Dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwie 76,2 mm armaty i rkm zaistniał na Linii Mołotowa w kilku typach. Poszczególne projekty otrzymały kolejne numery katalogowe. Schrony spełniają te same warunki planu ogni ale różnią się konfiguracją pomieszczeń oraz ich kubaturą. Do prezentacji obiektu wykorzystano zdjęcia schronu wzniesionego w pobliżu miejscowości Hamulka (powiat sokólski, gmina Dąbrowa Białostocka). Budowę przerwano na etapie betonowania. Pozostawiono otwory technologiczne do osadzenia pancerzy skrzynkowych dla armat fortecznych. Ściana czołowa i dolna kondygnacja nie została obsypana. Widoczne są elementy schronu, które w normalnym przypadku przysypane są warstwą ziemi.
Projekt został opracowany prawdopodobnie już w 1939 roku. Stanowiska 7,62 mm armat wz. 1938/1939 za dwuczęściowymi pancerzami skrzynkowymi (stanowisko Ł-17), o równoległych osiach strzelnic, umieszczono w dwóch oddzielnych izbach. Przed ogniem bocznym chronione były wysuniętym orylonem. Otrzymały również standardowy okap, zabezpieczający strzelnice obu armat fortecznych przed ostrzałem z broni stromotorowej. Schron miał otrzymać nasyp kamiennoziemny od strony przedpola.
Opis do rys 01.
1. lewa izba bojowa dla stanowiska Ł-17, 2. prawa izba bojowa Ł-17 wraz ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, 3. pomieszczenie dowodzenia, 4. korytarz, 5. pomieszczenie z szybem do dolnej kondygnacji i strzelnicą obrony wejścia, 6. skład amunicji, 7. śluza przeciwgazowa ze strzelnicą obrony wejścia, 8. korytarz wejściowy, 9. strzelnica obrony wejścia, 10. stanowisko Pz-39 do obrony wejścia i zapola, 11. czerpnia powietrza, 12. zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego.
Nie przewidziano rowu diamentowego przed ścianą z głównym uzbrojeniem. Zrzut łusek następował do zbiorników pod fundamentem obiektu. Zastosowano gazoszczelne zrzutnie łusek poprzez dolną kondygnację. Zbiornik wyposażono w system odpowietrzający. Właz, zamykany gazoszczelną klapą, umożliwiał czyszczenie zbiornika i usuwanie zgromadzonych w nich łusek.
Do obrony zapola i wejścia do schronu przewidziano ręczny karabin maszynowy (stanowisko Pz-39), umieszczony w strzelnicy zewnętrznej izbie bojowej. Korytarz wejściowy zabezpieczały drzwi kratowe. Dwie strzelnice wewnętrzny broniły wejścia do schronu.
Górna kondygnację przeznaczono na dwie izby bojowe. Pomieszczenie dowodzenia umieszczono za pierwszą izbą bojową od strony orylonu. Krótki korytarz, zamykany ciężkimi drzwiami gazoszczelnymi zamykał część bojową schronu. W drugiej części górnej kondygnacji umieszczono pomieszczenie z szybem łączącym obie kondygnacje, skład amunicji oraz śluzę gazoszczelną z korytarzem wejściowym.
Dolną kondygnację podzielono na dwie części, techniczną i socjalną. Część techniczna obejmowała maszynownię z agregatem prądotwórczym, filtro-wentylatorownię oraz pomieszczenie magazynowe. Tu też znajdowało się ujęcie wody na cele techniczne i socjalne.
W części socjalnej umieszczono dwupiętrowe składane prycze dla załogi, latrynę i umywalnię. Wyjście ewakuacyjne zlokalizowano przy pomieszczeniu WC. Zewnętrzny szyb znalazł się na wprost wejścia do schronu i znajdował się w sektorze ognia strzelnicy obrony wejścia.
APK – dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwie 76 mm armaty i rkm (obiekt nr 18/40)
Projekt dwukondygnacyjnego schronu do ognia bocznego na dwie 76,2 mm armaty i rkm został opracowany w 1940 roku. Obiekt otrzymał numer katalogowy 18/40. Schron został zaprojektowany jako gazoszczelny z pełnym zapleczem technicznym, obejmującym maszynownię ze stacjonarnym agregatem prądotwórczym oraz systemem napowietrzania z uwzględnieniem oczyszczania powietrza przez układ filtrów przeciwchemicznych i usuwania zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz. Dwie czerpnie powietrza zlokalizowano w korytarzu wejściowym a układ oczyszczania powietrza z kurzu i zanieczyszczeń chemicznych w pomieszczeniu w dolnej kondygnacji pod korytarzem wejściowym.
