Drzwi stalowe 14P7 z lukiem ewakuacyjnym (Stahltür mit Mannloch)

Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Elewacja schronu z wejściem chronionym przez drzwi stalowe 14P7 [01] (B-Werk, Besseringen, Westwall).

 

 

Fot. 02. Widok elewacji z osadzonymi drzwiami wejściowymi starego typu (odpowiadające późniejszej klasie odporności D) (fot. Paweł Pochocki).

 

 

 

Fot. 03. Widok drzwi starego typu od strony wnętrza schronu (odpowiadające późniejszej klasie odporności D) (fot. Paweł Pochocki).

 

 

 

14P7 – Stahltür mit Mannlochluke – stalowe drzwi wejściowe 14P7 z lukiem ewakuacyjnym należały do najczęściej stosowanych w niemieckich obiektach fortyfikacji stałych. Pancerz została zatwierdzony do stosowania w 1934 roku przez Urząd ds. uzbrojenia (niem. HWA – Heereswaffenamt). Do końca lutego 1941 roku wyprodukowano około 3600 sztuk.

Konstrukcję nowego pancerza 14P7 oparto na istniejącym już w niemieckiej fortyfikacji stałej rozwiązaniu jednoskrzydłowych drzwi stalowych (niem. schwere Flußstahltüren, einteilig mit Mannloch), chroniących wejście do schronu. Gazoszczelne drzwi wejściowe starego typu stosowano od 1930 roku. Były mocowane w płaszczyźnie elewacji (Fot. 02). Chroniły otwór wejściowy o wymiarach 0,80 x 1,11 m (szer. x wys.). Grubość blachy wynosząca około 30 mm zapewniała klasę odporności określaną jako „odłamko-odporna”. Centralnie umieszczony wyłaz umożliwiał bezpieczne opuszczenie schronu przez załogę w przypadku przysypania lub zaklinowania się drzwi wejściowych.

Trzyletni okres stosowania pancerza pozwolił na zebranie wszelkich informacji dotyczących problemów występujących podczas produkcji i eksploatacji.

Konstrukcja drzwi 14P7

Konstrukcji gazoszczelnych drzwi wejściowych 14P7 miała zapewnić wymagany poziom ochrony wejścia w przypadku ostrzału lub ataku gazowego. W celu zwiększenia sztywności, naroża drzwi zostały zaokrąglone. Wykonanie skrzydła drzwi z blachy ze stali konstrukcyjnej (niestopowej) o grubości 30 mm gwarantowało zachowanie najniższej klasy odporności „D”, określanej jako „odłamko-odpornej”  (niem. splittersicher).  Ciężar drzwi (wraz z ościeżnicą) wynosił około 500 kg przy wymiarach zewnętrznych ościeżnicy 1,14 x 1,280 m (szer. x  wys.).

 

Fot. 04. Stalowe drzwi 14P7 zachowane w bardzo dobrym stanie, pozbawione jednak uszczelek zapewniających gazoszczelność. Zdjęcie wykonane w jednym ze schronów „Skansenu Fortyfikacyjnego Czerwieńsk”.

 

Fot. 05. Stalowe drzwi 14P7 z założoną blendą w otworze obserwacyjnym. W lewym dolnym rogu drzwi wspornik na zdemontowany zewnętrzny uchwyt rygla drzwi. Zdjęcie wykonane w jednym ze schronów „Skansenu Fortyfikacyjnego Czerwieńsk”. (fot. Paweł Pochocki).

 

Fot. 06. Stalowe drzwi 14P7. Czerwony okrąg, malowany w górnej części, oznacza, że drzwi powinny być stale zamknięte.  Zdjęcie wykonane w jednym ze schronów „Skansenu Fortyfikacyjnego Czerwieńsk”. (fot. Paweł Pochocki).

 

Stalowe drzwi wejściowe 14P7 osadzano w płaszczyźnie elewacji (Fot. 01). Skrzydło drzwi mocowano do staliwnej ościeżnicy dwoma zawiasami o pionowej osi obrotu. Otwierane było na zewnątrz. Konstruktorzy wydziału  Wa.P.A 5 (Waffen-Prüf-Amt 5), odpowiedzialni za konstrukcję pancerza, zadbali o to, aby drzwi posiadały poziomą oś symetrii. W ten prosty sposób uzyskano możliwość osadzania tych samych drzwi jako „prawe” lub „lewe”. Zamierzony efekt osiągano przez odpowiednie ustawienie pancerza podczas mocowania do szalunku wznoszonego obiektu. W celu zmiany kierunku otwierania drzwi wystarczył obrót pancerza o 180 stopni i wykonanie czynności określonych na rys. 01.
Drzwi wyposażono w uchylny w płaszczyźnie poziomej wyłaz. Czworokątny otwór wyłazu, o wymiarach 49,0 x 40,0 cm (szer. x wys.) w świetle i zaokrąglonych narożach, pozwalał załodze na opuszczenie schronu w przypadku mechanicznego unieruchomienia drzwi. Mógł również być wykorzystywany do uzupełniania zapasów amunicji i wyżywienia, bez konieczności otwierania drzwi wejściowych.

