Opracował: Franz Aufmann
2.1. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm z wyjściem ewakuacyjnym w bocznej ścianie izby bojowej – Linia Mołotowa
Opis do rys. 01.
Obiekt z wyjściem ewakuacyjnym w ścianie bocznej izby bojowej. 1. izba bojowa na ckm, 2. izba bojowa na ckm z wyjściem ewakuacyjnym, 3. izba dowodzenia, 4. korytarz i magazyn, 5. izba załogi, 6. izba zaplecza technicznego z filtrami przeciwchemicznymi i wentylatorami, 7. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia, 8. śluza przeciwgazowa, 9. korytarz wejściowy ze szczeliną przeciw podmuchową, 11. poziomy korytarz wyjścia ewakuacyjnego, 12. wentylator układu usuwania gazów prochowych, 13. przewody odpowietrzające zbiorniki na łuski, 14. orylon.
PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm (ros. одноэтажный пулеметный полукапонир на две пулемётные установки i и ручной пулемёт) wznoszony był na Linii Mołotowa w kilku wersjach, oznaczanych numerami katalogowymi konstrukcji typowych. Poszczególne wersje schronów mogły się różnić odpornością na ostrzał, kubaturą, planem izb i podstawowym wyposażeniem.
Założenia konstrukcyjne
PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ciężkie karabiny maszynowe i rkm opisywany w niniejszym opracowaniu, został zaprojektowany jako obiekt drugiej linii obrony punktów oporu Linii Mołotowa lub jako schron bojowy, który zgodnie z planem taktycznym obrony nie znajdował się na założonym głównym kierunku natarcia nieprzyjaciela.
Schron otrzymuje standardowe rozwiązania stosowane w fortyfikacji stałej latach trzydziestych ubiegłego stulecia. Ściana czołowa i boczna posiadała nasyp kamienno – ziemny, chroniący przed ostrzałem od strony przedpola. Drugą ścianę boczną, z osadzonymi skrzynkowymi pancerzami strzelnic, uformowano tak, aby do minimum ograniczyć oddziaływanie skośnego ostrzału. Nad strzelnicami umieszczono okap. Zabezpieczał strzelnice przed ostrzałem z broni stromotorowej o dużych kalibrach. W nim osadzono zaczepy na wsporniki mat lub siatki maskującej. Dodatkową ochronę strzelnic przed ogniem skośnym stanowił masywny orylon.
Konstrukcję jednokondygnacyjnego schronu dostosowano tak, aby obiekt mógł być wznoszony również na terenach podmokłych lub z wysokim stanem wód. Ze względów ekonomicznych starano się wyeliminować konieczność budowy tzw. „wanny”, chroniącej obiekt przed przenikaniem do jego wnętrza wód gruntowych. Poniżej poziomu fundamentu znalazły się jedynie zbiorniki na łuski oraz szambo. Zrezygnowano z wyjścia ewakuacyjnego składającego się z pionowego szybu z włazem w jednym z pomieszczeń schronu (Fot. 14.), krótkiego poziomego korytarza pod fundamentem schronu i pionowego szybu przy zewnętrznej ścianie schronu (Fot. 13.). Podjęto decyzję o umieszczeniu wyjścia ewakuacyjnego w bocznej ścianie zewnętrznej izby bojowej. W przypadku zablokowania lub zakleszczenia ciężkich gazoszczelnych drzwi wejściowych, schron można było bezpiecznie opuścić po zdjęciu blokady z dwuteowników i pokonaniu krótkiego poziomego korytarza (Rys. 01, 11.). Żelbetonowa obudowa korytarza chroniła blokadę w ścianie schronu (Fot. 04) przed bezpośrednim ostrzałem nieprzyjaciela. Dojście do wyjścia ewakuacyjnego od strony zapola broniła gazoszczelna strzelnica dla ręcznego karabinu maszynowego (Fot. 02).
