Drzwi wejściowe – Linia Mołotowa

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Wewnętrzna zasuwa z blokadą stosowana w ciężkich, gazoszczelnych drzwiach TD-2 (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).
Fot. 02. Ciężkie drzwi TD-2 w schronie P.O. Łuczyce 08 Przemyskiego Rejonu Umocnionego.

Wejście do schronu chroniły ciężkie drzwi gazoszczelne TD-2 (ros. двери тяжелые). Takie drzwi stosowane były w obiektach fortyfikacji stałej, wchodzących w skład rejonów umocnionych na nowej granicy Związku Republik Radzieckich i Trzeciej Rzeszy. Granicę wytyczono zgodnie z paktem Ribbentrop – Mołotow a nieznacznie skorygowano po podpisaniu traktatu o granicach i przyjaźni we wrześniu 1939 roku. Linia umocnień przeszła do historii pod nieformalną nazwą – „Linia Mołotowa”.

Ze względu na duże podobieństwo mogły być wzorowane na drzwiach stosowanych od 1932 roku w obiektach wznoszonych na „Linii Stalina”. Skrzydło nowych drzwi, również o konstrukcji spawanej, zostało wykonane z walcowanej blachy stalowej o wymiarach 166 x 96 x 1,6 cm. Ze względu na ich symetryczność mogły być montowane jako „lewe” i „prawe”. Nie przewidziano wykonania w stalowej płycie strzelnicy lub przeziernika do nadzorowania przestrzeni przelotni.

Konstrukcję usztywniono przy pomocy przyspawanych płaskowników na obwodzie płyty oraz w równomiernie rozłożonych w dwóch pionowych i trzech poziomych rzędach. Gazoszczelność drzwi miało zapewnić zastosowanie kauczukowej uszczelki. Umieszczono ją na obwodzie drzwi zaraz przy płaskowniku usztywniającym. Gazoszczelność uzyskiwano po dociśnięciu skrzydła drzwi przez cztery rygle do ościeżnicy z odpowiednio wykonaną kryzą. Konstrukcja rygli umożliwiała również ich obrót przy pomocy specjalnego klucza nasadowego od strony przelotni. W pozycji „otwarte” każdy rygiel posiadał swoją blokadę. Blokada uniemożliwiała niekontrolowany obrót rygla.

Drzwi posiadały dwie zasuwy, po jednej na zewnętrznej i wewnętrznej stronie drzwi. Zasuwy działały nie zależnie. Zewnętrzna zasuwa wykorzystywana była w okresie pokoju do zabezpieczenia wejścia do schronu. Można było unieruchomić ją w pozycji „zamknięte” przy pomocy kłódki. Wewnętrzna zasuwa została wyposażona w unieruchamiający docisk. Blokowano ją przez obrót docisku. Wykorzystywana była przez załogę schronu do zabezpieczenia drzwi przed ich otwarciem z zewnątrz.

Konstrukcję spawaną ościeżnicy wykonano ze standardowych,

 

 

Fot. 03. Zewnętrzna zasuwa z możliwością zablokowania położenia w pozycji „zamknięte” przy pomocy kłódki (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).

 

Fot. 04. Cecha fabryczna ciężkich drzwi TD-2. Drzwi wykonano w lipcu 1940 roku (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).

 

stalowych belek o profilu dwuteowym. Wymiary ościeżnicy w świetle wynoszą 150 x 79,8 cm [01]. Osadzano ją w żelbetonowej ścianie przy pomocy czterech kotwiących płaskowników oraz wydłużonych pionowych belek. Zakończenia płaskowników rozcięto i wygięto w celu zwiększenia skuteczności osadzenia. Połączenie nitowe zapewniało poprawne ich zamocowanie do pionowych belek ościeżnicy.

Wyjątkowo dobrze opracowana konstrukcja bloku wejściowego, standardowego w obiektach tak zwanej „Linii Mołotowa”, pozwoliła na zastosowanie drzwi wejściowych, których grubość wynosiła zaledwie 1,4-1,6 cm. Korytarz wejściowy do schronu uformowano w kształcie litery „L” i zakończono szczeliną przeciwpodmuchową. Wejście do korytarza, w płaszczyźnie elewacji, chroniły drzwi kratowe. Właściwie dopracowane załamanie korytarza nie pozwalało na bezpośredni ostrzał ciężkich drzwi wejściowych. Szczelina przeciwpodmuchowa o minimalnej szerokości około 20 cm świetnie zabezpieczała drzwi wejściowe przed oddziaływaniem fali uderzeniowej powstałej podczas detonacji ładunków saperskich przy wejściu do korytarza lub wybuchów pocisków artyleryjskich.

 

Rys. 01. Skrzydło ciężkich drzwi TD-2.

 

 

Fot. 05. Wewnętrzna zasuwa z blokadą ciężkich drzwi TD-2 (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).
Fot. 06. Gniazdo dla sworznia rygla oraz blokada rygla w położeniu „otwarte” (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).
Fot. 07. Widok rygla ciężkich drzwi TD-2 (Fot. Maciej Kozak „Cyga”).
Rys. 02. Po lewej stronie ościeżnica ciężkich drzwi TD-2. Po prawej stronie widok skrzydła i ościeżnicy ciężkich drzwi TD-2. Wybrany fragment rysunku prezentuje metodę uszczelniania drzwi. Podwójne kreskowanie dotyczy przekroju poprzecznego kauczukowej uszczelki.

 

Fot. 08. Widok ościeżnicy ciężkich drzwi TD-2. Uwagę zwraca pozioma część ościeżnicy, osadzonej zaledwie kilka centymetrów nad poziomem posadzki oraz brak sztywnego zabezpieczenia przeciwodłamkowego stropu korytarza.

 

Uwagę zwraca bardzo nisko osadzona ościeżnica ciężkich drzwi TD-2. Jej pozioma, dolna część przewyższa zaledwie kilka centymetrów poziom posadzki. Sytuację komplikuje brak wzmocnienia stropu korytarza stalowymi belkami dwuteowymi oraz braku sztywnego zabezpieczenia przeciwodłamkowego [02]. W przypadku zalegania gruzu na posadzce korytarza po intensywnym ostrzale artyleryjskim skrzydło drzwi wejściowych TD-2 mogło ulec zaklinowaniu i uniemożliwić załodze opuszczenie schronu.  Alternatywne opuszczenie schronu zapewniało wyjście ewakuacyjne. Praktyczni niemieccy fortyfikatorzy stosowali w tym samym okresie wysokie, dwudzielne drzwi stalowe.

 


[01] – Większość pomiarów drzwi i ościeżnicy wykonano w marcu 2021 roku w obiektach pobliżu miejscowości Łuczyce 08 Przemyskiego Rejonu Umocnionego.
[02] – Sztywne zabezpieczanie przeciwodłamkowe wykonywano z arkuszy stalowej blachy, rozłożonej pomiędzy belkami o profilu dwuteowym.