Schron bo­jo­wy for­ty­fi­ka­cji sta­łej na dwa ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we (dalej w skró­cie POT na dwa ckmy) zo­stał za­pro­jek­to­wa­ny przez Biuro Pro­jek­to­wo-Kon­struk­cyj­ne Głów­ne­go Za­rzą­du Wo­jen­no-Tech­nicz­ne­go Armii Czer­wo­nej w kilku wer­sjach. Pierw­sze roz­wią­za­nia opra­co­wa­no dla po­trzeb umoc­nień „Linii Sta­li­na”, bu­do­wa­nych w 1938 roku. W póź­niej­szym okre­sie, nie­któ­re opra­co­wa­ne kon­struk­cje, czę­ścio­wo zmo­der­ni­zo­wa­ne, za­sto­so­wa­no z po­wo­dze­niem na „Linii Mo­ło­to­wa” (nie­for­mal­na nazwa umoc­nień na nowej gra­ni­cy ZSRR z III Rze­szą). W schro­nach for­ty­fi­ka­cji sta­łej głów­ne uzbro­je­nie umiesz­czo­no w dwóch izbach bo­jo­wych. Łącz­ny sek­tor ostrza­łu broni głów­nej wy­no­sił 115 stop­ni. W za­leż­no­ści od za­ło­żeń obron­nych w ra­mach planu ogni punk­tu oporu i ukształ­to­wa­nia te­re­nu, mógł być za­sto­so­wa­ny typ schro­nu bez lub z ga­zosz­czel­nym sta­no­wi­skiem dla ręcz­ne­go ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go za pan­ce­rzem Pz-39 (wię­cej >>) do obro­ny wej­ścia i za­po­la schro­nu.

Dla schro­nów, zlo­ka­li­zo­wa­nych na za­ło­żo­nych głów­nych kie­run­kach ataku nie­przy­ja­cie­la, opra­co­wa­no dwu­kon­dy­gna­cyj­ną kon­struk­cję schro­nu z peł­nym za­ple­czem tech­nicz­nym, zdol­ną do sa­mo­dziel­nej obro­ny. Schron mógł wy­stę­po­wać w dwóch kla­sach od­por­no­ści na ostrzał.

Pro­jekt jed­no­kon­dy­gna­cyj­ne­go schro­nu na 2 cięż­kie ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we, który znaj­du­je się w ka­ta­lo­gu kon­struk­cji ty­po­wych z 1940 roku, sta­no­wi „eko­no­micz­ną” wer­sję roz­wią­za­nia z 1938 roku. W pro­jek­cie nie prze­wi­dzia­no dla tego typu schro­nu peł­ne­go za­ple­cza tech­nicz­ne­go. Schron nie otrzy­mał sta­cjo­nar­ne­go agre­ga­tu prą­do­twór­cze­go. Sto­so­wa­ny był na dru­go­rzęd­nych kie­run­kach ataku nie­przy­ja­cie­la lub pierw­szo­pla­no­wych w przy­pad­ku moż­li­wo­ści uzy­ska­nia za­si­la­nia ener­ge­tycz­ne­go z sieci czy też z po­bli­skie­go obiek­tu.

 

 

 

 

Pod­czas prac nad sys­te­mem ogni i lo­ka­li­za­cji obiek­tów w ra­mach punk­tu oporu, ist­nia­ła moż­li­wość ogra­ni­czo­nej mo­dy­fi­ka­cji kon­struk­cji schro­nu. W za­leż­no­ści od spo­dzie­wa­ne­go ataku nie­przy­ja­cie­la, ścia­ny czo­ło­we mogły po­sia­dać zróż­ni­co­wa­ną gru­bość. Obiekt znaj­du­ją­cy się w sek­to­rze ognia są­sied­nie­go schro­nu bo­jo­we­go, mógł uzy­skać do­dat­ko­wą ochro­nę wej­ścia przed wła­snym ostrza­łem. W prak­ty­ce sto­so­wa­no kilka roz­wią­zań, po­le­ga­ją­cych na prze­dłu­że­niu jed­nej ze ścian bocz­nych. W szcze­gól­nych przy­pad­kach wej­ście, chro­nio­ne wy­dłu­żo­ną ścia­ną bocz­ną, otrzy­my­wa­ło okap.

---

1. PDOT – dwu­kon­dy­gna­cyj­ny schron na dwa ckmy

Ni­niej­sze opra­co­wa­nie po­świę­co­ne jest kon­struk­cji dwu­kon­dy­gna­cyj­ne­go schro­nu bo­jo­we­go na dwa cięż­kie ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we (ros. двухэтажная ПДОТ на две пулемётные установки, dalej w skró­cie PDOT). Kon­struk­cja schro­nu zo­sta­ła opra­co­wa­na około 1938 roku dla nowo bu­do­wa­nych umoc­nień „Linii Sta­li­na”.