Uzbrojenie schronu
Podstawowe uzbrojenie schronu umieszczono w dwóch izbach bojowych. Dwa 7,62 mm ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1910 na podstawach fortecznych chronione były staliwnymi pancerzami skrzynkowymi (stanowisko bojowe NPS-3). Osie główne strzelnic obu stanowisk bojowych są równoległe. Sektor ognia każdego z nich wynosił około 60 stopni. Łuski z wystrzelonych nabojów, po przez gazoszczelną zrzutnię, spadały do zbiornika znajdującego się pod fundamentem schronu. Okresowe czyszczenie zbiorników i usuwanie zgromadzonych w nim łusek umożliwiał właz w fundamencie. Znajdował się w każdej izbie. Zamykany był gazoszczelną klapą.
Zewnętrzna izba bojowa otrzymała dodatkową gazoszczelną strzelnicę na ręczny karabin maszynowy. Miała zapewnić skuteczną obronę wejścia do schronu oraz zapola. Dla schronów budowanych na Linii Mołotowa przewidziano nowo zaprojektowany pancerz PZ-39 (więcej >>) dla 7,62 mm (czołgowego) ręcznego karabinu DT. Strzelnica umożliwiała prowadzenie ognia w sektorze 60 stopni. Zasięg ognia uzależniony był od ukształtowania terenu wokół obiektu. W wielu przypadkach ograniczony był do kilkunastu metrów.
W osi korytarza wejściowego umieszczono standardową strzelnicę obrony wejścia. Dostosowana była do broni ręcznej. Obronę wejścia prowadzono z ciasnego pomieszczenia socjalnego. Manewrowanie bronią było utrudnione. Pomieszczenie widoczne jest na Fot. 08. Pozbawione jest całkowicie wyposażenia. Nie osadzono na niskim cokole emaliowanej żeliwnej latryny. Nie zamontowano spłuczki i zbiornika na wodę.
Wentylacja
PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm został zaprojektowany jako obiekt gazoszczelny. Każda z izb bojowych otrzymała gazoszczelny pancerz skrzynkowy z jarzmem kulistym dla ciężkiego karabinu maszynowego Maxim wz. 1910. Warunek gazoszczelności spełniał również pancerz PZ-39 strzelnicy obrony zapola i wejścia.
Poszczególne pomieszczenia izolowane są gazoszczelnymi drzwiami. Niezbędną ilość powietrza dostarcza centralny układ nawiewu. W schronie utrzymywane jest stałe nadciśnienie, zapobiegające przenikaniu gazów z zewnątrz. Zanieczyszczone powietrze z obiektu usuwane przez dwa niezależnie pracujące układy. Pierwszy obejmuje część bojową schronu. Usuwa skażone powietrze z obu izb bojowych na zewnątrz (więcej >>). Drugi zapewnia szybką wymianę powietrza w izbie dowodzenia, załogi, zaplecza socjalnego i technicznego.
PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm, jako obiekt drugiej linii obrony lub usytuowany w terenie, który zgodnie z planem taktycznym obrony nie znajdował się na założonym głównym kierunku natarcia nieprzyjaciela, nie otrzymała pełnego zaplecza technicznego. Nie został wyposażony w agregat prądotwórczy napędzany silnikiem wysokoprężnym. Zaprojektowana izba zaplecza technicznego (Rys. 01, 6.), o podstawie prostokąta o wymiarach 1,40 x 1,70 m, mogła pomieścić filtry przeciwchemiczne, ustawione w pionowej kolumnie, wentylator nawiewu powietrza i wentylator usuwający zanieczyszczone powietrze ze schronu. W przypadku możliwości uzyskania zasilania energetycznego z pobliskiego obiektu z agregatem prądotwórczym, schron mógł posiadać mechaniczny napęd układu napowietrzania. Konstrukcja sowieckich wentylatorów serii KP umożliwiała również napęd ręczny.
2.2. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm z wyjściem ewakuacyjnym w izbie bojowej – Linia Mołotowa
PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm (ros. одноэтажный пулеметный полукапонир на две пулемётные установки i и ручной пулемёт) wznoszony był na Linii Mołotowa w kilku wersjach, oznaczanych numerami katalogowymi konstrukcji typowych. Poszczególne wersje schronów mogły się różnić odpornością na ostrzał, kubaturą, planem izb i podstawowym wyposażeniem.
