Polskie pancerze ścienne ze strzelnicą ckm

Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Pancerz warstwowy pozbawiony wkładki ze szczeliną obserwacyjną i otworem na lufę ciężkiego karabinu maszynowego.

 

Fot. 02. Duża płyta stalowa z niegazoszczelna strzelnica z 1936 roku.
Fot. 03. Mała płyta z niegazoszczelną strzelnicą z 1936 roku.
Fot. 04. Pancerz warstwowy z 1936 roku.
Fot. 04. Widok pancerza warstwowego z 1937 roku z osadzoną gazoszczelną wkładką.

 Wytyczne dla pancerzy ściennych ze strzelnicą na ckm

Wytyczne dla konstrukcji pancerzy opracowało Kierownictwo Fortyfikacji w 1932 roku. Wyniki prac zebrano w Instrukcji Fort. 10/1932. Brano od uwagę trzy położenia pancerza: na przednim licu ściany, wewnątrz grubości ściany i na wewnętrznym licu ściany. Zakładano ostrzał artyleryjski pociskami o kalibrze do 155 mm.
Określenie minimalnych wymiarów gabarytowych przeprowadzono oddzielnie dla płyt pancernych ze strzelnicami do ognia bocznego i czołowego. Położenie pancerza na przednim licu ściany ułatwiało mocowanie płyty. Zakładano mocowanie płyty pancernej za pomocą minimum czterech kotw. Takie osadzenie płyty umożliwiało wykorzystanie grubości ściany na stanowisko bojowe i nie powodowało konieczności zwiększenia powierzchni izby. Zasadniczą wadą tego rozwiązania były duże wymiary płyty, niezbędnej do ochrony stanowiska bojowego. Optymalizację wymiarów płyty przeprowadzono poprzez zastosowanie pancerza wewnętrznego, chroniącego załogę przed odpryskami betonu w przypadku uderzenia pocisku.

Określono standardową wysokość osi strzelnicy na 130 cm, mierzoną od poziomu posadzki izby. Strzelnica powinna umożliwić prowadzenia ognia  w zakresie od +100 do – 150  w płaszczyźnie pionowej a w płaszczyźnie poziomej od +300 do – 300 względem osi strzelnicy. Płytę pancerną wykonywano ze stali konstrukcyjnej o podwyższonej jakości i średniej zawartości węgla. Zaliczano ją do pancerzy jednorodnych. Właściwości fizyczne, takie jak wytrzymałość na rozerwanie, czy udarność oraz skład chemiczny nie ulegał zmianie w funkcji odległości od czoła płyty.

Uznano, że położenie płyty pancernej ze strzelnicą do prowadzenia ognia bocznego w środku grubości ściany jest optymalne. W tym położeniu szerokość płyty osiąga wartość minimalną. Przed bezpośrednim ostrzałem artyleryjskim nieprzyjaciela pod katem 450 do osi strzelnicy, płyta pancerna do ognia bocznego chroniona była przez maskę (odpowiednio ukształtowaną bryłą schronu).  Założono, że od ognia bocznego nieprzyjaciela lub od strony zapola, strzelnica narażona jest wyłącznie na uderzenia pocisków dział piechoty o kalibrach 37 – 47 mm lub pocisków z broni maszynowej i to tylko w przypadku, gdy pojedynczym oddziałom udała się obejść linię obrony.  Przyjęto, że grubość rzędu 30 mm jest wystarczająca dla pancerza ze strzelnicą  do prowadzenia ognia bocznego, osadzonego w połowie grubości ściany.


Pancerze ścienne ze strzelnicą na ckm w fortyfikacji stałej w 1936 roku

Schrony bojowe fortyfikacji stałej na broń maszynową, wyposażano w 1936 roku w dwa typy pancerzy ściennych. Pierwszy z nich wykonany był wykonany z dużej walcowanej płyty stalowej o grubości 80 mm (więcej >>). Posiadał wewnętrzny pancerz przeciwodpryskowy. Lufa ckm, umieszczona w dolnej części strzelnicy, chroniona była staliwną wkładką a góra przeznaczona do obserwacji niegazoszczelnym zamknięciem.
Drugi typ pancerza ściennego posiadał konstrukcję skrzynkową (więcej >>). Został wykonany z blach o grubości 25 mm. Strzelnicę wypełniała staliwna wkładka. Miała chronić ckm i  zamknięcie otworu obserwacyjnego przed ostrzałem z broni maszynowej. Zastosowane rozwiązanie zamknięcia strzelnicy czyniło pancerz gazoszczelnym.
W zależności od przewidzianego kierunku ataku nieprzyjaciela, schrony do ognia dwubocznego otrzymały w newralgicznym kierunku  pancerz pionowy wykonany z dużej walcowanej płyty stalowej. W drugim kierunku lub do obrony zapola zalecany był  pancerz skrzynkowy o mniejszej odporności na przebicie.
Trzeci typ pancerza pionowego został osadzony prawdopodobnie tylko w dwóch schronach punktu oporu wzg. 310 „Bobrowniki”. Należał do grupy pancerzy prototypowych, którego produkcję zaniechano ze względu na wysokie koszty produkcji. Potocznie nazywany jest „pancerzem załamanym”. Wykonano go w dwóch odmianach jako „lewy” i „prawy” w zależności od położenia strzelnicy ckm względem krzywizny pancerza. Pobieżne oględziny zachowanego egzemplarza (znajduje się aktualnie w Muzeum Śląskim w Katowicach) ze zburzonego schronu w Bobrownikach pozwalają stwierdzić, że pancerz jest odlewem staliwnym. Kształt płyty uzyskano dzięki odpowiedniemu wyprofilowaniu formy odlewniczej.

Konstrukcję pancerza pionowego ze strzelnicą z niegazoszczelnym zamknięciem, niestosowanego w fortyfikacjach na Górnym Śląsku,  opracował Wydział Fortyfikacyjny w Departamencie Budownictwa MSWojsk. pod koniec 1935 roku.  Nowy pancerz pionowy ze strzelnicą na ckm (więcej >>), o wyjątkowo prostej konstrukcji, został osadzony po raz pierwszy na wiosnę w 1936 roku w budowanym  schronie na zapolu grupy fortowej „Carski Dar”.