Kopuła dla obserwatora artylerii 44P8

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Jeden z dwóch zachowanych egzemplarzy kopuł dla obserwatora artylerii 44P8 na terenie Trójkąta Lidzbarskiego.

 

 

Schron – stanowisko dla obserwatora artylerii został wzniesiony w odległości około 400 m na wschód od drogi wojewódzkiej 507 z Ornety do Pieniężna a ówczesnej Reichstraße 126 z Wormitt do Mehlsack. Schron dla stanowiska obserwatora artylerii znajduje się po północnej stronie strumienia „Młyńska Struga”.  Wybudowany został w 1936 roku. Posiada odporność na ostrzał B1.

W stropie schronu została osadzona kopuła 44P8 (Rys. 01. 1) dla obserwatora artylerii. Wykonano ją w klasie odporności B1. Grubość pancerza w strefie narażonej na ostrzał wynosi 16 cm. W procesie betonowania ustawiono ją na staliwnym cokole (Rys. 01. 2) o wysokości 100 cm i zamocowano za pomocą 6 kotw z ciągliwej stali do bryły stropu.

Średnica wewnętrzna pancerza wynosząca 130 cm umożliwiała, jednemu z dwóch dyżurnych obserwatorów [01], prowadzenie obserwacji w komfortowych warunkach. Obserwator zajmuje stanowisko na składanym siedzisku (Rys. 01. 11) przy kolumnie peryskopu (Rys. 01. 5), ustawionej w pionowej osi pancerza. Po lewej stronie kolumny, w zasięgu ręki obserwatora, znajduje się pokrętło do wysuwania peryskopu do pozycji roboczej ( widoczne w przekroju poprzecznym) lub do puszczania do pozycji spoczynkowej. Otwór w sklepieniu zamykany jest lekkim lub ciężkim zamknięciem (Rys. 01. 19 lub 10). Lekkie zamknięcie otworu peryskopu używane jest tylko podczas przerw w pracy obserwatora.

Opis do rysunku Rys. 01: 1. Kuppel – kopuła, 2. Sockelring – cokół, 3. Plattform – obrotowa plat-forma, 4. Abrieb zur Plattform – napęd platformy, 5. Fernsäule – kolumna peryskopu, 6. Seitenskala – krąg kątomierza, 7. Zeiss-Winkelfernrohrlager – osłona peryskopu Zeissa – przyrząd mocujący, 8. Zeiss-Winkelfernrohr – peryskop Zeissa, 9. Schwerer Deckenverschluss – Ciężkie zamknięcie otworu na peryskop, 10. Leichter Deckenverschluss – Lekkie zamknięcie otworu na peryskop, 11. Sitz – siedzisko obserwatora, 12. Leiter – drabina.

Po prawej stronie kolumny, również w zasięgu ręki obserwatora, na pionowej osi umieszczono pokrętło do obrotu platformy (Rys. 01. 4). To pokrętło umożliwiało zmianę sektora obserwacji okrężnej przez obrót platformy łącznie z obserwatorem i peryskopem. Szybkie zatrzymanie obrotu platformy umożliwiał pedał mechanicznego hamulca. Do prowadzenia obserwacji należało ustawić peryskop [02] w oczekiwanym kierunku, gdyż układ optyczny przyrządu umożliwiał widoczność tylko w zakresie 15 stopniowego sektora. Każdorazowe ustawienie kierunku obserwacji można odczytać na kręgu kątomierza (Rys. 01. 6). Posiadał średnicę zbliżoną do średnicy wewnętrznej pancerza. Krąg o podziałce 5 tysięcznych, zorientowany był zgodnie z siatką topograficzną 0-6400. Zmiana kierunku obserwacji wymaga zwolnienia hamulca, co odbywa się przez wciśnięcie odpowiedniego przycisku na wsporniku kolumny.

Na obwodzie cylindrycznej części kopuły 44P8 wykonano 6 równomiernie rozstawionych otworów. Przeznaczone były dla przyrządów optycznych (Rys. 01. 8) do obserwacji bliskiego otoczenia kopuły. Zastosowano peryskopy [03] typu Pz. BWF 3 firmy Zeiss. Umieszczono je w przyrządach mocujących (Rys. 01. 7)  osadzonych w ścianie kopuły. Pole obserwacji przez jeden peryskop wynosiło 70 stopni. Każde stanowisko peryskopu do obserwacji bliskiej posiadało swoją podziałkę na kręgu kątomierza. Była wyskalowana od -500 do 500 linii. Służyła do określenia kątowego położenia celu.

Stanowisko obserwatora i podszybie zostało wydzielone od pomieszczenia operacyjnego za pomocą ciężkich dwudzielnych drzwi. Nie zastosowano drugich lekkich drzwi gazoszczelnych. Taki rozwiązanie znalazło się w projekcie schronów (np. B1-28) o odporności B1, które miały być wznoszone jako obiekty o standardowej konstrukcji w 1937 roku.

 

Fot. 02. Kopuła obserwacyjna 44P8 osadzona w żelbetonowym bloku, zwiększającym wokół niej standardową grubość stropu schronu (H).

 

Fot. 03. Otwór na peryskop. Otwór wykonany w pionowej osi kopuły

 

Fot. 04. Obrotowa platforma kopuły obserwatora artylerii 44P8.

 

[01]  – Anweisung für die Ausbildung der Infanterie in den ständigen  Kampfanlagen, Berlin 1940 lub tłumaczenie w języku polskim: Instrukcja szkolenia piechoty w obiektach fortyfikacji stałej, Katarzyna i Jarosław Chorzępa, Wydawnictwo Forteca 2005.

[02] – Na pierwsze wyposażenie kopuły 44P8 obserwatora artylerii zatwierdzono do użytku peryskop typu Pz. B.F. 2 firmy Zeiss. Drugi peryskop spoczywał w skrzynce jako rezerwowy.

[03] – Kolejne trzy wraz z częściami zamiennymi stanowiły rezerwę.

[04] – na postawie publikacji Westwall, Die Geschichte dwe deutschen Westbefestigungen im Dritten Reich. Diter Bettingen, Martin Büren, Biblio Verlag-Osnabrück 1990.