Podstawowe uzbrojenie schronu stanowiły dwa 7,62 mm ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1910 na podstawach fortecznych. Chronione były staliwnymi pancerzami skrzynkowymi. Osie główne strzelnic obu stanowisk bojowych są równoległe. Schrony budowane na Linii Mołotowa miały otrzymać nowo zaprojektowany pancerz PZ-39 (więcej >>) strzelnicy obrony zapola i wejścia dla 7,62 mm (czołgowego) ręcznego karabinu DT.
Opisywana wersja jednokondygnacyjnego schronu broni maszynowej do ognia bocznego była często stosowana na Linii Mołotowa. Posiada rozkład pomieszczeń zgodny z rys. 02, który nie odbiega od schematu z rys. 01. Nieznacznie zwiększono kubaturę izby zaplecza technicznego po przez zwiększenie jej szerokości z 1,40 m do 1,60 m. Ta z pozoru drobna zmiana spowodowała pojawienie się skośnej ściany w korytarzu wejściowym przy strzelnicy obrony bezpośredniej (Fot. 17.). W schronach ze zredukowanym zapleczem technicznym, bez stacjonarnego agregatu prądotwórczego, stosowano uproszczoną czerpnię powietrza. Fot. 18 prezentuje stan zachowania tego typu czerpni.
Schron otrzymał wyjście ewakuacyjne. Wewnętrzny pionowy szyb znajdował się w prawej izbie bojowej przy strzelnicy obrony zapola (Fot. 14.). Zamykany był stalową pokrywą. Zewnętrzny pionowy szyb z klamrami umieszczono przy zewnętrznej ścianie, poniżej strzelnicy (Fot. 13.). Oba szyby połączone były krótkim poziomym korytarzem, przebiegającym poniżej fundamentu schronu. Korytarz zabezpieczony był blokadą, wykonaną z pionowo wsuwanych dwuteowników w dwa poprzeczne kanały.
1. izba bojowa na ckm, 2. izba bojowa na ckm z wyjściem ewakuacyjnym, 3. izba dowodzenia, 4. korytarz i maga zyn, 5. izba załogi, 6. izba zaplecza technicznego z filtrami przeciwchemicznymi i wentylatorami, 7. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia, 8. śluza przeciwgazowa, 9. korytarz wejściowy ze szczeliną przeciw podmuchową, 10. zewnętrzny, pionowy szyb wyjścia ewakuacyjnego, 12. wen – tylator układu usuwania gazów prochowych, 13. przewody odpowietrzające zbiorniki na łuski, 14. orylon.
2.3. PPK – jednokondygnacyjny do ognia bocznego na 2 ckmy, z obroną zapola i ze zredukowanym zapleczem – Linia Mołotowa
UWAGA.
Schron poddano pracom konserwatorskim w latach pięćdziesiątych zeszłego wieku. W tym okresie osadzono w otworach wejściowych niemiecki ościeżnice, widoczne na zaprezentowanych zdjęciach.
Opis do rys. 03. 1. lewa izba bojowa ckm ze strzelnicą rkm obrony wejścia i zapola, 2. prawa izba bojowa ckm, 3. izba dowodzenia, 4. śluza przeciwgazowa z zapleczem technicznym i strzelnicą obrony wejścia, 5. Korytarz wejściowy z drzwiami kratowymi i szczeliną przeciw podmuchową, 6. wewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego, 7. zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego, 8. strzelnica obrony wejścia i zapola, 9. czerpnia powietrza.
Jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ciężkie karabiny maszynowe i rkm (ros. одноэтажный пулеметный полукапонир на две пулемётные установки i и ручной пулемёт) zaplanowano wyjątkowo oszczędnie. Ściana czołowa i boczna posiadała nasyp kamienno – ziemny, chroniący przed ostrzałem od strony przedpola. Jego pozostałości widoczne są na fot. 21. Wysunięty orylon zabezpieczał obie strzelnice ckm przed ogniem skośnym i chronił je przed zasypaniem przez przemieszczający się nasyp pod wpływem eksplozji pocisków artyleryjskich. Od strony przedpola schron rozpoznawalny był jako niewielki pagórek. Rozpięte maty lub siatki maskujące na podnoszonych wspornikach podczas prowadzenia ognia, świetnie maskowały obiekt przed rozpoznaniem z powietrza.
