PPK – dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na 2 ckmy

SONY DSC
Fot. 01. Linia Mołotowa. PPK – Dwukondygnacyjny schron na dwa ciężkie karabiny maszynowe do ognia bocznego . Zdjęcie wykonano w pobliżu miejscowości Wołkusz – Grodzieński Rejon Umocniony.

 

Dwukondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ciężkie karabiny maszynowe (ros. двуэтажный пулеметный полукапонир на две пулемётные установки) o równoległych kierunkach ognia jest obiektem często spotykanym na „Linii Mołotowa”. Obiekt został zaprojektowany jako gazoszczelny z pełnym zapleczem technicznym, obejmującym maszynownię z agregatem prądotwórczym i systemem wentylacyjnym z przeciwchemicznymi filtrami.
Dolna kondygnacja znajduje się poniżej poziomu gruntu. Przed ścianą czołową ze strzelnicami znajduje się rów diamentowy. Utrudniał podejście do strzelnic i uniemożliwiał ich zasypanie przez grunt lub gruz przemieszczony podczas ostrzału artyleryjskiego. Przednia ściana została przedłużona orylonem chroniącym strzelnice przed bocznym ostrzałem. Powinna być obsypana nasypem kamienno-ziemnym, chroniącym przed ostrzałem od strony przedpola. Wejście znajdowało się w tylnej ścianie. Stropy wzmacniano standardowo stalowymi profilami dwuteowymi, między którymi rozłożono arkusze z blachy stalowej. Zgodnie z wcześniejszymi doświadczeniami, miały chronić załogę przed odpryskami betonu, powstającymi podczas bezpośredniego trafienia pocisku w strop obiektu.

 

SONY DSC
Fot. 02. Linia Mołotowa. Widok ściany czołowej ze strzelnicami. Pomiędzy strzelnicami w skośnie położonym odcinku ściany umieszczono niszę z wyprowadzeniem rury odprowadzającej gazy spalinowe i zużyte powietrze z maszynowi schronu (pomieszczenie Rys. 01, -12.)
Fot. 03. Widok izby bojowej, pierwszej od strony orylonu. -1. zrzutnia łusek, -2. uchwyty pompy wodnej, -3. wsporniki pod górny zbiornik układu chłodzenia ckm, -4. rura odprowadzająca gazy prochowe na zewnątrz schronu.
Fot. 03. Linia Mołotowa. Widok izby bojowej, pierwszej od strony orylonu. -1. zrzutnia łusek, -2. uchwyty pompy wodnej, -3. wsporniki pod górny zbiornik układu chłodzenia ckm, -4. rura odprowadzająca gazy prochowe na zewnątrz schronu, – a. zawór wentylacyjny.

Schron posiada dwa stanowiska bojowe 7,62 mm ciężkich karabinów maszynowych Maxim wz. 1910. Obsadę stanowiska stanowiło trzech żołnierzy w tym dowódca w stopniu podoficera. Broń osadzono  na podstawie fortecznej z 1939 roku za dwudzielnym staliwnym pancerzem skrzynkowym. W nomenklaturze radzieckiej takie stanowisko bojowe posiadało oznaczenie NPS-3. Podstawa forteczna została wyposażona w nowoczesny celownik optyczny KTP z podświetlaną skalą i powiększeniu 2,5x. Pole obserwacji ograniczone było do 40. Stanowiska bojowe umieszczono w oddzielnych izbach zamykanych lekkimi drzwiami gazoszczelnymi. Do chłodzenia ciężkiego karabinu maszynowego, przewidziano wodny układ chłodzenia. Składał się z dwóch zbiorników na wodę. Pompa, zapewniająca przepływ wody między zbiornikami, mocowana była do dwóch kotw osadzonych w ścianie (Fot. 03, -2). Powyżej pompy, na dwóch poziomych wspornikach, ustawiony był górny zbiornik (pod stropem) o pojemności 50 litrów (Fot. 03, -3.). Dolny zbiornik powinien znajdować się w rogu izby bojowej na wysokości posadzki (na rys. 01 nie został oznaczony).
Schron wyposażono w układ usuwania gazów prochowy. Łuski z wystrzelonych nabojów usuwane były przez gazoszczelną zrzutnie łusek na zewnątrz schronu do rowu diamentowego. Na fot. 03 widoczna jest zachowana część zrzutni a osadzona w czołowej ścianie schronu na poziomie posadzki. Do komory zamkowej karabinu maszynowego podłączony był giętki przewód do odsysania gazów prochowych. Na schemacie schronu (Rys. 01) zaznaczono przebieg stalowych rur odprowadzających gazy prochowe z  obu izb bojowych. Zamocowane były do uchwytów pod stropem schronu. Wentylator, zasysający gazy prochowe, zamocowano do ściany po lewej stronie wejścia w pierwszej izbie od strony orylonu. Przewód osadzony w ścianie czołowej a odprowadzający gazy prochowe na zewnątrz schronu, widoczny jest w prawym górnym rogu izby bojowej (Fot. 03, -4) lub na Fot. 01.

