Schron bojowo-obserwacyjny B1-3 z kopułą 9P7- Regelbau B1-3

Opracował: Franz Aufmann

Fot. 01. Widok tylnej ściany schronu bojowo-obserwacyjnego B1-3 z kopułą obserwatora (od strony zapola).

Schron bojowo-obserwacyjny Regelbau B1-3 z osadzoną w stropie małą kopułą (niem. MG-Schrtenstand mit Kleinstglocke) został zaprojektowany do prowadzenia obrony i  obserwacji w wyznaczonym sektorze. Konstrukcja schronu została zatwierdzona jako typowa (niem. Regelbau) w 1937 roku. Stanowisko bojowe ckm MG 08 na podstawie fortecznej chronione było płytą stalową 7 P7 [01] ze strzelnicą. Stanowisko obserwatora piechoty zostało umieszczone w małej kopule obserwatora 9 P7 (niem. Kleinstglocke 9 P7), osadzonej w stropie schronu. Obsługę 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 stanowiło 5 żołnierzy. Załoga schronu wraz z obserwatorami piechoty liczyła 7 ludzi.

Cechą charakterystyczną konstrukcji schronu Regelbau B1-3 była grubość żelbetowych ścian zewnętrznych wynosząca  100 cm oraz stropu 80 cm. Ściany wewnętrzne, podtrzymujące strop, otrzymały grubość 50 cm. Równomiernie rozłożone belki dwuteowe 240 stanowiły podstawę stropu. Stalowa blacha, umieszczona pomiędzy belkami, zabezpieczała załogę przed rażeniem odpryskami betonu, spowodowanymi bezpośrednimi trafieniami pocisków. Zaprojektowana konstrukcja stropu schronu gwarantowała odporność na wielokrotne trafienie 120 mm pociskami burzącymi i 105 mm ppanc.

 

Fot. 02. Wejście do schronu bojowego B1-3 z kopułą obserwatora. Po lewej stronie strzelnica obrony wejścia i zapola z zamknięciem typu 48P8.

 

Fot. 03. Widok małej kopuły obserwacyjnej 9 P7 w stropie Regelbau 3 o odporności B1

 

Obrona wejścia i zapola schronu Regelbau B1-3

Do obrony wewnętrznej zastosowano stanowisko broni ręcznej za strzelnicą z lekkim zamknięciem typu 57P8 (niem. Schartenverschluß 57P8 [02]). Stalowa płyta o grubości 2 cm z uchylnym zamknięciem została osadzona w wewnętrznej ścianie. Stanowisko znajdowało się w podszybiu małej kopuły obserwatora piechoty 9 P7 [03] (Rys. 01. 6). Otwór strzelnicy posiadał wymiary 8 x 12 cm. W zasięgi sektora ostrzału znajduje się otwór wejściowy do schronu.
Wejście do schronu Regelbau B1-3 zabezpieczały ciężkie gazoszczelne drzwi 14 P7 [04] o grubości 3 cm z zaokrąglonymi narożami. Ich waga wynosiła 500 kg. W drzwiach wejściowych znajduje się właz awaryjny o wymiarach 50 x 40 cm (szerokość x wysokość). W nim wykonano strzelnicę 8 x 12 cm (z zasuwą) dla broni ręcznej (Rys. 01. 8). Strop nad drzwiami wejściowymi wzmacniał pancerz 62 P9 (Fot. 02).
Cechą charakterystyczną schronów, wznoszonych po 1936 roku było zastosowanie strzelnicy obrony wejścia i zapola. Strzelnica została umieszczona w ścianie zewnętrznej obok drzwi wejściowych pod okapem. Schron bojowy Regelbau B1-3 posiadał strzelnicę ze standardowym, ciężkim zamknięciem typu 48 P8 [05]. Otwór strzelniczy 8 x 12 cm zamykany zasuwą, wykonano w 4 cm stalowej płycie.


Wyniki badań terenowych.

Podczas inwentaryzacji schronów bojowych typu Regelbau B1-3 na odcinku linii obrony o długości 1,2 kilometra Frontu Wschodniego Rejonu Umocnionego Giżycko (niem. Lötzener Seenstellung), odnotowano przypadki zastosowania do obrony wejścia i zapola:

1. – strzelnicy broni ręcznej z zamknięciem 48P8,
2. – strzelnicy z płytą stalową stosowaną do ochrony stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego,
3. – strzelnicy z płytą stalową stosowaną do ochrony stanowiska ciężkiego karabinu maszynowego z wykorzystaniem przeziernika do prowadzenia obserwacji.

