Opracował: Franz Aufmann
Obiekty fortyfikacji stałej Linii Maginot otrzymały standardowe latryny z chemicznym szambem „Asepta” (fr. Fosse chimique „Asepta”). Szamba tego typu produkowane były przez paryską firmę Marius Stupffel. W schronach dwukondygnacyjnych umieszczano je w dolnej kondygnacji. W posadzce latryny osadzona była emaliowana muszla typu „tureckiego” (Fot. 02). Poniżej znajdowało się dodatkowe pomieszczenie, mieszczące szambo chemiczne „Asepta” (Rys. 01.). Do tego pomieszczenia prowadził cylindryczny właz, chroniony żeliwną płytą (Fot. 03).
Podstawowym elementem chemicznego szamba był stalowy cylindryczny zbiornik, ustawiany poziomo na betonowych podporach. Zawierał wodny roztwór sody kaustycznej (NaOH), powszechnie stosowanego do dezynfekcji środka bakteriobójczego. Zastosowany roztwór sody kaustycznej zapobiegał również tworzeniu się amoniaku, substancji chemicznej o zapachu charakterystycznym dla szamb opadowych.
Zbiornik szamba był wytwarzany przez paryską firmę Marius Stupffel w kilku wielkościach. Posiadał dwa kominy. Pierwszy z nich (Rys. 01. D) o zmiennej wysokości, znajdujący się bezpośrednio pod muszlą latryny, był gazoszczelnym kanałem ściekowym. Drugi komin (Rys. 01. H), zamykany klapą, służył do cyklicznej inspekcji stanu i poziomu roztworu w szambie. W celu zwiększenia efektywności dezynfekcji fekalii, umieszczono w szambie mechaniczne mieszadło (Rys. 01. F). Po każdorazowym wykorzystaniu latryny, należało kilkukrotnie pociągnąć za uchwyt (3-4 razy), znajdujący się po prawej stronie muszli (Rys. 01. L lub Fot. 03). Ruch uchwytu powodował obrót mieszadła. W każdej latrynie znajdował się pojemnik z papierem toaletowym. Standardowy arkusz posiadał wymiary 15 x 15 cm.
Zadbano również o dobrą wentylację. Do szamba doprowadzono przewód napowietrzający i odpowietrzający. Przewód odpowietrzający, wykonany z grubościennej rury posiadał wylot na zewnątrz obiektu. Przewidziano możliwość korekty stężenia środka dezynfekującego podczas rocznej eksploatacji latryny. W dolnej części zbiornika umieszczono zawór do opróżniania szamba. Zbiornik o długości 1,0 metra i średnicy 0,63 m przeznaczony był do użytkowania przez 3-4 użytkowników w okresie 12 miesięcy bez konieczności czyszczenia i opróżniania szamba.
Zastosowanie chemicznego szamba we francuskiej fortyfikacji stałej nie wymuszało kosztownej rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Warunek ten był szczególnie istotny przy projektowaniu grup warownych. Bloki bojowe znajdowały się w znacznej odległości od koszar. W przypadku artyleryjskiej grupy warownej Schoenenbourg długość głównej poterny, pomiędzy częścią koszarową a bojową, wynosi około 1,5 km. Zastosowany środek dezynfekujący efektywnie niszczył bakterie i zapobiegał tworzeniu się charakterystycznego zapachu.
Prawidłowe działanie szamba chemicznego wymagało jednak określonego reżimu użytkowania. O zasadach eksploatacji informowały tablice, umieszczone w każdej latrynie (Fot. 04). Niedopuszczalne było oddawanie moczu (do tego celu służyły pisuary) lub mycie muszli „tureckiej” wodą. Obie czynności powodowały zmianę stężenia środka dezynfekującego, a w rezultacie obniżenia jego skuteczności. Codzienne mycie muszli możliwe było tylko przy pomocy roztworu wodnego sody kaustycznej o określonym stężeniu. W czasie pokoju udostępniano tylko jedną latrynę.
Fotografia tytułowa prezentuje obiekt „Biesenberg nr 4” z wyjątkowo długim orylonem, chroniącym równię ogniową przed zasypaniem. Zdjęcia wnętrza latryny, załączone do niniejszego opracowania, zostały wykonane w sąsiednim ogólnodostępnym schronie („blockhaus nr 5”) na wzniesieniu Biesenberg w Alzacji (Region Fortifiee de la Lauter, Secteur Fortifié des Vosges, Sous-secteur Philippbourg) w 2012 roku. Przy wejściu do obiektu, po prawej stronie na elewacji schronu, znajduje się naniesiony białą farną numer 215 c. Został wykonany przez saperów niemieckich podczas prowadzonej inwentaryzacji przejętych obiektów.
Polecam uwadze:
– publikację pt. „Voda v objektech stálého opevnení, Cást III Vývoj kanalisace v krytech cizozemských”, Oldrich Gregar, V PRAZE Nákladem Michala Prášila, 2012
– stronę internetową https://wikimaginot.eu/