Rozkład izb bojowych i ich kubatura nie odbiega od standardów przyjętych w sowieckiej fortyfikacji stałej dla obiektów Linii Mołotowa na dwa ciężkie karabiny maszynowe do ognia bocznego ze strzelnicą obrony wejścia i zapola.
Uzbrojenie
Schron miał być wyposażony w nowo zaprojektowane pancerze skrzynkowe z podstawą forteczną dla ckm. Zgodnie z nazewnictwem sowieckim nowe stanowisko bojowe określano jako zestaw PK4b. Pancerze mogły być osadzane w ścianie schronu podczas jego budowy. Ze względu na częste opóźnienia w dostawach wyposażenia opracowano technologię, pozwalającą na późniejszy montaż. W ścianie obiektu pozostawiono dwa otwory technologiczne dla późniejszego osadzenia pancerzy. Przestrzeń, pomiędzy ścianami otworu technologicznego a ustawionym w nim pancerzem, zalewano betonem po przez dwa pionowe szyby, wykonane w stropie. Skrzynka pancerza ustalana była w otworze technologicznym za pomocą dwóch pionowych dwuteowników, osadzonych w ścianie schronu. Ich rozstaw jest identyczny jak dla stanowiska bojowego NPS-3.
Schron nie otrzymał rowu diamentowego. Łuski, z stanowisk bojowych, kierowane były po przez zrzutnie do gazoszczelnego zbiornika pod fundamentem obiektu. Właz do zbiornika znajduje się w lewej izbie bojowej. Umożliwiał okresowe czyszczenie zbiornika i usuwanie łusek. Został zabezpieczony uchylną gazoszczelną klapą.
Pomieszczenia schronu
Schron posiada dwa pomieszczenia, chronione drzwiami gazoszczelnymi. Pierwsze z nich (Rys. 03. 3.) o podstawie 2,84 x 1,80 m, umieszczone za prawą izbą bojową, mieściło stanowisko dowodzenia. W stropie obiektu pozostawiono otwór technologiczny na pancerz peryskopu do obserwacji okrężnej. W ścianie tylnej osadzono rurę usuwającą zanieczyszczone powietrze na zewnątrz schronu. Powietrze było zasysane przez wentylator umieszczony na podstawie przy nośnej ścianie działowej.
Drugie z pomieszczeń (Rys. 03. 4.), o znacznie mniejszej kubaturze, miało bardzo uniwersalne przeznaczenie. Spełniało jednocześnie rolę śluzy przeciwgazowej oraz pomieszczenia zaplecza technicznego. Musiało pomieścić kolumnę filtrów przeciwchemicznych PTU -50 z wentylatorem oraz zapewnić swobodny dostęp do strzelnicy obrony wejścia. Napęd ręczny wentylatora napowietrzającego schron zapewniała przekładnia mechaniczna. W przypadku możliwości zasilania schronu z sieci energetycznej lub z pobliskiego schronu ze stacjonarnym agregatem prądotwórczym, stosowano napęd mechaniczny. Silnik elektryczny za pomocą przekładni pasowej (pasek klinowy) napędzał bezpośrednio oś wirnika wentylatora promieniowego.
Wejście do schronu
Wejście do schronu otrzymało standardowe rozwiązanie konstrukcyjne dla obiektów fortyfikacji stałej do ognia bocznego. Korytarz załamany pod kątem prostym zakończony był szczeliną przeciw podmuchową. Zapole schronu oraz podejście do wejścia znajdowało się w sektorze ostrzału strzelnicy na rkm, umieszczonej w zewnętrznej izbie bojowej ckm. Wejście do korytarza chroniły drzwi kratowe lekko cofnięte w głąb wejścia względem lica elewacji. Wewnętrzna strzelnica na rkm broniła wejścia do schronu. W korytarzu umieszczono uproszczoną czerpnię powietrza. Widoczna jest na fot. 27.