Opis do rys 01.
1. lewa izba bojowa dla stanowiska Ł-17, 2. prawa izba bojowa Ł-17 wraz ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, 3. pomieszczenie dowodzenia, 4. pomieszczenie (na skład amunicji) z szybem do dolnej kondygnacji, 5. korytarz, 6. śluza przeciwgazowa ze strzelnicą obrony wejścia, 7. korytarz wejściowy, 8. strzelnica obrony wejścia i zapola, 9. zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego, 10. strzelnica obrony wejścia.
Zgodnie z założeniami miał być wznoszony w dwóch klasach odporności na ostrzał. Stanowiska 7,62 mm armat wz. 1938/1939 za dwuczęściowymi pancerzami skrzynkowymi (stanowisko Ł-17), o równoległych osiach strzelnic, umieszczono w dwóch oddzielnych izbach. Fot. 02 prezentuje dwudzielny staliwny pancerz skrzynkowy stanowiska Ł-17. Wokół pancerza zostały nawiercone przez saperów niemieckich otwory na ładunki kruszące w celu odstrzelenia pancerza.
Zrzut łusek z wystrzelonych nabojów następował do rowu diamentowego. Przednia ściana została przedłużona orylonem chroniącym strzelnice przed bocznym ostrzałem. Powinna być obsypana nasypem kamienno-ziemnym, zabezpieczającym przed ostrzałem od strony przedpola. Przed ostrzałem z broni stromotorowej strzelnice chronił wysunięty okap (zaznaczony na rys. 01. przerywaną linią).
Wejście do schronu oraz zapole bronione było przez ręczny karabin maszynowy (stanowisko Pz-39) umieszczony w zewnętrznej izbie bojowej. Na uwagę zasługuje rozglifienie strzelnicy rkm (Fot. 04.). W jej sektorze ognia znajdowało się wejście do schronu oraz zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego. Drugie wejście do korytarza posiadało szerokość około 50 cm. Podobnie jak główne zamykane było drzwiami kratowymi. Było bronione przez strzelnicę rkm w śluzie przeciwgazowej (Fot. 06.), umieszczoną po prawej stronie ciężkich gazoszczelnych drzwi wejściowych.
Stropy wzmacniano standardowo stalowymi profilami dwuteowymi, między którymi rozłożono arkusze z blachy stalowej. To zabezpieczenie uzyskały wszystkie pomieszczenia z wyjątkiem korytarza wejściowego. Zgodnie z pierwszowojennymi doświadczeniami, sztywne zabezpieczenie miało chronić załogę przed odpryskami betonu, powstającymi podczas bezpośredniego trafienia pocisku w strop obiektu.
W górnej kondygnacji schronu umieszczono dwie izby bojowe, pomieszczenie dowodzenia, skład amunicyjny i część wejściową do schronu ze śluzą przeciwgazową. Na uwagę zasługuje wielkość pomieszczenia przeznaczonego na skład amunicyjny. Zaplecze socjalne i pełne zaplecze techniczne znajdowało się w dolnej kondygnacji.
Proces wznoszenia schronu podzielony był na etapy. Pancerze podstawowego uzbrojenia mogły być osadzone podczas betonowania ścian lub w późniejszym okresie w odpowiednio przygotowanych podczas betonowania ścian otworach technologicznych. W procesie uzbrajania schronu zakładano montaż obu stanowisk artyleryjskich Ł-17 w osadzonych pancerzach. Zadanie to miła ułatwić suwnica. Belka suwnicy o profilu dwuteowym ustawiana była w czworokątnej niszy nad pancerzem skrzynkowym i tylnej ścianie izby bojowej. Linę, na której podwieszano armatę do montażu, mocowano do ogniwa w tylnej ścianie (Fot. 10.) lub prowadzono przez otwór w tylnej ścianie (Fot. 09.) i blokowano w izbie dowodzenia.
