Schron bojowy – Gliniski II

Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Widok schronu od strony zapola w kierunku lewej południowej strzelnicy ckm i wejścia do schronu. Po prawej stronie czworokątny otwór na pancerz o konstrukcji skrzynkowej, chroniący wyjście ewakuacyjne.

 

Rys. 01 schemat schronu. 1. stanowisko bojowe ckm, 2. wyrzutnia ładunków oświetlających, 3. strzelnica pomocnicza, 4. korytarz do podszybia kopuły, 5. wyjście ewakuacyjne, 6. wejście do schronu, 7. czerpnia powietrza.

 

Fot. 02. Widok schronu od strony zapola w kierunku prawej północnej strzelnicy ckm.
Fot. 03. Widok schronu od strony zapola. Na wprost tylna ściana z wyjściem ewakuacyjnym.

 

 

Schron na broń maszynową został wzniesiony na wzgórzu, w zakolu rzeki Netty. Ściana czołowa, narażona na bezpośredni ostrzał uzyskały grubość około 180 cm oraz dodatkowe wzmocnienie przed ostrzałem w postaci nasypu kamienno-ziemnego. Strzelnice broni maszynowej ulokowano w ścianach bocznych, chronione przed skośnym ostrzałem przez odpowiednio ukształtowaną bryłę schronu, zwężającą się w kierunku tylnej ściany. Trzeci ckm lub rkm, umieszczony w kopule pancernej, miał bronić przedpola schronu. Schron wyjątkowo starannie został przygotowany do obrony okrężnej. Podejście do strzelnic ckm chronione było ogniem broni ręcznej. Do tego celu mogła być wykorzystana strzelnica obrony bliskiej oraz strzelnica w wejściowych drzwiach pancernych.  W tylnej ścianie umieszczono wyjście ewakuacyjne, zamykane pancerzem o konstrukcji skrzynkowej.  Strzelnica zamykana uchylną w poziomie płytą, mogła być wykorzystana do obrony zapola. Rzutnia granatów osadzona po lewej stronie wyłazu likwidowała martwe pole, powstałe przy tylnej ścianie.
Strop uzyskał zmienną grubość do około 140 cm, mierzoną na krawędzi stropu i otworu technologicznego na kopułę pancerną. Z nieznanych przyczyn nie uzyskał standardowego wzmocnienia w postaci stalowych kształtowników i rozpiętych między nimi płatów stalowej blachy.
Do poważnych mankamentów konstrukcyjnych schronu można zaliczyć:
– brak zabezpieczenia wejściowych drzwi pancernych przed bezpośrednim ostrzałem od strony zapola w przypadku obejścia przez nieprzyjaciela linii obrony,
– umieszczenie wyjścia awaryjnego w osi izby bojowej i korytarza prowadzonego do podszybia kopuły.

Drzwi pancerne świetnie chroniły wnętrze schronu przed uderzeniami pocisków broni maszynowej i odłamkami pocisków. Nie spełniały swojego zadania podczas ostrzału pociskami przeciwpancernymi z płaskotorowej broni przeciwpancernej nawet najmniejszych kalibrów.
Budowa schronu nie została ukończona. Nie osadzono kopuły pancernej. W stropie pozostawiono szyb technologiczny o nietypowych wymiarach. Pomieszczenia w schronie nie zostały otynkowane. Na ścianach widoczna jest monolityczna siatka wykonana ze stalowej blachy cięto-ciągnionej. Stosowano ją do wzmacniania  tynków cementowo-wapiennych a w schronach jako elastyczne zabezpieczenie przed odpryskami betonu podczas bezpośrednich trafień pociskami dużych kalibrów. Monolityczną metalową siatkę produkowano z arkuszy blachy o różnej grubości. Na arkuszu wykonano szeregi równoległych, wzajemnie przesuniętych nacięć. Następnie arkusz blachy poddawany był rozciąganiu w kierunku prostopadłym do wykonanych nacięć do momentu uzyskania oczek o kształcie rombu o żądanych wymiarach. Nazywana była siatką Ledóchowskiego, której z jednym ze znanych producentów była „Polska Fabryka Siatki Jednolitej Hrabiego Stanisława Ledóchowskiego SA” z siedzibą przy ulicy Przemysłowej na Powiślu w Warszawie. Fabryka, przejęta w 1910 roku przez Stanisława Ledóchowskiego, świetnie prosperowała do zakończenia pierwszej wojny światowej. W latach dwudziestych i trzydziestych zeszłego wieku firma zaczyna podupadać. Określenie monolitycznej siatki Ledóchowskiego nadal stosowane jest w współczesnym budownictwie.

Fot. 04. Tylna ściana schronu. od lewej : otwór czerpni powietrza, wyjście awaryjne, wylot zrzutni granatów (na poziomie gruntu), wylot rury odprowadzającej zużyte powietrze.

 

Fot. 05. Szyb technologiczny na kopułę pancerną.
Fot. 06. Korytarz prowadzący do podszybia nieosadzonej kopuły.
Fot. 07. Wejście z południowej izby do izby bojowej.
Fot. 08. Widok na północną ścianę ze stanowiskiem bojowym i tylną z wyjściem ewakuacyjnym.
Fot. 09. Widok na tylną ścianę izby bojowej. Od lewej: wyrzutnia ładunków oświetlających, zrzutnia granatów, wyjście ewakuacyjne i rura czerpni powietrza.