 

 

Rys. 01. Linia Mołotowa. Schemat dwukondygnacyjnego schronu na dwa ciężkie karabiny maszynowe do ognia bocznego. -1. lewa izba bojowa, -2. prawa izba bojowa, -3. korytarz z szybem łączącym obie kondygnacje, -4. izba dowodzenia, -5. śluza przeciwgazowa, -6. korytarz wejściowy, -7. izba załogi z zaznaczonym położeniem wejścia do zbiornika na wodę do celów technicznych, -8. pomieszczenie z ujęciem wodnym i wyjściem ewakuacyjnym, -9. pomieszczenie magazynowe z paliwem dla generatora prądotwórczego, -10. WC, -11. pomieszczenie z filtrami i wentylatorem, -12. maszynownia.
Rys. 01. Linia Mołotowa. Schemat dwukondygnacyjnego schronu na dwa ciężkie karabiny maszynowe do ognia bocznego. -1. lewa izba bojowa, -2. prawa izba bojowa, -3. korytarz z szybem łączącym obie kondygnacje, -4. izba dowodzenia, -5. śluza przeciwgazowa, -6. korytarz wejściowy, -7. izba załogi z zaznaczonym położeniem wejścia do zbiornika na wodę do celów technicznych, -8. pomieszczenie z ujęciem wodnym i wyjściem ewakuacyjnym, -9. pomieszczenie magazynowe z paliwem dla generatora prądotwórczego, -10. WC, -11. pomieszczenie z filtrami i wentylatorem, -12. maszynownia, -13. strzelnica obrony wejścia, -14. szyb łączący obie kondygnacje, -15. zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego, -16. rów diamentowy, -17. orylon.

 

SONY DSC
Fot. 04. Wewnętrzna strzelnica obrony wejścia.

 

SONY DSC
Fot. 05. Widok otworu szybu łączącego obie kondygnacje.

 

SONY DSC
Fot. 06. Izba dowodzenia. Wsporniki pod sprzęt łączności.
SONY DSC
Fot. 07. Izba dowodzenia. Widok pancerza chroniącego peryskop do obserwacji okrężnej.

 

SONY DSC
Fot. 08. Widok otworu szybu łączącego obie kondygnacje.
Dybawka szyb peryskopu
Fot. 09. Zamknięcie szybu peryskopu.

Komunikację między kondygnacjami zapewniał szyb z klamrami (Rys. 01 -4). Zamykany był gazoszczelną klapą wykonaną z tłoczonej blachy. W pomieszczeniu z szybem znajdowała się wewnętrzna strzelnica obrony wejścia. Dodatkowym zabezpieczeniem wejścia do schronu były drzwi kratowe oraz ciężkie drzwi stalowe, znajdujące się w drugiej części korytarza wejściowego (Rys. 01 -6.) Załamany pod kątem prostym korytarz wejściowy (ros. сквозник), zakończony szczeliną przeciw podmuchową, uniemożliwiał bezpośredni ostrzał ciężkich drzwi wejściowych. Rozwiązanie było stosowane już w fortyfikacji rosyjskiej przed I Wojną Światową.

Dowódca schronu kierował ogniem z izby dowodzenia (Rys.01, -04). Przewidziano możliwość okrężnej obserwacji pola walki za pomocą peryskopu ustawionego na statywie. Celowniki optyczne na obu stanowiskach NPS-3 umożliwiały prowadzenie obserwacji tylko w zakresie sektora ognia. Zdjęcie fot. 07 prezentuje pancerz peryskopu osadzony w stropie schronu. Od zewnątrz zamykany był obrotową płytką widoczną na fot. 09. W schronach fortyfikacji stałej dla broni maszynowej stosowano peryskopy TU 1 i PER 27 o czterokrotnym powiększeniu obrazu. Ruchomy pryzmat obiektywu pozwalał na obserwację w zakresie od +400 do -400 w płaszczyźnie pionowej. W pozycji roboczej peryskop wysunięty był na wysokość 30-40 cm ponad powierzchnię stropu.

Izbę dowódcy wyposażono również w telefon polowy. Uchwyty do mocowania sprzętu zostały osadzone w ścianie (Fot. 06). Przewidziano również możliwość łączności za pomocą radiostacji polowej. W stropie obiektu pozostawiono otwór technologiczny o przekroju 10×10 cm do zamocowania wysuwanej anteny. Do łączności wewnętrznej zastosowano rury głosowe.

