy.

Radzieccy fortyfikatorzy nie zakładali konieczności kotwienia kopuły do bryły schronu. Przestrzeń pomiędzy zarysem otworu i kopuły wypełniana była zbrojonym betonem. Ponad strop obiektu wystawała tylko cylindryczna część pancerza ze strzelnicami (Fot. 09).

 

Fot. Polska kopuła bojowa osadzona w stropie jednokondygnacyjnego schronu do ognia bocznego na trzy ckmy.
Fot. 09. Linia Mołotowa. Polska kopuła bojowa na ckm osadzona w stropie jednokondygnacyjnego schronu do ognia bocznego (PPK)  na trzy ckmy.

 

 

 

 

[01] Schron występuje w katalogu konstrukcji typowych nr 5/40 jako obiekt nr 39. (Альбом №5/40 типовых сооружений с основными габаритными и огневыми схемами для посадки на местности» Проектно-конструкторского бюро Главного военно-инженерного управления Красной Армии, 1940-го года издания