 

Fot. 10. Widok na południową ścianę ze stanowiskiem bojowym.

Szyb technologiczny na kopułę pancerną

W osi schronu wykonano nietypowy technologiczny szyb na kopułę pancerną. Średnica cylindrycznego szybu wynosi 250 cm a głębokość, mierzona od krawędzi stropu i szybu, około 140 cm. Podszybie kopuły stanowił krótki korytarz o szerokości 92 cm, poprowadzony bezpośrednio z izby bojowej. W ścianach korytarza osadzono rury układu wentylacyjnego, doprowadzające powietrze do obu bocznych izb. Po prawej stronie znajdują się klamry chwytowe, umożliwiające wejście do  przestrzeni bojowej osadzonej kopuły (Fot. 06).
Wymiary szybu pozwalały na osadzenie każdej z produkowanych w okresie międzywojennym kopuł bojowych lub obserwacyjno-bojowych, przy spełnieniu warunku, że dolna krawędź strzelnicy ma znajdować się na wysokości minimum 10 cm nad poziomem stropu. Biorąc pod uwagę doświadczenia Kierownictwa Robót nr 18, które wcześniej wznosiło fortyfikacje w pasie działania Armii „Baranowicze”, oraz dostarczane wyposażenie ze składów saperskich ze wschodnich terenów Polski, nie wyklucza się zastosowania niegazoszczelnej kopuły obserwacyjno-bojowej. Takie rozwiązanie potwierdza brak ościeżnicy drzwi gazoszczelnych w korytarzu prowadzącym z izby bojowej do podszybia. Możliwe było osadzenie kopuły obserwacyjno-bojowej, produkowanej od 1938 roku przez Hutę „Zygmunt”. Prawdopodobnie z braku pancerza na składzie, wykonano „uniwersalny” szyb technologiczny. Tego typu kopułę  osadzono w sąsiednim schronie (więcej>>), zajmującym się w odległości 1750 m w kierunku północnym.


Izba bojowa

W izbie bojowej umieszczono dwa stanowiska ckm do prowadzenia ognia bocznego. Strzelnice wyposażono w niegazoszczelny typ pancerza, wprowadzony na wyposażenie schronów w 1939 roku (więcej >>). Ciężki karabin maszynowy ustawiony był na podstawie fortecznej.  Stanowisko bojowe nie było wyposażone w układ chłodzenia ckm, stosowane w ciężkich schronach fortyfikacji stałej (więcej >>).  Wodę w chłodnicy uzupełniano zgodnie z zasadami obsługi ckm podczas prowadzenia ognia w warunkach polowych.  Po prawej stronie północnego stanowiska ckm (Fot. 08.) została umieszczona wyrzutnia ładunków umożliwiająca prowadzenie ognia w nocy. Oś wyrzutni nie jest równoległa do osi strzelnicy ckm. Zadaniem wyrzutni ładunków było oświetlenie odcinka obrony obejmującego również sektor ostrzału południowej strzelnicy ckm sąsiadującego schronu. Nisza wyrzutni zamykana była gazoszczelnymi drzwiczkami. Powyżej znajduje się wlot rury, którą usuwano skażone gazami prochowymi powietrze z izby bojowej na zewnątrz schronu. Po prawej stronie, w tylnej ścianie widoczny jest wlot rury, odprowadzającej powietrze z prawej izby załogi.
W tylnej ścianie schronu (Fot. 09.) znajduje się wyjście ewakuacyjne ze schronu. Od zewnętrznej strony chronione było pancerzem o konstrukcji skrzynkowej skrzynkowym z zamykanym otworem obserwacyjnym. Otwór obserwacyjny był również wykorzystywany jako strzelnica broni ręcznej do obrony zapola. Od strony izby bojowej wejście ewakuacyjne zabezpieczone było dwuskrzydłowymi, blaszanymi drzwiczkami. Konstrukcja pancerza różni się szczegółami od rozwiązania stosowanego na Górnym Śląsku.
Po prawej stronie wyjścia ewakuacyjnego osadzono w tylnej ścianie zrzutnię granatów (nie zaznaczona na schemacie schronu) w celu zlikwidowania martwego pola.


Układ wentylacji schronu

Ze względu na kubaturę schronu mogły być zastosowane w układzie wentylacji wentylatory promieniowe z ręcznym napędem.

Na rysunku zaznaczono położenie rur, które można zaliczyć do układu wentylacji schronu. W zewnętrzem ścianie izby bojowej umieszczono czerpnię powietrza. Zachowały się dwie wyrzutnie gazów prochowych ze stanowisk bojowych ckm i po jednej wyrzutni zużytego powietrza z lewego pomieszczenia i izby bojowej. W ścianie pomiędzy izbą bojową a izbą załogi pozostawiono dwa otwory. Jeden otwór na rurę do zasilania pieca grzewczego, położony tuż nad poziomem posadzki i drugi odprowadzający powietrze z izby załogi (poniżej stropu). W ścianach bocznych korytarza, prowadzącego do szybu kopuły, widoczne są dwa otwory (w lewej i prawej), które można zaliczyć do układu wentylacji schronu.


Aktualizacja (02.06.2010, 12:00)