Opracował: Franz Aufmann
Główny Zarząd Inżynieryjny (ros. Главное Инженерное Управление -ГИУ) zlecił w czerwcu 1910 roku płk. Fiodorowi Golenkinowi [02] opracowanie stanowiska obserwacyjnego (ros. броневой наблюдательный пост), chronionego pancerzem o wytrzymałości na uderzenie pociskiem kalibru 280 mm.
Projekt inż woj. płk. Fiodora Golenkina zakładał wykonanie korpusu kopuły metodą odlewania ze staliwa odpowiadającemu składowi chemicznemu stali pancernej, produkowanej przez niemieckie zakłady firmy Krupp. Stal pancerna firmy Krupp uznana była za najlepszą w owym okresie. Zastanawiający jest fakt tak świetnego rozeznania przez Rosjan składu i technologii wykonania niemieckiej stali pancernej. W Polsce trwał nieustający spór do 1934 roku, czy pierwsze kopuły bojowe dla puntów oporu „Dąbrówka Wielka” i „Szyb Artura” na Górnym Śląsku mają być wykonane ze staliwa chromowo-niklowego czy staliwa, odpowiadającego składowi chemicznemu stali o podwyższonej jakości o średniej zawartości węgla. Ostatnią z polskich kopuł, dla której zakładano wariantowość składu staliwa, była kopuła obserwacyjna wg. Instrukcji Fort. 35/1936.
Dla kopuły obserwacyjnej według pomysłu płk. Fiodora Golenkina, w celu obniżenia kosztów produkcji bez utarty odporności na ostrzał, zastosowano zmienną grubość pancerza. W strefie narażonej na bezpośredni ostrzał wynosiła około 203 mm i zmniejszała się do 76 mm przy podstawie zagłębionej w betonowym stropie obiektu. Po przez nadanie pancerzowi stożkowego kształtu zakończonego półkolistym sklepieniem uzyskano największą średnicę wnętrza u podstawy równą 120 cm malejącą ku sklepieniu do 76 cm. Wysokość przestrzeni roboczej, chronionej zewnętrznym pancerzem odpornym na ostrzał i wewnętrznym, wykonanym z miękkiej plastycznej blachy zabezpieczającym przed odpryskami, wynosiła 185 cm.
Początkowy pomysł zamknięcia otworów obserwacyjnych został w późniejszym okresie zmodyfikowany. Nowego typu zasłona umożliwiała jednoczesne zamknięcie wszystkich otworów obserwacyjnych. Otwory obserwacyjne miały być zamykane przy pomocy stożkowatego bębna osadzonego na prowadnicy mocowanej do pancerza wewnętrznego. Siłę niezbędną do przesunięcia zamknięcie strzelnic wykonanego z blachy o grubości 25 mm redukowało do minimum dzięki zastosowaniu łożyskowania. Przewidziano użycie stalowych kulek jako elementów tocznych.
Kopuła miała być osadzona w stropie obiektu nad pionowym szybem, który umożliwiał zajęcie stanowiska przez obserwatora. Założono, że konstrukcja pomostu zostanie wykonana z trzech równoległych balach z wyciętym owalnym otworem wejściowym. Środkowa, przesuwna służyła za zamknięcie włazu do kopuły. Do pomostu zamocowano obrotowy wspornik z siedziskiem.
Kopuła miała otrzymać łączność. Do dyspozycji pozostawały rury głosowe i telefon.
Obrotowe zamknięcie włazu izolowało przestrzeń roboczą stanowiska obserwatora. W celu zabezpieczenia prawidłowego napowietrzenia przestrzeni obserwacyjnej przewidziano kanał wentylacyjny.
Wykonanie udoskonalonego projektu kopuły obserwacyjnej według pomysłu płk. Fiodora Golienkina dla twierdzy w Osowcu zlecono Zakładowi Izorskiemu pod Petersburgiem. Do końca 1911 roku zrealizowano dostawę 8 kopuł z pierwszego zamówienia. Dwie z nich znajdują się w dziełach Fortu Zarzecznego.
[01] sygnatura rysunku – РГА ВМФ. Ф. 1341. Оп. 2. Д. 2029. Rysunki zostały omówione i znajdują się w temacie Броневые колпаки na rosyjskim forum Fortoved ( http://fortoved.ru ). Polecam wszystkim zainteresowanym fortyfikacją rosyjską i radziecką.
[02] B. Perzyk, Pancerne kopuły obserwacyjne w rosyjskiej fortyfikacji stałej do 1914 roku. Studia i Materiały do Historii Wojskowości T XLIV ISSN 0562-2786.T