 

 

Strzelnicę obrony wejścia i zapola z zamknięciem 48P8 zastosowano w schronach głęboko osadzonych w terenie z dojściem poprzez rów dobiegowy. Wielkość sektora ostrzału i obserwacji poprzez strzelnicę ograniczona była do kilku metrów  przez celowe ukształtowanie terenu.
W przypadkach możliwości prowadzenia obserwacji i ostrzału w sektorze nieograniczonym przez ukształtowanie terenu użyto płyty stalowe o grubości 2,0-2,5 cm, stosowane wcześniej głównie do ochrony stanowisk ciężkich karabinów maszynowych. Cechą charakterystyczną tego typu płyt [06] była duża strzelnica o wymiarach 31 x 28 cm. Strzelnica umożliwiała swobodną obserwację i prowadzenie ognia.
Płyta, stosowana do ochrony stanowiska ckm, została wyposażona w wąski przeziernik do prowadzenia obserwacji. Zamykany był zasuwą, przesuwaną pomiędzy dwoma równoległymi prowadnicami. To rozwiązanie umożliwiało prowadzenie obserwacji w wyznaczonym sektorze bez potrzeby otwierania dużego otworu strzelnicy a w przypadku zamocowanego uchwytu, prowadzenia ognia z ręcznego karabinu maszynowego. Przeziernik został wykorzystany w niektórych schronach typu B1-3.  Zdjęcie 03 prezentuje odcisk płyty stalowej. Mimo, że zachowano śruby mocujące (widoczne są ich odciski) prowadnice zasuwy przeziernika, nie wykonano dla niego rozglifionej szczeliny w żelbetowej ścianie schronu. Rozwiązanie z wykorzystaniem przeziernika prezentuje zdjęcie 05 i 06.

 

Fot. 04. Widok odcisku płyty stalowej OB 3294 ze strzelnicą dla ckm i z przeziernikiem obserwacyjnym dla dowódcy stanowiska. Nie wykonano szczeliny z rozglifieniem dla przeziernika. 1. kotwa mocująca płytę, 2. ślad odciśniętego przeziernika w betonie, 3. odcisk łba śruby mocującej prowadnice zasuwy przeziernika.

 

Fot. 05. Strzelnica obrony wejścia i zapola schronu bojowego typu B1-3.

 

Fot. 06. Widok stanowiska obrony wejścia i zapola w schronie Regelbau B1-3.

 

Fot. 07. Strzelnica obrony wejścia i zapola z wykorzystaniem przeziernika do prowadzenia obserwacji.

 

Układ wentylacji w schronie bojowym Regelbau B1-3

Fot. 08. Wejście do schronu bojowego B1-3 z kopułą obserwatora. Poniżej okapu znajdują się dwie czerpnie powietrza. Wylot przewodu usuwającego zużyte powietrze na zewnątrz znajduje się nad poziomem gruntu po prawej stroni otworu wejścia.

Do napowietrzania pomieszczeń schronu przewidziano układ wentylacji, którego zadaniem było bezpośrednie napowietrzanie pomieszczeń bojowych i izby załogi. Pośrednio zasilane były śluzy przeciwgazowe.
Do napowietrzania pomieszczeń schronu Regelbau B1-3 niezbędne było zastosowanie trzech filtrowentylatorów HES o wydajności 0,6 m3/min (36 m3/h) każdy. Po jednym urządzeniu umieszczono w izbie bojowej (Rys. 01. 1), w podszybiu małej kopuły obserwatora piechoty 9P7 (Rys. 01. 3) oraz w izbie załogi (Rys. 01. 5).

Każdy z wentylatorów zasysał powietrze poprzez układ rur z czerpni powietrza. Pomiędzy giętkim przewodem, łączącym filtrowentylator z rurą osadzoną w ścianie, umieszczano od 1937 roku obrotowy zawór odcinający 2ML.01 (niem. Derehschieber 2ML.01) [07]. Zawór zapewniał hermetyczne zamknięcie przewodów doprowadzających powietrze w momencie ataku gazowego. W późniejszym okresie stosowano filtrowentylator HES o wydatku 1,2 m3/min oraz filtr przeciwpyłowy wstępny. Zastosowanie filtrów wstępnych przeciwpyłowych (niem. VW Filter 1,2 – Viscosewattefilter 1,2) wymagało modernizacji położonych pod samym stropem zakończeń przewodów. W tym celu montowano adaptery w kształcie litery „S” (Fot. 09).

