Schron bojowy fortyfikacji stałej na dwa karabiny maszynowe (dalej w skrócie POT na dwa ckmy) został zaprojektowany przez Biuro Projektowo-Konstrukcyjne Głównego Zarządu Wojenno-Technicznego Armii Czerwonej w kilku wersjach. Pierwsze rozwiązania opracowano dla potrzeb umocnień „Linii Stalina”, budowanych w 1938 roku. W późniejszym okresie, niektóre opracowane konstrukcje, częściowo zmodernizowane, zastosowano z powodzeniem na „Linii Mołotowa” (nieformalna nazwa umocnień na nowej granicy ZSRR z III Rzeszą). W schronach fortyfikacji stałej główne uzbrojenie umieszczono w dwóch izbach bojowych. Łączny sektor ostrzału broni głównej wynosił 115 stopni. W zależności od założeń obronnych w ramach planu ogni punktu oporu i ukształtowania terenu, mógł być zastosowany typ schronu bez lub z gazoszczelnym stanowiskiem dla ręcznego karabinu maszynowego za pancerzem Pz-39 (więcej >>) do obrony wejścia i zapola schronu.
Dla schronów, zlokalizowanych na założonych głównych kierunkach ataku nieprzyjaciela, opracowano dwukondygnacyjną konstrukcję schronu z pełnym zapleczem technicznym, zdolną do samodzielnej obrony. Schron mógł występować w dwóch klasach odporności na ostrzał.
Projekt jednokondygnacyjnego schronu na 2 ciężkie karabiny maszynowe, który znajduje się w katalogu konstrukcji typowych z 1940 roku, stanowi „ekonomiczną” wersję rozwiązania z 1938 roku. W projekcie nie przewidziano dla tego typu schronu pełnego zaplecza technicznego. Schron nie otrzymał stacjonarnego agregatu prądotwórczego. Stosowany był na drugorzędnych kierunkach ataku nieprzyjaciela lub pierwszoplanowych w przypadku możliwości uzyskania zasilania energetycznego z sieci czy też z pobliskiego obiektu.
Podczas prac nad systemem ogni i lokalizacji obiektów w ramach punktu oporu, istniała możliwość ograniczonej modyfikacji konstrukcji schronu. W zależności od spodziewanego ataku nieprzyjaciela, ściany czołowe mogły posiadać zróżnicowaną grubość. Obiekt znajdujący się w sektorze ognia sąsiedniego schronu bojowego, mógł uzyskać dodatkową ochronę wejścia przed własnym ostrzałem. W praktyce stosowano kilka rozwiązań, polegających na przedłużeniu jednej ze ścian bocznych. W szczególnych przypadkach wejście, chronione wydłużoną ścianą boczną, otrzymywało okap.
1. PDOT – dwukondygnacyjny schron na dwa ckmy
Niniejsze opracowanie poświęcone jest konstrukcji dwukondygnacyjnego schronu bojowego na dwa ciężkie karabiny maszynowe (ros. двухэтажная ПДОТ на две пулемётные установки, dalej w skrócie PDOT). Konstrukcja schronu została opracowana około 1938 roku dla nowo budowanych umocnień „Linii Stalina”.
Na górnej kondygnacji obiektu umieszczono dwie izby ze stanowiskami bojowymi 7,62 mm ciężkich karabinów maszynowych Maxim wz. 1910 (stanowisko NPS-3) na podstawie fortecznej za skrzynkowy, dwudzielnym staliwnym pancerzem. Łączny sektor ostrzału broni głównej wynosił 115 stopni. Za prawą izbą bojową zlokalizowano izbę dowodzenia. Została wyposażona w łączność telefoniczną i radiową. W żelbetonowym stropie ze sztywna ochroną przeciwodłamkową, który doskonale tłumił fale radiowe, pozostawiono szyb na wysuwaną antenę radiową. Wyposażenie do łączności ustawiane było na wspornikach osadzonych w ścianie (Fot. 04). Do okrężnej obserwacji pola walki przewidziano peryskop chroniony pancerzem a umieszczony w stropie obiektu. W schronach na broń maszynową występowały dwa typy peryskopów TU 1 lub PER 27, oba o tym samym czterokrotnym powiększeniu.
Korytarz (Rys. 01. 4) zapewniał łączność komunikacyjną pomiędzy kondygnacjami. W nim znajdowała się również jedna z dwóch strzelnic obrony wejścia. W opracowaniach niemieckich określany był jako „druga śluza przeciwgazowa”. Komunikację pomiędzy kondygnacjami zapewniał szyb. Zamykany był standardową lekką gazoszczelną klapą. Klapę, jak większość sowieckich lekkich drzwi gazoszczelnych, wykonywano przez tłoczenie jednego kawałka stalowej blachy. Warunek gazoszczelności był zachowany po dociśnięciu klapy z kauczukową uszczelką przez 6 dźwigni do sztywnej ościeżnicy (Fot. 06.).
W przypadku dwukondygnacyjnego schrony na dwa ckmy, światło włazu o wewnętrznych wymiarach 88×88 cm została zredukowane przez ściankę działową pomieszczenia socjalnego (Rys. 01. 9).
Schron otrzymał wyjątkowo długi korytarz wejściowy. Wejścia do korytarzu zamykane były drzwiami kratowymi i bronione przez dwie strzelnice na ręczne karabiny maszynowe. W bocznych ścianach umieszczono dwie czerpnie powietrza. Długość korytarza wejściowego determinowało pomieszczenie w dolnej kondygnacji. Wzdłuż dłuższej zewnętrznej ściany pomieszczenia 12 (Rys. 01.) ustawione były kolumny filtrów przeciwchemicznych. Tu też umieszczono wyjście ewakuacyjne. Poziomy korytarz (Rys. 01. 14) zabezpieczony był przez wsuwane do specjalnie uformowanych kanałów stalowe dwuteowniki. Zewnętrzny szyb (Rys. 01. 15) znajdował się przed wejściem do schronu w sektorze ostrzału ręcznego karabinu maszynowego, umieszczonego w strzelnicy.
