PDOT – jednokondygnacyjny schron na 3 ckm i rkm

 

Fot. 01. Linia Mołotowa. PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm od strony przedpola. (Podemszczyzna – Rawsko-Ruski Rejon Umocniony)

Schron na trzy stanowiska bojowe ciężkich karabinów maszynowych występował w kilku rozwiązaniach konstrukcyjnych. Poniższe opracowanie dotyczy jednokondygnacyjnego schronu na trzy ciężkie karabiny maszynowe i rkm (ros. одноэтажная ПДОТ на три пулемётные установки и ручной пулемёт, dalej w skrócie PDOT) w strzelnicy obrony wejścia i zapola. Schron został opracowany w 1940 roku i został umieszczony w katalogu konstrukcji typowych. Stanowiska bojowe 7,62 mm ciężkiego karabinu maszynowego wz. 1910 Maxim na podstawach fortecznych z 1939 roku chronione były staliwnymi gazoszczelnymi pancerzami skrzynkowymi (zestaw NPS-3). Każde z trzech stanowisk znajdowało się w oddzielnej izbie bojowej. Przejścia pomiędzy izbami zamykane były drzwiami gazoszczelnymi. Łączny sektor ostrzału broni głównej schronu wynosił 170 stopni a sektor ostrzału każdego stanowiska bojowego NPS -3 wynosił 60 stopni. Sektory ognia poszczególnych stanowisk bojowych uzupełniały się dopiero w odległości 43 metrów od schronu.

 

Fot. 02. Linia Mołotowa. PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm od strony zapola. (Podemszczyzna – Rawsko-Ruski Rejon Umocniony)
Rys. 01. Linia Mołotowa. Schemat PDOT – jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 4. izba dowodzenia, – 5. – 6. – 7. izba bojowa ckm, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 14. właz szybu ewakuacyjnego, – 15. zewnętrzny szyb ewakuacyjny.

 

 

Fot. 03. Linia Mołotowa. Widok części techniczno-socjalnej od strony wejścia do izby załogi. Nie wykonano ścian działowych. Ich miejsce zaznaczono strzałkami.

 

Fot. 04. Linia Mołotowa. Widok części techniczno-socjalnej od strony do izby załogi w kierunku strzelnicy obrony zapola. Nie wykonano ścian działowych. Ich miejsce zaznaczono strzałkami.

 

Fot. 05. Linia Mołotowa. Widok wewnętrznej ściany nośnej od strony socjalno-technicznej części schronu. Po lewej stronie zarys wnęki wejścia do izby załogi z korytarza.

 

Dla schronu przewidziano strzelnicę obrony wejścia i zapola. Miała być wyposażona w gazoszczelny pancerz PZ-39 strzelnicy  (ros. пулеметная казематная установка ПЗ-39) dla ręcznego karabinu maszynowego. Pancerz (więcej >>) przeznaczony był tylko dla fortyfikacji stałych zachodnich rejonów umocnionych na nowej granicy ZSRR. Umocnienia przeszły do historii pod nieformalną nazwą „Linii Mołotowa”.

