Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – wentylacja

Opracował: Franz Aufmann
Rys. 01. Schron bojowy o odporności B1 z sześciostrzelnicową kopułą 35P8. Przekrój a-b i c-d.

 

Urząd uzbrojenia (niem. Waffenamt) opracował w 1934 roku konstrukcję sześciostrzelnicowej kopuły z kulowymi zamknięciami strzelnic dla schronów bojowych . Kopuła otrzymała oznaczenie 20P7 (niem. MG – Panzerturm 20P7 mit 6 Scharten). Pierwszy egzemplarz został wykonany w 1935 roku przez Höreder Verein i osadzony w stropie dzieła fortecznego, wchodzącego w skład umocnień Pozycji Pomorskiej (niem. Pommernstellung) a nie formalnie określanego w literaturze jako grupa warowna Marianowo [01]. Kolejne egzemplarze kopuły 20P7 wyprodukowane w 1936 roku i przeznaczono dla schronów bojowych typu B-Werk Miedzyrzeckiego Rejonu Umocnionego (niem. Festungsfront Oder-Warthe-Bogen czyli FF OWB). Równolegle pracowano nad rozwiązaniem konstrukcyjnym sześciostrzelnicowej kopuły bojowej na broń maszynową o odporności A1 i B1. Pancerze otrzymały odpowiednio oznaczenia 40P8 i 35P8.
W 1936 roku na zlecenie niemieckiego Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (niem. Oberkommando des Heeres) opracowano projekty schronów bojowych dla broni maszynowej. Jedno z rozwiązań z  kopułą 35P8 zaprezentowano na rysunkach 1-2. Kopułę osadzono w stropie obiektu o odporności B1.

 

 

Rys. 02. Schron bojowy o odporności B1 z sześciostrzelnicową kopułą 35P8. Przekrój poziomy. F – czerpnia powietrza, A – podstawowe odprowadzenie powietrza, A’ – odprowadzenie powietrza, O – komin pieca grzewczego. Przewód odprowadzający powietrze ze śluzy przeciwgazowej przebiega na pewnej długości poniżej przewodu dostarczającego powietrze, dlatego też na rysunku jest częściowo niewidoczny. Wyjście przewodu znajduje się przy strzelnicy obrony wejścia i zapola.

 

 

 

Podstawa kopuły znalazła się na wysokości 2,25 m nad poziomem fundamentu a sklepienie kopuły na wysokości 4,15 m. Szyb o średnicy 2,5 m został przedzielony platformą, wydzielającą przestrzeń bojową [02]. Konstrukcja platformy umożliwiała swobodny przepływ powietrza.  Łączna kubatura pomieszczenia była 2,5 raza większa od standardowej izby [03] bojowej ze stanowiskiem karabinu maszynowego MG 08 za płytą ze strzelnicą. Wejście chronione było gazoszczelnymi drzwiami 16P7. Strzelnica broni ręcznej posiadała pancerz typu 57P8.

W szybie kopuły 35P8 został umieszczony filtrowentylator (Rys. 02). Tłoczył w ciągu minuty 0,6 m3 oczyszczonego powietrza do przestrzeni bojowej. Powietrze dostarczały dwie chronione pancerzami czerpnie powietrza, umieszczone na elewacji schronu. Zanieczyszczone gazami prochowymi powietrze wypływało na zewnątrz kopuły po przez nieuszczelnione strzelnice, z których prowadzono ogień. Wielkość szczelin nie gwarantowała odpowiedniego wypływu zanieczyszczonego powietrza a tym samym wymiany powietrza w kopule. Wypływające pod ciśnieniem powietrze wokół jarzma miało za zadanie zapewnić przepływ powietrza przed strzelnicą, rozwiać gazy prochowe i zapewnić dobrą widoczność dla optycznego celownika Pz.Z.F.1. Utrzymujące się nadciśnienie zapewniało warunek gazoszczelności pomieszczenia. Na rysunku zaznaczono strzałkami obieg powietrza w schronie. Na zaprezentowanym rysunku nie istnieje jeszcze rura (z zaworem nadciśnieniowym) odprowadzająca zanieczyszczone powietrze z szybu na zewnątrz schronu [04].
W kolejnych latach wprowadzono filtrowentylatory o wydatku nominalnym 1,2 i 2,4 m3/min. Zazwyczaj stosowano jednocześnie dwa wentylatory tego samego typu np. HES 1,2 niż jeden o dwukrotnie większym wydatku np. HES 2,4. Główny przewód, odprowadzający zanieczyszczone powietrze z przestrzeni bojowej, został podwieszony pod platformą. Ma kształt dwóch półpierścieni (jest pomalowany na czerwono – Fot. 02), aby za pomocą przewodów o mniejszej średnicy, umieszczonych pomiędzy ścianą kopuły a prowadnicą podstaw fortecznych, zbierać zanieczyszczone gazami powietrze z przestrzeni bojowej. Zanieczyszczone powietrze odprowadzane jest przewodem na zewnątrz schronu. Wyposażono go w zawór odcinający. Jeden z przewodów zbierających zanieczyszczanie powietrze, ze specjalnie w tym celu wykonanym zakończeniem, widoczny jest na Fot. 03.