Rys. 01. Konfiguracji pomieszczeń schronu bojowego B1-3 z kopułą obserwatora. 1. Izba bojowa na ciężki ka-rabin maszynowy, 2. Korytarz – wewnętrzna śluza przeciwgazowa, 3. Podszybie małej kopuły obserwacyjnej 9 P7, 4. Śluza przeciwgazowa, 5. Izba załogi, 6. Wewnętrzna strzelnica obrony wejścia, 7. Strzelnica obrony wejścia i zapola, 8. ciężkie gazoszczelne drzwi wejściowe 14 P7, 9. Szyb wyjścia ewakuacyjnego, 10. Czerpnia powietrza, 11. Nadciśnieniowy zawór Drägera, 12. filtrowentylator HES 1,2, 13. Wylot zużytego powietrza.
Fot. 09. Uszkodzony adapter do mocowania filtra wstępnego.

Dwie czerpnie powietrza osadzono w tylnej ścianie schronu (Rys. 01. 10). Szybką wymianę powietrza umożliwiało nadciśnienie panujące w izbach bezpośrednio napowietrzanych. Z obu izb bojowych zanieczyszczone powietrze wypływało na zewnątrz schronu poprzez strzelnicę ckm w stalowej płycie 7P7 lub przez przezierniki obserwacyjne w małej kopule 9P7.
Nadciśnienie wytworzone przez filtrowentylator HES w izbie załogi (przy zamkniętych drzwiach gazoszczelnych 19P7) umożliwiało przepływ powietrza kolejno:

– do korytarza-śluzy przeciwgazowej (Rys. 02. 2), pomiędzy pomieszczeniami bojowymi,
– do śluzy przeciwgazowej (Rys. 01. 4),
– na zewnątrz schronu.

Przepływ powietrza umożliwiały rury osadzone w ścianach pomieszczeń. Wloty rur zabezpieczone były nadciśnieniowymi zaworami 4ML.01 firmy Dräger [08] z Lubeki. Zawór pozwalał na przepływ powietrza tylko w jednym kierunku. Wylot rury, usuwającej powietrze ze śluzy przeciwgazowej na zewnątrz schronu zabezpieczony był pancerzem (Rys. 02. 2). Zastosowano identyczny pancerz jak w przypadku czerpni powietrza.

Podczas prowadzenia ognia z ciężkiego karabinu maszynowego wymagana była ciągła praca wentylatora w izbie bojowej. Dla pomieszczenia bojowego z kopułą obserwacyjną (przy zamkniętych drzwiach, przeziernikach i strzelnicy obrony wejścia i zapola)  oraz dla izby załogi cykl pracy wentylatora napowietrzającego wynosił 10 minut,  co każde 30 minut.


Zdjęcia wykonano na terenie byłego Rejonu Umocnionego Giżycko (nieformalna nazwa niemieckiej pozycji: Lötzener Seenstellung).

[01] – przewidziano również ochronę stanowiska bojowego ckm przez płytę ze strzelnicą i płytę stropową. Schron bojowy z izbą bojową o tej konstrukcji określano jako B1-11.
[02] – Więcej  w opracowaniu Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 57P8 – Gewehrschartenverschluss
[03] – Więcej w opracowaniu Kleinstglocke 9P7 – Mała kopuła obserwatora piechoty
[04] – Więcej w opracowaniu Drzwi stalowe 14P7 z lukiem ewakuacyjnym (Stahltür mit Mannloch)
[05] – Więcej w opracowaniu  Zamknięcie strzelnicy broni ręcznej 48P8 – Gewehrschartenverschluss
[06] – Płyta tego typu została opisana w opracowaniu Stahl-Schartenplatte 2 cm stark – 2 cm płyta stalowa ze strzelnicą (1932)
[07] – Został opisany w opracowaniu Obrotowy zawór odcinający 2ML01
[08] – Więcej informacji w opracowaniu: Überdruckventil – niemiecki zawór nadciśnieniowy firmy Drägerwerk