Konstrukcja schronu

Schron posiada zróżnicowaną grubość zewnętrznych żelbetonowych ścian nośnych w zależności od przewidzianego ostrzału. Największą grubość uzyskały ściany czołowe, w których osadzono pancerze skrzynkowe stanowisk bojowych. Ich grubość jest łatwa do oszacowania, gdyż odległość czoła pancerza skrzynkowego do lica wewnętrznej powierzchni ściany wynosiła dokładnie 100 cm. Ściany boczne wzmocniono od zewnątrz narzutem kamienno-ziemnym sięgającym aż po zewnętrzną powierzchnię stropu. Od wewnętrznej strony posiadały standardową elastyczną ochronę przeciwodłamkową w postaci siatki stalowej (w polskiej fortyfikacji stałej nazywana była siatką Ledóchowskiego). W uzasadnionych przypadkach mogły otrzymać sztywną ochronę przeciwodłamkową, standardową dla stropów, w postaci arkuszy blachy o grubości 4-5 mm rozłożonych pomiędzy dwuteownikami (Fot. 03).
Strzelnice ckm chroniono przed bocznym  ostrzałem nieprzyjaciela poprzez odpowiednio uformowany narzut kamienno-ziemny (Fot. 07). Powierzchnię narzutu kamienno-ziemnego wzmacniała powłoka betonowa.
Wewnętrzna żelbetowa ściana nośna o standardowej grubości około 60 cm podtrzymywała strop i wydzielała w schronie część bojową, część techniczno-socjalną oraz blok wejściowy (Fot. 04). Cienkie żelbetowe ściany działowe o grubości około 18 cm wyodrębniały w części techniczno-socjalnej izbę załogi, pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony zapola i izbę zaplecza technicznego. Wykonywano je w późniejszym okresie po rozszalowaniu obiektu, którego żelbetowa konstrukcja uzyskała już wymaganą wytrzymałość. W miejscach położenia ścianek działowych, pozostawiono w fundamencie schronu i ścianach nośnych kanały. Zostały one zaznaczone strzałkami na zdjęciach części socjalno-technicznej schronu.
PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm nie posiadał maszynowni z zestawem prądotwórczym. Zostało wydzielone małe pomieszczenie (Rys. 01. – 9.) na zestaw filtrów przeciwchemicznych i stanowisko wentylatora układu napowietrzania. Wentylator posiadał napęd ręczny.  Umieszczony był na stalowej konstrukcji, kotwionej do fundamentu schronu. Drugi wentylator, usuwający zużyte powietrze z części techniczno socjalnej, mocowano do dwóch wsporników osadzonych w ścianie nośnej. Znajdował się w pobliżu wlotu rury usuwającej powietrze na zewnątrz schronu. W tym samym pomieszczeniu zlokalizowano studnię. Woda była niezbędna do układu chłodzenia karabinów maszynowych. Każde stanowisko bojowe posiadało niezależny układ chłodzenia, składający się z dwóch zbiorników. Pojemność jednego zbiornika szacowana jest na 50 litrów wody.

Wyjście ewakuacyjne

Wyjście ewakuacyjne miało umożliwić załodze opuszczenie schronu w przypadku zaklinowania się wejściowych  drzwi pancernych. Składało się z dwóch równoległych pionowych szybów połączonych krótkim poziomym korytarzem pod fundamentem schronu (Rys. 01). Wyjście do szybu od strony izby socjalnej chronione było gazoszczelną okrągłą pokrywą lub czworokątną klapą. Poziomy odcinek korytarza pod fundamentem schronu zamykany był za pomocą dwuteowników wsuwanych w poprzeczny kanał. Czworokątny otwór szybu ewakuacyjnego widoczny jest na Fot. 03 i 04 poniżej wnęki strzelnicy obrony zapola.
W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych, stosowano znacznie prostsze rozwiązania. Wyjście ewakuacyjne mogło być umieszczone w tylnej ścianie schronu (Fot. 06b) nad poziomem gruntu. Zabezpieczone było dwoma rzędami teowników, wsuwanych w pozycji pionowej w poprzeczny kanał. Takie rozwiązanie zastosowano w jednym ze schronów w pobliżu miejscowości Podemszczyzna (Rawsko-Ruski RU). Innym rozwiązaniem, bezpieczniejszym dla załogi obiektu, było wyjście ewakuacyjne umieszczone w ścianie pomiędzy izbą załogi a korytarzem wejściowym (Fot. 06a). Lokalizację obu rozwiązań zaznaczono na Rys. 02 i 03.

Fot. 06a. Wyjście ewakuacyjne w ścianie pomiędzy izbą załogi a korytarzem wejściowym do schronu. Fot. 06b. Wyjście ewakuacyjne w tylnej ścianie schronu.

 

 

Rys. 02. Schemat tylnej części PDOT – jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 16. właz wyjścia ewakuacyjnego.

 

Rys. 03. Schemat tylnej części jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 17. wyjście ewakuacyjne.

 

Fot. 07. Linia Mołotowa. PDOT – Jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm od strony przedpola. (Gromadzyn – Osowiecki Rejon Umocniony).