 

Fot. 10. Widok izby załogi w kierunku szybu komunikacyjnego.
Fot. 10. Widok izby załogi w kierunku szybu komunikacyjnego.
Fot. 11. Dwa otwory wejściowe do pomieszczenia z wyjściem ewakuacyjnym i do latryny.
Fot. 11. Dwa otwory wejściowe do pomieszczenia z wyjściem ewakuacyjnym i do latryny.

Centralnym pomieszczeniem dolnej kondygnacji była izba załogi (Rys. 02 -7). Została wyposażona w dwupiętrowe składane prycze, mocowane do zaczepów osadzonych w ścianie i stropie. Ich ilość odpowiadała 1/3 stanu osobowego. Były wykorzystywane przez załogę na trzy zmiany.
Niezbędną ilość powietrza dostarczał układ nawiewu. Wydatek powietrza można było regulować za pomocą zaworu motylkowego, zamontowanego na wylocie rury napowietrzającej. Wymianę powietrza zapewniał drugi wentylator, zamontowany na podstawie do ściany pomiędzy wejściami do  latryny i pomieszczenia z wyjściem ewakuacyjnym. Na zdjęciu fot. 11 widoczne są dwa otwory technologiczne pod wsporniki na podstawę z wentylatorem. Pod fundamentem izby załogi umieszczono zbiornik na wodę techniczną. Była stosowana w układzie chłodzenia ciężkich karabinów maszynowych i silnika wysokoprężnego generatora prądotwórczego. Właz do zbiornika zamykany był uchylną klapą. Znajdował się w pobliżu klamer szybu komunikacyjnego (patrz Fot. 08).

Pomieszczenie z wyjściem ewakuacyjnym zamknięte było lekkimi drzwiami gazoszczelnymi. W pomieszczeniu znajdowało się ujęcie wody lub dodatkowy zbiornik. Otwór wyjścia ewakuacyjnego  wykonano  w zewnętrznej ścianie (na zdjęciu nr 12 został zamurowany). Zakończony był pionowym szybem z klamrami przed wejściem do schronu. Blokada wyjścia ewakuacyjnego została rozwiązana w standardowy sposób. Po prawej stronie widoczny jest kanał do wsuwania dwuteowników w pozycji pionowej. Stopa dwuteownika jest równoległa do ściany z otworem wyjścia ewakuacyjnego.

 

Fot. 12. Pomieszczenie z wyjściem ewakuacyjnym. Po prawej stronie wejście do pomieszczenia magazynowego.
Fot. 12. Pomieszczenie z wyjściem ewakuacyjnym. Po prawej stronie wejście do pomieszczenia magazynowego.

 

Fot. 13. Latryna.
Fot. 13. Latryna.

 

Fot. 14. Pomieszczenie z filtrami i wentylatorem. Po prawej stronie wejście z izby załogi. Po lewej wejście do maszynowni.
Fot. 14. Pomieszczenie z filtrami i wentylatorem. Po prawej stronie wejście z izby załogi. Po lewej wejście do maszynowni.

Fundament pomieszczeń technicznych znajduje się poniżej pozostałej części schronu. W pierwszym pomieszczeniu od strony izby załogi umieszczono filtry przeciwchemiczne. Ustawione były w kolumnach po trzy filtry w każdej. Powietrze, zasysane przez czerpnie powietrza znajdujące się w korytarzu wejściowym, kierowane było przez filtry przeciwchemiczne tylko w przypadku spodziewanego ataku gazowego. Wentylator układu nawiewu tłoczył powietrze do pomieszczeń schronu. W układzie nawiewu zamontowany był wymiennik ciepła. Kierowana była do niego nagrzana woda układu chłodzenia silnika wysokoprężnego, wykorzystywanego do napędu generatora prądu.

Wejście do maszynowni zamykano lekkimi drzwiami gazoszczelnymi. W tym pomieszczeniu panowała zawsze podwyższona temperatura. Zestaw prądotwórczy, pracujący w układzie szeregowym, mocowany był do fundamentu za pomocą sześciu kotw. Nad silnikiem wysokoprężnym ustawiano na dwóch kształtownika zbiornik na wodę. Była wykorzystywana do grawitacyjnego chłodzenia silnika. W przypadku osiągnięcia zbyt wysokiej temperatury mogła być schładzana w wymienniku ciepła umieszczonym w układzie nawiewu schronu. Gazy spalinowe usuwane były bezpośrednio na zewnątrz schronu.  Wylot rury znajdował się w niszy wykonanej w skośnym odcinku ściany czołowej (patrz fot. 02). W tej samej niszy znajdował się wylot drugiego przewodu, którym tłoczone było przez wentylator zużyte powietrze z maszynowni (rura o większej średnicy).