Zamkniecie wyłazu posiada konstrukcję spawaną. Dwie odpowiednio uformowane i wzajemnie równoległe belki (Fot. 07), mocowane do płyty zamknięcia długimi spoinami, usztywniały konstrukcję. W środkowej części zamknięcia wyłazu, belki wykorzystano do prowadzenia zasuwy otworu obserwacyjnego. Rolę zasuwy pełniła stalowa płyta z uchwytem w kształcie odwróconej litery „U”. Opory tarcia minimalizowały 4 kulki łożyskowe umieszczone w gniazdach, po dwa w górnej i dolnej płaszczyźnie zasuwy. Jej skrajne położenia wyznaczały dwa opory. W położeniu „zamknięte” unieruchamiana była za pomocą docisku do wewnętrznej powierzchni drzwi. Dwa pokrętła dociskowe umieszczono w dolnej i górnej belce w pionowej osi otworu. Otwór obserwacyjny posiadał wymiary 8,0 x 11,5 cm (szer. x wys.) w świetle. Jego lekkie rozglifienie ułatwiało prowadzenie obserwacji.

Odpowiednio uformowane wysunięte na zewnątrz części belek wykorzystano do wahliwego mocowania zamknięcia wyłazu do drzwi wejściowych oraz ryglowania w pozycji „zamknięte”. Obrót zapewniały dwa łożyska ślizgowe, osadzone współosiowo w obu belkach. Sworzeń zawiasu, przechodzący przez łożysko ślizgowe z niewielki luzem,  zabezpieczono zawleczkami przed wysunięciem. Zamknięcie wyłazu było ryglowane w pozycji „zamknięte” za pomocą dwóch trzpieni z rączkami. Zwyczajowo, jak każde elementy ruchome w niemieckiej fortyfikacji (Fot. 07), otrzymały mocujące łańcuszki, chroniące je przed zagubieniem.

 

Fot. 07. Zamknięcie wyłazu stalowych drzwi 14P7. Po prawej stronie trzpienie ryglujące zamknięcie. Po lewej stronie dwa sworznie łożysk ślizgowych. W otworze obserwacyjnym założona blenda (fot. Paweł Pochocki).

 

Konstrukcja drzwi ułatwiała okresowe przewietrzanie schronu. Do tego celu otwór włazu lub otwór obserwacyjny zabezpieczano blendą. Blendy wykonywano z perforowanej blachy. Stosowane rozwiązania widoczne są na zdjęciach 07 i 08.

 

Fot. 08. Stalowe drzwi 14P7. Otwór włazu, zabezpieczony blendą, mógł być wykorzystywany do okresowego przewietrzania schronu. Na cofniętym zarysie zamknięcia wyłazu widoczne są regularnie rozmieszczone otwory gwintowane pod wkręty z łbem stożkowym do mocowania uszczelki. Zdjęcie wykonane w jednym ze schronów „Skansenu Fortyfikacyjnego Czerwieńsk”. (fot. Paweł Pochocki).

 

Rys. 01.  Zamiana „prawych” drzwi na „lewe” przez obrót ościeżnicy (1) o 180 stopni na przykładzie drzwi 430P01. W celu zapewnienia ich prawidłowej eksploatacji należy (po obrocie ościeżnicy) ponownie wprowadzić w gniazda (przy zachowaniu kierunku z góry w dół) sworznie zawiasów (2) skrzydła drzwi i zamknięcia wyłazu (7). Trzpienie ryglujące (9) wsuwamy z góry w gniazdo z tulejką (8), której również zmieniliśmy położenie. Ostatnie czynności dotyczą montażu elementów ryglujących w lustrzanym odbiciu (do pokazanego na rysunku): wspornika (4), dźwigni rygla (5), rygla (6) i płytki oporowej (3).

 

[01] Elewację schronu i drzwi stalowe 14P7 malowano w sposób jednolity. Stosowano barwy ochronne. Na zdjęciu drzwi zabezpieczone tylko antykorozyjnym podkładem. Wewnętrzna powierzchnia drzwi mogła być malowana białą farbą, co potwierdzają zachowane zdjęcia archiwalne.