Opracował: Franz Aufmann
Konstrukcja dwukondygnacyjnego schronu na dwa ckm-y i 45 mm armatę przeciwpancerną w prawej izbie (OPDOT) (ros. двуэтажная ОПДОТ на две пулемётные установки и 45 мм пушку в правом каземате) pochodzi z 1940 roku. W dwóch izbach, lewej i centralnej, znajduje się po jednym stanowisku bojowym dla 7,62 mm ciężkich karabinów maszynowych wz. 1910 Maxim za gazoszczelnym pancerzem (NPS-3). W prawej izbie umieszczono stanowisko 45 mm armaty przeciwpancernej sprzężonej z 7,62 mm ciężkim karabinem maszynowym wz. 39 DS również za gazoszczelnym pancerzem. Łączny sektor ognia z trzech stanowisk bojowych wynosił 170 stopni. W odległości 39-40 metrów od schronu zanika pole martwe. Sektory ognia (60 stopni w płaszczyźnie poziomej) z sąsiadujących strzelnic zaczynają się uzupełniać.
Schron należał to typu obiektów często występujących na „Linii Mołotowa” (nieformalna nazwa). Konstrukcja standardowego schronu mogła być modyfikowana w zależności od wymagań taktyczno-obronnych danego punktu oporu. Obiekt tego typu, ze zmianami wynikającymi z planu ogni, znajduje się w pobliżu miejscowości Przyborowo (Osowiecki RU).
Zastosowano jedno z dwóch typowych rozwiązań. Lewa (zachodnia) ściana boczna schronu została wzmocniona i wydłużona (Fot. 04 i Rys. 01) poza tylną elewację mimo przewidzianego dla obiektów typu OPDOT bocznego nasypu kamienno – ziemnego. Jej zadaniem była ochrona wejściem, przed bocznym ostrzałem i osuwaniem nasypu kamienno- ziemnego. Obiekt znajdował się w sektorze ognia sąsiedniego schronu OPPK oddalonego o około 600 metrów w kierunku zachodnim.
Wyposażanie schronu zakończono na etapie osadzania pancerzy uzbrojenia głównego. Osadzono jedynie dwa staliwne pancerze skrzynkowe dla ciężkich karabinów maszynowych stanowisk bojowych NPS-3. Nie przeprowadzono czynności przygotowawczych do uzbrojenia pancerzy. Dla stanowiska armaty przeciwpancernej, mającego sektor ognia w kierunku północno-wschodnim, pozostawiono niezabezpieczony otwór technologiczny.
Drugim spotykanym rozwiązaniem, przedstawionym na Fot. 05-07 i Rys. 03 B, było wydłużenie ściany bocznej i zastosowanie okapu nad wejściem do schronu. Tak zmodyfikowaną cześć tylną posiada schron OPDOT na dwa ckm-y i armatę przeciwpancerną w prawej izbie bojowej należący do punku oporu w pobliżu miejscowości Podbiele (Zambrowski RU). Okap zaczyna się na wysokości szczeliny przeciw podmuchowej.
Rys.02. Rzut poziomy dolnej kondygnacji schronu na dwa ckm-y i 45 mm armatę przeciwpancerną w prawej izbie (OPDOT). -8. izba załogi, -9. pomieszczenie techniczne dla filtrów przeciwchemicznych i wentylatora, -10. maszynownia z agregatem prądotwórczym, -11. pomieszczenie pomocnicze z wyjściem ewakuacyjnym, -12. WC, -13. pomieszczenie z pionowym szybem łączącym obie kondygnacje.
Obiekt z miejscowości Podbiele pozbawiony został osadzonych pancerzy. Siła eksplozji pochyliła tylną ścianę centralnej izby bojowej dla ckm. Cechą charakterystyczną radzieckich schronów były “małe” grubości ścian wewnętrznych. W tym wypadku grubość tylnej ściany izby bojowej wynosiła 30 cm. Najcieńsze ściany działowe posiadały grubość około 18 cm.
W elewacji schronu, osadzono równoramienne kątowniki 50×50 a poniżej nich zaczepy wykonane z gładkich prętów zbrojeniowych. Służyły do mocowania ruchomych wsporników. Podtrzymywały one rozpięte maty lub siatkę maskującą. W przypadku omawianego typu schronu OPDOT osadzone były w ścianie tylnej z wejściem i ścianach czołowych ze strzelnicami. Przewidziano standardowy sposób maskowania na “pagórek”.
Schron, zgodnie z przyjętymi zasadami w sowieckiej fortyfikacji stałej, powinien posiadać boczne ściany zabezpieczone nasypem kamienno – ziemnym. Obsyp ziemny i maskowanie wykonywano w ostatnim cyklu prac związanych z budową schronu. Istniejące formy ziemne, widoczne na Fot. 01, pochodzą z późniejszego okresu. W latach pięćdziesiątych zeszłego stulecia część schronów, uznanych za istotne w planach obrony, częściowo doposażono i poddano konserwacji. Wytypowane obiekty otrzymały w tym okresie wyposażenie pozyskane z niemieckich schronów. Montowano przede wszystkim stalowe dwudzielne drzwi wejściowe i wewnętrzne, lekkie drzwi gazoszczelne.