 

Fot. 02. Platforma kopuły 20P7 w schronie WH 201 Regelbau R 114b w Dillingen – Pachten (zdjęcie ze strony internetowej http://www.bunker20.de/).

Fotografia 03 przedstawia wnętrze kopuły z częściowo zdemontowaną prowadnicą dla podstaw fortecznych. Dlatego też widoczny jest jeden  z przewodów odprowadzających zanieczyszczone powietrze.
Fot. 02 zostało wykonane w schronie R 114b o numerze WH20 w Dillingen – Pachten.  Zdjęcie znakomicie prezentuje platformę kopuły 20P7. Po lewej i prawej stronie widoczne są rury zrzutni łusek (oznaczone kolorem szarym). Wystrzelone łuski, zbierane przy karabinie maszynowym, spadały giętkim przewodem podłączonym do kolektora. Kolektor zrzutni łusek, był zamocowany do platformy. Każdy z czterech kolektorów, obsługiwał karabin maszynowy na podstawie fortecznej ustawiony w jeden z dwóch sąsiadujących strzelnic. Konstrukcja kolektora zapewniała szybkie mocowanie giętkiego przewodu w przypadku konieczności zmiany strzelnicy i kolektora. Łuski zbierane były do gazoszczelnych worków, mocowanych do zrzutni łusek na poziomie posadzki lub dolnej platformy.

 

 

Fot. 03. Wnętrze kopuły z częściowo zdemontowaną prowadnicą dla podstaw fortecznych. Po prawej stronie widoczny jest jeden z przewodów odprowadzających zanieczyszczone powietrze (zdjęcie ze strony internetowej https://www.landmarkscout.com/fuhrerhauptquartier-wolfsschlucht-2-margival-laffaux-france/).

[01]  – Werkgruppe von Gimborn. patrz: Ausgewählte Aspekte der Armierungsvorarbeiten an der Pommernstellung im Bereich des Festungspionierstabes 4 [Deutsch Krone] in den Jahren 1935 bis 1939. Dariusz Pstuś, Sascha Sabien,  Fortifikation 30 / 2016.

[02] – więcej informacji w opracowaniach:
Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – MG-Panzerturm mit 6 Scharten,
Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – stanowisko dowodzenia,
Sześciostrzelnicowa kopuła bojowa – stanowisko MG 34

[03] – wymiary standardowej izby bojowej w 1936 roku ze stanowiskiem karabinu maszynowego MG08 na podstawie fortecznej za płytą  wynosiły 2,00 x 2,20 x 1,90 m.

[04] – Projekt schronu z kopułą 35P8 jest datowany na listopad 1936 roku. Zgodnie z pismem przewodnim, jako jeden z kilku projektów, został przesłany do opiniowania odpowiednim służbom. Schrony miały być wznoszone jako konstrukcje standardowe w 1937 roku. Zawiera kilka nowych rozwiązań dla niemieckiej fortyfikacji stałej. Adresaci mieli przywilej zgłaszania swoich opinii i uwag. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że błąd polegający na nieefektywnej wymianie powietrza w kopule mógł być zauważony przez opiniujące służby i skorygowany.
W późniejszym okresie stosowany był przewód odprowadzający zanieczyszczone powietrze z szybu kopuły na zewnątrz schronu.  Był zabezpieczony nadciśnieniowym zaworem zakładu Drägerwerk z Lubeki. Wylot przewodu mógłby znajdować się w śluzie (w przypadku omawianego projektu) lub jak w późniejszych konstrukcjach serii Rote w korytarzu wejściowym, pomiędzy drzwiami kratowymi a drzwiami wejściowymi do schronu.