Na gór­nej kon­dy­gna­cji obiek­tu umiesz­czo­no dwie izby ze sta­no­wi­ska­mi bo­jo­wy­mi 7,62 mm cięż­kich ka­ra­bi­nów ma­szy­no­wych Maxim wz. 1910 (sta­no­wi­sko NPS-3) na pod­sta­wie for­tecz­nej za skrzyn­ko­wy, dwu­dziel­nym sta­liw­nym pan­ce­rzem. Łącz­ny sek­tor ostrza­łu broni głów­nej wy­no­sił 115 stop­ni. Za prawą izbą bo­jo­wą zlo­ka­li­zo­wa­no izbę do­wo­dze­nia. Zo­sta­ła wy­po­sa­żo­na w łącz­ność te­le­fo­nicz­ną i ra­dio­wą. W żel­be­to­no­wym stro­pie ze sztyw­na ochro­ną prze­ciw­o­dłam­ko­wą, który do­sko­na­le tłu­mił fale ra­dio­we, po­zo­sta­wio­no szyb na wy­su­wa­ną an­te­nę ra­dio­wą. Wy­po­sa­że­nie do łącz­no­ści usta­wia­ne było na wspor­ni­kach osa­dzo­nych w ścia­nie (Fot. 04). Do okręż­nej ob­ser­wa­cji pola walki prze­wi­dzia­no pe­ry­skop chro­nio­ny pan­ce­rzem a umiesz­czo­ny w stro­pie obiek­tu. W schro­nach na broń ma­szy­no­wą wy­stę­po­wa­ły dwa typy pe­ry­sko­pów TU 1 lub PER 27, oba o tym samym czte­ro­krot­nym po­więk­sze­niu.

Ko­ry­tarz (Rys. 01. 4) za­pew­niał łącz­ność ko­mu­ni­ka­cyj­ną po­mię­dzy kon­dy­gna­cja­mi. W nim znaj­do­wa­ła się rów­nież jedna z dwóch strzel­nic obro­ny wej­ścia. W opra­co­wa­niach nie­miec­kich okre­śla­ny był jako „druga śluza prze­ciw­ga­zo­wa”. Ko­mu­ni­ka­cję po­mię­dzy kon­dy­gna­cja­mi za­pew­niał szyb. Za­my­ka­ny był stan­dar­do­wą lekką ga­zosz­czel­ną klapą. Klapę, jak więk­szość so­wiec­kich lek­kich drzwi ga­zosz­czel­nych, wy­ko­ny­wa­no przez tło­cze­nie jed­ne­go ka­wał­ka sta­lo­wej bla­chy. Wa­ru­nek ga­zosz­czel­no­ści był za­cho­wa­ny po do­ci­śnię­ciu klapy z kau­czu­ko­wą uszczel­ką przez 6 dźwi­gni do sztyw­nej oścież­ni­cy (Fot. 06.).
W przy­pad­ku dwu­kon­dy­gna­cyj­ne­go schro­ny na dwa ckmy, świa­tło włazu o we­wnętrz­nych wy­mia­rach 88×88 cm zo­sta­ła zre­du­ko­wa­ne przez ścian­kę dzia­ło­wą po­miesz­cze­nia so­cjal­ne­go (Rys. 01. 9).

 

 

 

 

Schron otrzy­mał wy­jąt­ko­wo długi ko­ry­tarz wej­ścio­wy. Wej­ścia do ko­ry­ta­rzu za­my­ka­ne były drzwia­mi kra­to­wy­mi i bro­nio­ne przez dwie strzel­ni­ce na ręcz­ne ka­ra­bi­ny ma­szy­no­we. W bocz­nych ścia­nach umiesz­czo­no dwie czerp­nie po­wie­trza. Dłu­gość ko­ry­ta­rza wej­ścio­we­go de­ter­mi­no­wa­ło po­miesz­cze­nie w dol­nej kon­dy­gna­cji. Wzdłuż dłuż­szej ze­wnętrz­nej ścia­ny po­miesz­cze­nia 12 (Rys. 01.) usta­wio­ne były ko­lum­ny fil­trów prze­ciw­che­micz­nych. Tu też umiesz­czo­no wyj­ście ewa­ku­acyj­ne. Po­zio­my ko­ry­tarz (Rys. 01. 14) za­bez­pie­czo­ny był przez wsu­wa­ne do spe­cjal­nie ufor­mo­wa­nych ka­na­łów sta­lo­we dwu­te­ow­ni­ki.  Ze­wnętrz­ny szyb (Rys. 01. 15) znaj­do­wał się przed wej­ściem do schro­nu w sek­to­rze ostrza­łu ręcz­ne­go ka­ra­bi­nu ma­szy­no­we­go, umiesz­czo­ne­go w strzel­ni­cy.