Wejście do schronu
Wejście do schronu znajduje się w tylnej elewacji. Zastosowano standardowe rozwiązanie z załamanym pod kątem 90 stopni korytarzem, zakończonym szczeliną przeciw podmuchową. Wejście do korytarza zabezpieczono drzwiami kratowymi. Do obrony zastosowano jedną strzelnicę wewnętrzną. W bocznych ścianach korytarza umieszczono dwie czerpnie powietrza. Wlot powietrza chroniły dwie płyty stalowe. W stropie między kondygnacjami osadzono pokrywę zamykającą otwór służący do opróżniania szamba. Zbiornik znajdował się poniżej fundamentu schronu. Szyb techniczny do zbiornika z fekaliami zamykała czworokątna gazoszczelna klapa.
Korytarz górnej kondygnacji
Pomieszczenie zabezpieczało komunikację między izbami bojowymi i kondygnacjami. Do dolnej kondygnacji schodziło się poprzez pionowy szyb z klamrami i poręczami (Fot. 14). Szyb zabezpieczała gazoszczelna klapa z tłoczonej blachy. Dociskana była do ościeżnicy za pomocą czterech obrotowych rygli. Ościeżnic była konstrukcja spawaną z kątowników 120 x 80, mocowaną do stropu czterema kotwami. Otwór szybu w świetle wynosił 88 cm x 88 cm. Nad szybem, w jego osi zostało umieszczone ogniwo, mocowane do stropu obiektu. Ułatwiało transport wyposażenia do dolnej kondygnacji.
W pomieszczeniu znajdowała się wnęka wewnętrznej strzelnicy obrony wejścia.
Izba dowodzenia
Izba dowodzenia została umieszczona za tylną ścianą centralnej izby bojowej na ckm. W stropie nie osadzono pancerza chroniącego peryskop do prowadzenia obserwacji przez dowódcę schronu. Pozostawiono otwór technologiczny. Nie uwzględniając celowników optycznych na stanowiskach bojowych do nadzoru w sektorach ognia, był to jedyny przyrząd w schronie, umożliwiający prowadzenie okrężnej obserwacji. Dlatego też bardzo istotne znaczenie miała łączność z punktem dowodzenia, sąsiednimi schronami punktu oporu lub obserwatorami na stanowiskach polowych.
W stropie pozostawiono jeszcze jeden otwór. Służył do wysuwania ponad strop schronu anteny do łączności radiowej. W ścianach nie osadzano kompletu wsporników na radiostację i telefon.
W izbie dowodzenia zbiegały się rury łączności głosowej. W przedwojennej polskiej fortyfikacji określane je nazwą telefonu akustycznego. Na Fot. 15 widoczne są pozostałości po trzech rurach służących do komunikacji z izbami bojowymi. W przypadku nie zamontowania rur głosowych pozostawał w ścianie otwór technologiczny o wymiarach 20 cm x 20 cm. W radzieckiej fortyfikacji stałej stosowano rury głosowe bez membran. Po przeciwległej stronie izby znajdują się pozostałości rur głosowych do łączności z izbą załogi i maszynownią. Obie izby znajdowały się w dolnej kondygnacji schronu.
Lewa izba bojowa na ckm
Izba bojowa była przeznaczona na 7,62 mm ciężki karabin maszynowy wz. 1910 Maxim na podstawie fortecznej za gazoszczelnym pancerzem (NPS-3). Układ chłodzenia karabinu maszynowego posiadał dwa zbiorniki. Górny zbiornik umieszczano na dwóch wspornikach pod stropem (Fot. 16. -a.) izby. Dolny zbiornik ustawiano na posadzce. Zastosowanie dwóch zbiorników wody nie pozwalało na samoczynny obieg pogrzanej wody, który wykorzystano w układzie chłodzenia z jednym zbiornikiem, stosowanym w polskiej fortyfikacji stałej dla 7,92 mm ckm wz. 30. Do przepompowywania wody pomiędzy zbiornikami służyła pompka, mocowana do ściany trzema kotwami (Fot. 16. -b). W układzie znajdował się zawór odcinający przepływ wody. Umieszczono go po prawej stronie stanowiska NPS-3 w pionowym odcinku stalowej rurki, tuż przed podłączeniem giętkiego przewodu doprowadzającym wodę do chłodnicy ckm.
Na dwóch wspornikach (Fot. 16. -c) montowano wentylator promieniowy KP-4 do usuwania gazów prochowych z 3 izb bojowych. Jako urządzenie został dodatkowo wyposażony w przekładnię mechaniczną z korbą do napędu ręcznego. Wentylator ze skrzynką napędu ręcznego umieszczono na standardowej podstawie. Była to konstrukcja spawana wykonana z kątowników. Pod wentylatorem zamocowano do podstawy silnik elektryczny. Napęd z silnika na wałek wentylatora przekazywany był za pomocą przekładni z paskiem klinowym. W ścianie pozostawiono otwór technologiczny (Fot. 16. -d) na rurę doprowadzającą zanieczyszczone gazami prochowymi powietrze do wentylatora (więcej>> Układ usuwania gazów prochowych w schronach „Linii Mołotowa”).
cdn